به گزارش مسیر اقتصاد در میان مهمترین و تأثیرگذارترین گروه‌های چندجانبه جهان، بریکس همواره به‌عنوان گروهی از اقتصادهای نوظهور مورد توجه قرار گرفته و وزنه تعادل برای G۷ و کشورهای توسعه یافته تلقی می‌شود. باید توجه داشت که یکی از اعضای بریکس (چین) دومین و عضو دیگر (هند) پنجمین اقتصاد بزرگ جهان است. BRICS و G۷ ستون‌های کلیدی G۲۰ هستند که هند در سال ۲۰۲۳ و برزیل و آفریقای جنوبی به ترتیب در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ ریاست آن را بر عهده خواهند گرفت. در حال حاضر، گروه بریکس ۲۷ درصد از مساحت زمین، ۴۲ درصد از جمعیت، ۱۶ درصد تجارت بین المللی، ۲۷ درصد از تولید ناخالص داخلی اسمی جهانی و ۳۲.۵ درصد برحسب برابری قدرت خرید را تشکیل می‌دهد. اما، پانزدهمین نشست این گروه در ژوهانسبورگ در ۲۲ تا ۲۴ آگوست ۲۰۲۳ برگزار می‌شود که به دلیل پویایی داخلی و چالش‌های جدید، توجه بین‌المللی را به خود جلب کرده است.
اهداف و انگیزه‌های کشورهای موسس بریکس
بریکس سال آینده و در ۱۸ سالگی وارد مرحله بزرگسالی می‌شود. از همین روی، رهبران آن تلاش می کنند در نشست ژوهانسبورگ با چالش حفظ انسجام و همبستگی داخلی مقابله و تأثیر و نفوذ خود در جهان امروز را افزایش دهند. این اقدام در راستای رقابت‌های استراتژیک فراگیر ایالات متحده و چین و تأثیر سایر تحولات ژئوپلیتیکی انجام خواهد شد. وزرای خارجه BRIC در سال ۲۰۰۶ نیاز به نظام چندقطبی را احساس کردند. ارتقای گروه ۲۰ به بالاترین سطح سیاسی در سال ۲۰۰۸ گامی در این راستا بود. بنابراین، اولین نشست بریکس در سال ۲۰۰۹، خواستار «نظم جهانی چندقطبی دموکراتیک‌تر و عادلانه‌تر» شد و از حل مسالمت آمیز «اختلافات در روابط بین الملل» حمایت کرد. همچنین تعهد خود را برای پیشبرد اصلاحات در موسسات مالی بین‌المللی،جهت بازتاب تغییرات در اقتصاد جهانی را اعلام کرد. مهمتر از همه، بر «نقش محوری اجلاس سران G۲۰ در مقابله با بحران مالی» تأکید کرد.
علاوه بر این، بریکس موضوعات مهم دیگری مانند بهبود در سیستم‌های تجاری چندجانبه، اجرای مفهوم توسعه پایدار، نیازهای مبرم کشورهای در حال توسعه، مبارزه با تروریسم، و تعهد به توسعه را مورد توجه قرار داد. آنها همچنین بسترهای متعددی را برای همکاری داخلی در زمینه طیف گسترده‌ای از موضوعات مانند اقتصاد کلان، تجارت و سرمایه گذاری، سلامت، کشاورزی، جرم و جنایت و فساد فراهم کردند. بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۱، رهبران بریکس «۸۴۴ تعهد» در رابطه با همکاری‌های بین‌المللی، توسعه، امنیت منطقه‌ای، تجارت، اقتصاد دیجیتال و سایر موضوعات را پذیرفته‌اند.
بریکس در دهه اول خود (۱۶-۲۰۰۶) پیشرفت نسبتاً مناسبی داشت. دیدگاهی غیرغربی از جهان ایجاد و طرح کرد و با تقویت نظام چندقطبی به عنوان پلی بین شمال و جنوب جهانی، به بهبود سهم اقتصادهای نوظهور در صندوق بین المللی پول و بانک جهانی کمک کرد. در این راستا، بانک توسعه جدید (NDB) و ترتیبات ذخیره احتمالی (CRA) ایجاد شد. با این وجود، بریکس حامیان خود را در برخی جهات ناامید کرده است. اکثریت اعضای آن (برزیل، آفریقای جنوبی و هند) از دیدگاه اقلیت (روسیه و چین) در مورد اصلاحات شورای امنیت سازمان ملل ناامید شده‌اند.
تعیین آینده اعضای جدید در اجلاس ژوهانسبورگ
پانزدهمین اجلاس سران در ژوهانسبورگ اهمیت قابل توجهی دارد و گسترش اعضای بریکس شاید مهمترین موضوع آن باشد. در این مورد، دو واقعیت واضح وجود دارد؛ نخست اینکه حداقل ۱۹ کشور ( افزایش به ۲۲ کشور) به هر شکل علاقه خود برای پیوستن به بریکس را ابراز کرده‌اند. دوم، وجود اختلاف نظر در میان اعضای بریکس، به طوری که چین و روسیه موافق گسترش سریع و برزیل و هند از رویکرد محتاطانه حمایت می‌کنند. آفریقای جنوبی نیز موضع میانه دارد اما مایل با پذیرش چند کشور آفریقایی است. در نتیجه، احتمالا روند تدریجی و محتاطانه به عنوان راه پیش رو اتخاذ می‌شود تا انسجام درونی و تعادل جغرافیایی موجود مختل نشود. تصمیم اجلاس سران در مورد این موضوع در ۲۴ آگوست ۲۰۲۳ مشخص خواهد شد. احتمالاً معیارهای مورد توافق برای عضویت جدید اعلام و مسیر ورودی برای برخی از کشورهای جدید از آمریکای لاتین و آفریقا هموار شود. کشورهایی آسیایی نیز به هم‌راستایی هر سه قدرت آسیایی چین، روسیه و هند نیاز دارند. یکی دیگر از موارد توافق احتمالی، عدم اعطای عضویت کامل مانند سازمان همکاری شانگهای است تا در سال‌های آینده مجوز پیوستن دائمی به آنها داده شود.
تبادل نظر از جنگ اوکراین تا ایجاد ارز مشترک
پرونده اوکراین نیز یکی از موضوعات مورد بحث در ژوهانسبورگ خواهد گرفت. ابتکار صلح رهبران آفریقا، که رئیس جمهور آفریقای جنوبی و سایر کشورها در ژوئن ۲۰۲۳ به مسکو و کیف ارائه کرد، بدون تردید مورد بحث قرار خواهد گرفت. اما با توجه به اختلافات درونی، تعریف فرمول یکپارچه در مورد اوکراین آسان نخواهد بود. باید توجه داشت که چهاردهمین اجلاس سران بریکس، فرمول نسبتاً کلی را در مورد ارائه کرد.
بانک توسعه جدید (NDB) که اندک اندک به عنوان یک تصمیم موفقیت بریکس ارزیابی می‌شود، احتمالا مورد توجه رهبران قرار خواهد گرفت. هرچند این گروه به سابقه NDB افتخار می‌کند، اما با محدودیت‌های مالی مواجه است. زیرا رهبران بریکس با نگرانی به بار افزایش انتظارات از سوی بسیاری از کشورهای در حال توسعه نگاه می‌کنند. از همین روی، بانک باید سرمایه پایه‌ای خود را افزایش دهد.
همچنین، ایجاد واحد پولی مشترک بریکس احتمالا در نشست ژوهانسبورگ مطرح شود. اما آنیل سوکلال، نماینده آفریقای جنوبی، اظهار داشت: «هیچ صحبتی درباره ارز بریکس نشده و در دستور کار نیست.» همچنین، در ژوئن ۲۰۲۳، وزیر امور خارجه هند، اظهار داشت که ارزها در بلندمدت به عنوان موضوع ملی ارزیابی می‌شوند. احتمالا تلاش برای ایجاد سیستمی جهت تسویه معاملات تجاری به ارزهای ملی، در قالب‌های دوجانبه و جداگانه بررسی است.
علاوه بر این، تلاش‌ها برای تشویق مکانیسم همکاری بین بانکی BRICS همچنان نقش مهمی در تسهیل همکاری‌های اقتصادی و تجاری ایفا خواهد کرد. اما واضح است که شور و شوق روس‌ها، چینی‌ها و برزیلی‌ها در راستای دلارزدایی بین سایر اعضا وجود ندارد. پیتر فابریسیوس، مشاور مؤسسه مطالعات امنیتی آفریقا، خاطرنشان کرد: «فشار روسیه برای دور زدن تحریم‌ها و چین به‌دنبال نقش جهانی بزرگ‌تر، می‌تواند باعث ایجاد ارز بریکس شود».
در مجموع، بریکس همچنان یک ستون مهم در معماری پس از جنگ سرد برای اداره جهانی خواهد بود. با این حال، ژئوپلیتیک قطبی دهه حاضر به عنوان محدودیت جدی مقابل آن است. فقدان انسجام درونی مطلوب و اعتماد متقابل نیز وجود دارد. با این وجود، نشست ژوهانسبورگ نکات مهمی در مسیر آتی بریکس و جهان پیرامون آن ارائه خواهد کرد.
منبع: بنیاد هند
انتهای پیام: اقتصاد بین الملل
