به گزارش مسیر اقتصاد بیانیه ۹ اکتبر بین دولت‌های ایران و سودان مبنی بر برقراری مجدد روابط دیپلماتیک پس از هفت سال، کمتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. این تصمیم عملاً باعث کنترل کامل بریکس و کشورهای همسوی آن بر دریای سرخ و دسترسی به کانال سوئز می‌شود.
امکان دسترسی بریکس به بنادر مهم دریای سرخ
در اجلاس اخیر بریکس، اعضای اصلی بریکس – برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی – تصمیم گرفتند که از اول ژانویه سال آینده این گروه را با شش کشور دیگر آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات گسترش دهند. هرچند پذیرش این پیشنهاد احتمالا از سوی آرژانتین به دلیل تغییر رویکردهای سیاسی این کشور محقق نشود، اما پنج عضو جدید بریکس همه جزو کشورهای تأثیرگذار منا و دریای سرخ نیز هستند.
دریای سرخ شامل مصر، سودان و اریتره در سواحل غربی است و اتیوپی نیز حضور قابل توجهی اما غیر ساحلی، دارد. در سواحل شرقی عربستان سعودی و در شمال، در خلیج فارس، امارات قرار دارد. از این رو، برقراری مجدد روابط دیپلماتیک سودان با ایران همزمان با گسترش نفوذ بریکس در منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و دریای سرخ از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. این اقدام اساساً کنترل کل کشتیرانی دریای سرخ و کانال سوئز را به کشورهای بریکس و کشورهای دوست بریکس منتقل می‌کند.
روابط تجاری سودان با کشورهای بریکس
البته پیوندهای دیگری نیز باعث تحکیم روابط بین سودان و بریکس می‌شود. در حال حاضر، در میان شرکای اصلی واردات سودان، چین سهم ۷۸ درصدی از کل آن را دارد و پس از آن امارات، ژاپن، عربستان سعودی و ایتالیا قرار دارند. بنابراین از پنج کشور اصلی، سه مورد آن عضو بریکس هستند. همچنین، پنج بازار صادراتی برتر سودان یعنی چین، روسیه، عربستان سعودی، هند و امارات، ۱۰۰ درصد بریکس هستند.
سودان همچنین دارای نفوذ منطقه‌ای بالایی است. این کشور سومین کشور بزرگ آفریقا از نظر مساحت و یکی از اعضای اتحادیه کشورهای عربی (LAS) بوده که شامل الجزایر، بحرین، کومور، جیبوتی، مصر، عراق، اردن، کویت، لبنان، لیبی، موریتانی، مراکش، عمان، فلسطین، قطر، عربستان سعودی، سومالی، سودان، سوریه، تونس، امارات متحده عربی و یمن است. جالب اینکه LAS همچنین شامل کشورهای ناظر برزیل و هند بعنوان هر دو عضو BRICS و اریتره، یک کشور دیگر دریای سرخ هستند.
سودان و سازمان همکاری شانگهای
بدون تردید، نزدیکی روابط دوجانبه بین ایران و سودان باعث احیای قابل توجه تجارت خواهد شد و همچنین می‌تواند منجر به پیوستن سودان به سازمان همکاری شانگهای (SCO) به عنوان شریک گفتگو شود. ایران در حال حاضر عضو کامل سازمان همکاری شانگهای بوده و شرکای گفتگوی عربی آن شامل بحرین، مصر، کویت، قطر، عربستان سعودی و امارات به همراه ترکیه است که براساس پیش‌بینی‌ها در آینده عضو بریکس می‌شود.
چنین اقدامی سازمان همکاری شانگهای را در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تقویت و احتمالاً به ارائه راه‌حل‌هایی برای درگیری‌های مشکل ساز در یمن و سومالی کمک می‌کند. هرچند، عربستان سعودی و ایران طرف مقابل این درگیری‌ها بوده‌اند – چین و روسیه به دنبال حل این مناقشه هستند – اما از مزایای افزایش امنیت و تجارت در منطقه استقبال خواهد شد. باید توجه داشت که چین و روسیه دارای پایگاه‌های دریایی در دریای سرخ هستند که می‌تواند برای محافظت از کشتی‌ها و همچنین بازدارنده درگیری‌های منطقه‌ای مورد استفاده قرار گیرد. پایگاه روسیه در سواحل سودان است.
همکاری با سودان برای تولیدات صنعتی
سودان با ۴۹ میلیون نفر جمعیت، ۲۰۷ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی بر اساس PPP دارد. همچنین تولید ناخالص داخلی سرانه (PPP) آن ۴۴۵۰ دلار آمریکا است. این رقم برای ایران با جمعیت ۸۹ میلیونی و ارقام تولید ناخالص داخلی (PPP) ۱.۶۹۲ تریلیون دلار و درآمد سرانه ۱۹۵۴۸ دلار آمریکا است. این تفاوت‌ها به معنای انتقال بخشی از تولیدات ایران و احتمالاً سایر کشورهای بریکس به سودان به دلیل کاهش هزینه‌های تولیدی است. البته روند انتقال تولید به کشورهای دریای سرخ آفریقا در حال وقوع است.
برای نمونه، روسیه در حال مذاکره در مورد سرمایه گذاری و توسعه کارخانه‌های خودروسازی خود مانند لادا در اتیوپی است. این برند به جامانده از دوران شوروی، یکی از پرفروش‌ترین برندها و تولید‌کنندگان خودروی شاسی‌بلند سنگین روسیه است که برای شرایط جاده‌ای دشوار آفریقا مناسب است. لادا به دنبال افزایش فروش خود در آفریقا بوده و در حال مذاکره با خریداران خودرو در سودان، کنیا و سومالی است.
هرچند این بازارها تحت تسلط برندهای ژاپنی هستند اما کشورهای بریکس، به‌ویژه چین، هند، ایران و روسیه ، امیدوار هستند که با بهره‌گیری از تولید کم‌هزینه در سودان و اتیوپی، به رقابت بپردازند. البته این امر به سودان و اتیوپی کمک می‌کند تا بازارهای تولید صنعتی خود را توسعه دهند. در مجموع، سودان و اتیوپی می‌توانند به سایر اعضای بریکس کمک کنند تا هم در غرب آسیا و هم در سایر بازارهای بین‌المللی بر سر کارآیی هزینه رقابت کنند.
چین و هند نیز به ذخایر طلای سودان علاقه‌مند خواهند بود. هر دو کشور جزو خریداران اصلی در صنعت جواهرات در جهان هستند و سودان سومین تولیدکننده بزرگ قاره آفریقا است، بطوریکه سال گذشته ۲۲ تن طلا استخراج کرد. چنین تجارتی در توافقنامه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA) تاکید شده و چین در ایجاد آن کمک‌های مشاوره‌ای قابل توجهی داشته که در ژانویه ۲۰۲۱ اجرایی شد.
این امر آفریقا را تبدیل به مقصدی مناسب برای تامین منابع می‌کند و با ایجاد مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی (چین و روسیه در ساخت این مناطق در پورت سعید، نزدیک به کانال سوئز مصر سرمایه گذاری کرده‌اند) می‌توانند با هزینه اندک محصولات آفریقایی و وارداتی را با هم تطبیق دهند.
سودان و احتمال اتصال به راهگذر شمال-جنوب
همچنین تسهیلات برای گسترش راهگذر شمال-جنوب (INSTC)، از چین و آسیای مرکزی تا دریای خزر و پراکندگی بیشتر در بنادر روسیه، قفقاز، اروپا یا جنوب به ایران وجود دارد. بطوریکه، اخیرا روسیه آن را با ارسال قطار باری مستقیم به بندر جده در دریای سرخ عربستان آزمایش کرده است. از همین روی، این احتمال وجود دارد که این کریدور برای دسترسی به سایر بازارهای شمال و جنوب شرقی آفریقا به سودان، تانزانیا و کنیا گسترش یابد. هرچند، اعلام از سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و سودان بازتاب زیادی نداشت اما پیامدهای این امر بر توسعه تجارت منطقه‌ای و بین‌المللی دامنه قابل توجهی دارد و به گسترش دامنه ژئوپلیتیک و تجاری بریکس می‌افزاید.
منبع: سیلک رود بریفینگ
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
