سید حسن موسوی فرد دبیر قرارگاه شهید احمدی روشن در گفتگو با مسیر اقتصاد با تاکید بر عدم تحقق اهداف مناطق آزاد گفت: مناطق آزاد در کشور ما نه بر مبنای نیازسنجی و داشتن چشم اندازهای میان مدت و بلند مدت، بلکه بر مبنای رانت میان مجلس و دولت تاسیس می شود. نمایندگان مجلس برای گرفتن رای از مردم قول تاسیس منطقه آزاد و ویژه را می دهند، دولت نیز برای همراه کردن نمایندگان با خود تاسیس این مناطق را تایید می کند. نکته ی دیگر خود سازمان های مناطق آزاد در کشور است که بدون حسابرسی دقیق از نحوه درآمد و هزینه ها به کسی پاسخگو نیستند.
وضعیت اجتماعی بافت جمعیتی مناطق آزاد بدتر از سرزمین اصلی نباشد بهتر نیست
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: چون ما نتوانستیم در بخش های مختلف کشور رشد متوازن و توسعه ی پایدار ایجاد کنیم، مناطق آزاد را ایجاد کردیم تا به دیگر روش ها برخی از مناطق کشور که عموما نیز محروم بودند توسعه دهیم. در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد مصوب سال ۱۳۷۲ در کنار اهداف اقتصادی مانند انتقال فناوری، صادرات و سرمایه گذاری، به اهدافی مانند ارائه ی خدمات عمومی و ایجاد عمران و آبادانی نیز اشاره شده است که این اهداف از اساس غلط و با دیگر اهداف مناطق در تضاد است. اگر در میان بافت جمعیتی مناطق آزاد حضور پیدا کنید متوجه می شوید که وضعیت مردم اگر بدتر از سرزمین اصلی نباشد بهتر نیست. چرا که ما منطقه آزاد را در مناطق محرومی تاسیس کرده ایم که ساکنان آن نه دارای سرمایه برای سرمایه گذاری بودند نه دانش کافی در این حوزه داشتند، نهایتا برخی از بومیان به کارهای خدماتی روی آورده اند.
صادارت، جذب سرمایه گذاری و انتقال فناوری در مناطق آزاد مطلوب نیست
وی افزود: برای مناطق آزاد در دنیا اهدافی در نظر گرفته شده است و با عنوان های مختلف آن را نام گذاری کرده اند. عموما مسئله آن ها توسعه صادرات بوده و نه انتقال فناوری. دیگر کشورها بعد از آن که توسعه صنعتی رسیدند مناطق آزاد را تاسیس کردند و شرکت های توان مندی را به کار گرفتند؛ و در مرحله ی بعد برای بهبود عملکرد آن ها یک سری قوانین را از آن ها برداشتند تا راحت تر تجارت کنند. نکته مهم آن است که این کشورها بعد از توسعه ی زیرساخت های مورد نیاز این مناطق را آزاد کردند. ما در قانون چگونگی اداره مناطق آزاد اهدافی چون انتقال فناوری و رشد اقتصاد ملی، صادرات، جذب سرمایه گذاری خارجی و… برای آن ها در نظر گرفته ایم که تقریبا هیچ کدام محقق نشده است. اولا هیچ کشوری فناوری های خودش را به شما منتقل نمی کند چرا که فناوری های آن شرکت مزیت نسبی آن به حساب می آید. در مناطق آزاد بزرگ جهان مثل سنگاپور، مالزی یا جبل علی با وجود آن که صد شرکت بزرگ جهان آن جا دفتر دارند اما جبل علی قطب فناوری نیست.
موسوی فرد ضمن اشاره به عدم موفقیت مناطق آزاد در تحقق اهداف صادراتی، گفت: دلیل اصلی آن عدم وجود زیرساخت های مناسب است. وقتی از زیرساخت می گوییم از زیر ساخت های نرم مانند خدمات بانکی و حقوقی گرفته تا زیرساخت های سخت مانند زیرساخت های بندری، حمل و نقل، فرودگاه و… که تقریبا به جز کیش که رویه ای مسافری دارد ما زیرساخت هوایی و جاده ای درستی در مناطق آزاد دیگر نداریم.
مناطق آزاد ما نه برای سرمایه گذار خارجی و نه داخلی جذابیتی ندارد
این کارشناس حوزه مناطق آزاد گفت: مناطق آزاد ما به دلیل عدم وجود زیرساخت های نرم و سخت کافی و حضور در بخش های محروم کشور هیچ جذابیتی برای سرمایه گذارها ندارد. مضاف بر آن که قانون حقوق مالکیت سرمایه گذاران خارجی در مناطق آزاد اصلا در وضعیت مناسبی قرار ندارد و سرمایه گذار خارجی نمی داند مالک سرمایه خود هست یا نیست. نکته دیگر آن است که وقتی سرمایه گذار داخلی می تواند در سرزمین اصلی به راحتی فرار مالیاتی کند یا در شهرک های صنعتی و مناطق ویژه از معافیت های گمرکی و مالیاتی بهره ببرد چرا باید برود در دور ترین نقطه های کشور که عموما بد مسیر و محروم هستند، دسترسی به نیروی کار ماهر مشکل است و از نظر زیرساخت های حقوقی و بانکی دچار مشکل است، سرمایه گذاری کند؟
مناطق آزاد از واردات و زمین فروشی کسب درآمد می‌کنند
موسوی فرد ادامه داد: یکی از مسائل مهم در مورد مناطق آزاد این است که دولت از ابتدا برای آن ها بودجه ای در نظر نگرفته و بیابان لم یزرعی را با نام منطقه آزاد تاسیس کرده است، در عوض به سازمان های مناطق اجازه فروش زمین و واردات داده است تا به واسطه این دو کسب درآمد کنند و منابع مالی به دست آورند. مکرر از مسئولان کشوری شنیده می شود مناطق آزاد ایران جایگاه واردات هستند و باید به سکوی صادرات تبدیل شوند. وقتی دولت مشوقی جذاب برای درآمدزایی مناطق در اختیار آن ها قرار داده است طبیعتا مناطق برای درآمدزایی بیشتر به واردات روی می آورند. از نظر بنده به جز در موارد خیلی خاص نباید اجازه واردات به مناطق آزاد داده شود.
وی در پایان گفت: فضای عمومی جامعه باید آگاه شوند که تاسیس مناطق آزاد با این سازوکار در کشور ما بر خلاف منافع ملی و حتی منافع محلی است. عدم تاسیس مناطق آزاد جدید و تغییر رویه های غلط مناطق قدیم باید به مطالبه ای عمومی توسط مردم تبدیل شود تا این مناطق در جهت منافع ملی و اهداف حقیقی خود یعنی تولید، صادرات و جذب سرمایه گذاری قرار گیرند.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
