به گزارش مسیر اقتصاد آژانس همکاری بین المللی ژاپن (جایکا) به عنوان بازوی رسمی دولت در راستای کمک به توسعه، در تاریخ نزدیک به سه دهه خود تقریباً در ۳۵ کشور آفریقایی پروژه‌هایی را انجام داده و یک همایش سه ساله به عنوان معیار به نام مجمع بین المللی توکیو برای توسعه آفریقا-تیکاد (TICAD) را راه‌اندازی کرده است. آخرین کنفرانس تیکاد ۸ از ۲۷ تا ۲۸ آگوست ۲۰۲۲ در تونس برگزار شد و براساس توافق دوجانبه ژاپن با آفریقا، توکیو متعهد به سرمایه گذاری ۳۰ میلیارد دلاری طی سه سال آینده برای تقویت روابط اقتصادی ژاپن با آفریقا شد.
جزییات تقویت روابط اقتصادی ژاپن با آفریقا
هدف تیکاد ترویج گفت‌وگوی سطح بالای سیاستی بین رهبران آفریقایی و شرکای توسعه‌ای، و همچنین بسیج منابع برای طرح‌های خودیاری در کشورهای آفریقایی است. این مجمع از یک رویکرد چندجانبه منحصر به فرد استفاده می‌کند و به طور مشترک توسط دولت ژاپن، کمیسیون اتحادیه آفریقا (AUC)، سازمان ملل متحد (UN)، برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) و بانک جهانی برگزار می‌شود. بیانیه افتتاحیه این مجمع در سال ۱۹۹۳ بر «خوداتکایی کشورهای آفریقایی، توسعه اقتصادی از طریق فعالیت‌های بخش خصوصی، همکاری و یکپارچگی منطقه‌ای و همکاری‌های آینده «جنوب-جنوب» بین شرق و جنوب شرق آسیا و آفریقا» استوار بود که به نوعی چارچوب همایش‌های بعدی را نیز شکل داده است. در واقع، جایکا و تیکاد ستون‌های اساسی روابط ژاپن و آفریقا هستند.
وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری ژاپن در آفریقا می‌شود، توکیو همواره به دنبال جبران تاخیر در سرمایه‌گذاری‌های خود در آفریقا است. به عنوان مثال، نخست وزیر سابق شینزو آبه به ترتیب در تیکاد پنج (۲۰۱۳) و تیکاد شش (۲۰۱۶) تقریبا ۶۰ میلیارد دلار حمایت مالی متعهد شد اما تا سال ۲۰۱۹، اهداف سرمایه‌گذاری ژاپن محقق نشد و مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آفریقا به ۱۲ میلیارد دلار رسید. البته همه‌گیری کووید تاثیر منفی خود بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی ژاپن در آفریقا را گذاشت. براساس اعلام وزارت دارایی ژاپن، سرمایه گذاری مستقیم خارجی ژاپن از ۵۹۰ میلیون دلار در سال ۲۰۱۹ به ۳۱۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ کاهش یافت.
صرف نظر از کاهش سرمایه گذاری مستقیم خارجی ژاپن، این کشور بزرگترین ارائه دهنده وام‌های اهدایی به بانک توسعه آفریقا (AFDB) است. براساس قرارداد جایکا با AFDB، ژاپن مبلغ ۶۶۸.۱ میلیون دلار برای حمایت از صندوق توسعه آفریقا (ADF) پرداخت می‌کند. از نظر تجارت مستقیم نیز ورود ژاپن به آفریقا منجر به افزایش قابل توجهی در روابط تجاری دوجانبه نشده است. از همین روی، کشورهای آفریقایی همچنان سهم ناچیزی از تجارت دوجانبه ژاپن را به خود اختصاص می‌دهند. هرچند، برندهای ژاپنی بویژه در بخش ساخت و ساز، صنایع الکترونیک، خودرو و موتورسیکلت قابل مشاهده هستند. همچنین برندهایی مانند هوندا، نیسان، تویوتا، کوماتسو، پاناسونیک، کانن و یاماها سهم زیادی در اکثر بازارهای آفریقا دارند و محبوب هستند.
مقاصد سرمایه گذاری ژاپن در قاره آفریقا
بر اساس تارنمای رسمی جایکا، ژاپن بیش از ۱.۵ میلیارد دلار در بخش‌های مختلف قاره آفریقا در سال ۲۰۲۰ هزینه کرده که عبارتند از ۱- توسعه اقتصاد و بخش خصوصی، ۲- جامعه پایدار و تاب‌آور و ۳- تقویت صلح و ثبات. البته منشور همکاری دوجانبه شامل آموزش ۲۳ هزار کارمند مراقبت‌های بهداشتی و ۴۶ هزار متخصص قضایی، پلیس و امنیت است. همچنین ۲۶ هزار نفر دیگر برای تنوع بخشیدن به صنایع و ایجاد شغل در کشورهای مختلف آفریقایی، آموزش دیدند. علاوه بر این، در راستای برنامه جایکا برای گسترش سلامت و پزشکی در آفریقا، بیش از ۳۰ کشور آفریقایی کمکی بالغ بر ۶۰۰ میلیون دلار در قالب تجهیزات پزشکی، لوازم و بودجه برای افزایش آمادگی و کاهش تأثیرات کرونا دریافت کردند.
با توجه به این تحولات، دیگر نمی‌توان نفوذ ژاپن در قاره آفریقا را نادیده گرفت. در کنفرانس تیکاد ۸ که اخیراً در تونس (۲۷ و ۲۸ اوت ۲۰۲۲) برگزار شد، ژاپن اعلام کرد که ۳۰ میلیارد دلار طی سه سال آینده برای تقویت سرمایه انسانی، تجارت کشاورزی و مراقبت‌های بهداشتی آفریقا اختصاص خواهد داد. تیکاد ۸ بسیار مهم بود چون نخستین تعامل ژاپن و آفریقا پس از کووید در خاک آفریقا بود که بیش از ۲۰ سران کشورهای آفریقایی و مقامات ارشد نهادهای منطقه‌ای، قاره‌ای و بین‌المللی مانند اتحادیه آفریقا، سازمان ملل و بانک جهانی و خود نخست وزیر کیشیدا حضور داشتند.
تعامل قاره آفریقا با ژاپن نشان می‌دهد که کشورهای آفریقایی مجبور نیستند تنها به شرکای به اصطلاح سنتی مانند اروپا، ایالات متحده و غیره متکی باشند. این موضوع به ویژه به دلیل عدم قطعیت در چشم‌انداز اقتصادی جهانی پس از همه‌گیری مهم است چون آفریقا به سرمایه گذاری در صنایع کلیدی مانند فناوری، کشاورزی و بخش استخراج نیاز دارد. کشورهای آفریقایی باید شرکای غیر سنتی بیشتری را از طریق دیگر همایش‌های دوجانبه با الهام از مدل تیکاد بررسی کنند. چارچوب تیکاد منحصر به فرد است، چون پلت‌فرم چندجانبه‌ای بوده که در آن نه تنها ژاپن و آفریقا بر سر میز می‌نشینند، بلکه نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل، بانک جهانی و اتحادیه آفریقا نیز در آن مشارکت دارند. آنها به ذینفعان مهم و ناظر نتیجه همکاری‌ها تبدیل می‌شوند.
منبع: آی گلوبال نیوز
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
