مسیر اقتصاد/ بررسی سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع پایین‌دستی نشان می‌دهد، در کنار استفاده از قراردادهای مستقیم، بستر بورس نیز می‌تواند برای عرضه مورد استفاده قرار گیرد و در زمینه مبادلات مالی و فعالیت‌های پوشش ریسک نقش‌آفرینی کند.
بورس‌های کالایی نقشی حیاتی در زنجیره تأمین جهانی نهاده‌های پتروشیمیایی ایفا می‌کنند و بستری شفاف و کارآمد برای تأمین نیازهای صنایع پایین‌دستی فراهم می‌کنند. این روش تأمین به دلیل تضمین قیمت‌گذاری شفاف، نقدینگی بالا، کاهش ریسک‌ها و ساده‌سازی فرایند تأمین، در اغلب نقاط جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بورس‌های کالایی بازارهای متمرکزی هستند که در آن‌ها خریداران و فروشندگان به انعقاد قراردادهای استاندارد برای خرید و فروش کالاهای مختلف، همچون نهاده‌های پتروشیمیایی می‌پردازند. شفافیت، استانداردسازی و نقدشوندگی از مزیت‌های این بستر عرضه است.
ابزارهای مالی و بازار مشتقه؛ دو امکان مهم برای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی
نهاده‌های پتروشیمیایی همچون متانول، آمونیاک و اوره اغلب در بورس کالا معامله می‌شوند. این نهاده‌ها دارای بازارهای گسترده‌تر و مشخصات استانداردی هستند که آن‌ها را برای معاملات بورسی مناسب می‌کند.
به‌طور کلی قراردادها و ابزارهای معاملاتی مورد استفاده در بورس کالا را می‌توان در سه دسته کلی بازارهای فیزیکی، مشتقه و مالی تقسیم‌بندی کرد. علاوه بر معاملات صورت‌گرفته در بازارهای فیزیکی و در قالب قراردادهای گوناگون، کشورهایی همچون آمریکا که بر بهره‌برداری حداکثری از نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع داخلی تمرکز دارند و چین که خودکفایی و توسعه مبتنی بر نیازهای داخلی را هدف قرار داده است، از ابزارهای مالی و بازارهای مشتقه نیز به‌عنوان ابزاری برای تقویت و پویایی سازِکار تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی بهره می‌گیرند.
بازارهای مشتقه ابزارهایی را ارائه می‌دهند که بیش‌تر با هدف مدیریت ریسک ناشی از نوسانات قیمت طراحی شده‌اند. دو ابزار مشتقه اصلی یعنی قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله، به‌عنوان رایج‌ترین ابزارهای جهانی مدیریت ریسک در این بازار به کار گرفته می‌شوند.
ابزارهای مشتقه در بورس‌های کالایی، قراردادهای آتی و اختیار معامله
قراردادهای آتی به گونه‌ای تنظیم می‌شوند که خریدار و فروشنده در زمان حال بر سر انجام معامله‌ای در زمان آینده توافق کنند. به عبارت دیگر، به‌واسطه این قراردادها طرفین می‌توانند قیمت محصولات را برای تاریخ مشخصی در آینده تعیین و معامله خود را بر اساس آن انجام دهند. قراردادهای آتی، ماهیتی دوطرفه دارند و حتی بدون در اختیار داشتن کالا نیز می‌توانند بر اساس مشخصات توافق‌شده معامله شوند.
به این ترتیب، طرف فروشنده می‌تواند کالا را در آینده و با قیمتی که اکنون تعیین شده است تحویل دهد و مبلغ توافق‌شده را دریافت کند. قرارداد اختیار معامله نیز نوعی قرارداد است که در آن یکی از طرفین، اختیار خرید یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. این قرارداد به دارنده اختیار، این امکان را می‌دهد که در صورت تمایل، در تاریخ سررسید مشخصی، از حق خرید یا فروش خود استفاده کند. به عبارت دیگر، دارنده اختیار می‌تواند با اعمال این حق، معامله خود را انجام دهد. این حق در قبال پرداخت مبلغ مشخصی به فروشنده اختیار به دست می‌آید.
نقش ابزارهای مشتقه و بورس‌های کالایی در تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی
با بررسی بازارهای جهانی و انواع قراردادها می‌توان گفت که بیش‌تر معاملات مرتبط با انرژی و نهاده‌های پتروشیمیایی با استفاده از ابزارهای مربوط به بازار مشتقه انجام می‌شود. این قراردادها به‌واسطه امکان پوشش ریسک در برابر نوسان‌های قیمتی از محبوبیت خوبی در میان عرضه‌کنندگان و متقاضیان برخوردار است.
قیمت‌ها در بورس‌های کالایی بر اساس پویایی بازار و تعادل عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. این شفافیت از تحریف قیمت‌ها جلوگیری کرده و اطمینان می‌دهد که تمامی شرکت‌کنندگان به اطلاعات یکسانی دسترسی دارند.
محصولات معامله‌شده در بورس‌های کالایی از نظر کیفیت، کمیت و شرایط تحویل دارای استاندارد‌های مشخصی هستند. این استانداردسازی، فرایند معامله را تسهیل کرده و عدم قطعیت خریداران و فروشندگان را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، حضور گسترده سهام‌داران در بورس‌های کالایی به افزایش نقدشوندگی بازار کمک کرده و با عمق‌بخشی به بازار، اعتماد معامله‌گران را به این سازِکار تقویت می‌کند. در شکل زیر، نمونه‌هایی از کالاهای حامل انرژی بر اساس حجم معاملات سال ۲۰۲۳ ارائه شده است:
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع پایین‌دستی»
انتهای پیام/ انرژی
