مسیر اقتصاد/ ترکیه دارای سریع‌ترین رشد تقاضای انرژی در بین کشورهای سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) در ۲ دهه گذشته است. همچنین در این دوره، ترکیه رتبه دوم را پس از چین در افزایش تقاضای برق و گاز طبیعی در جهان داشته است. ترکیه که در منطقه‌ای مجاور با حدود ۶۰ درصد از ذخایر اثبات شده نفت و گاز طبیعی جهان واقع شده، به یکی از بزرگترین بازارهای گاز طبیعی و برق در منطقه خود تبدیل شده است.
وابستگی ترکیه به واردات انرژی و نداشتن قدرت چانه‌زنی در مذاکرات
کشور ترکیه درصد عمده‌ای از انرژی مورد نیاز خود (حدود ۷۵ درصد در سال ۲۰۲۰ طبق اطلاعات بانک جهانی) را وارد می‌کند. همچنین این کشور بیش از یک سوم گاز مورد نیاز خود را از روسیه وارد می‌کند؛ در فوریه ۲۰۱۶ که گازپروم روسیه بدون توجه به قراردادها و به‌طور خودسرانه قیمت گاز خود را ۱۰.۲۵ درصد افزایش داد و شرکت‌های ترکیه‌ای از پرداخت این مقدار خودداری کردند، این شرکت عرضه خود را کاهش داد. این مسئله نشان‌می‌دهد افزایش بهره‌وری انرژی و امنیت انرژی در ترکیه نیازمند توجه ویژه است.
برنامه‌های ترکیه برای توسعه صنایع بالادستی
با توجه به اینکه سهم تولید نفت و گاز داخلی در عرضه انرژی این کشور کم است، ترکیه اکتشاف و تولید نفت و گاز در صنایع بالادستی را در اولویت قرار داده است. برای این منظور، قانون نفت ترکیه مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاری در بخش صنایع بالادستی، مانند حق امتیاز ارزان اکتشاف و بهره‌برداری در نظرگرفته است. نتیجه این قانون رشد ۱۹ درصدی تولید نفت خام داخلی در سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹ شد که عمدتاً به دلیل افزایش فعالیت‌های صنایع بالادستی شرکت نفت ترکیه (TPAO) (که دارای اکثر مجوزهای اکتشاف و تولید است) بود.
وابستگی واردات گاز طبیعی ترکیه به دنبال کشف اخیر میدان بزرگ ساکاریا در دریای سیاه کاهش خواهد یافت. برای این میدان برنامه‌ریزی شده است تا در سال ۲۰۲۳ تولید خود را آغاز کند و به ترکیه قدرت چانه‌زنی در تمدید قراردادهای واردات گاز طبیعی بدهد. حتی با رشد فعالیت صنایع بالادستی داخلی، ترکیه به شدت به نفت و گاز وارداتی برای تامین نیازهای مصرفی خود وابسته خواهد بود.
افزایش بهره‌وری انرژی؛ گامی برای بهبود امنیت انرژی
برنامه دیگر ترکیه برای بهبود امنیت انرژی، کاهش سرعت رشد مصرف از طریق افزایش بهره‌وری انرژی است. برای این منظور، برنامه اقدام ملی بهره‌وری انرژی (NEEAP) که برای سال‌های ۲۰۱۷-۲۰۲۳ برنامه‌ریزی شده است، با هدف کاهش ۱۴ درصدی مصرف انرژی اولیه ترکیه از سطوح معمول در چندین بخش، از جمله ساختمان‌ها، برق، گرمایش، حمل‌ونقل، صنعت و فناوری، کشاورزی و … درنظر گرفته شده است.
برنامه ترکیه برای جایگزینی نیروگاه‌های هسته‌ای با نیروگاه‌های گازی
طبق سناریو‌ی اولیه وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه (EKTB)، مصرف این کشور تا سال ۲۰۲۳ به ۳۷۶ تراوات‌ساعت افزایش خواهد افت. برنامه‌های هسته‌ای یکی از کلیدی‌ترین ابزار این کشور برای دستیابی به رشد اقتصادی از طریق کاهش تکیه آسیب‌پذیر آن به گاز روسیه برای تولید برق به‌شمار می‌رود.
نمودار زیر نشان‌دهنده منابع تولید برق کشور ترکیه در سال ۲۰۲۰ میلادی است. ترکیه قصد دارد به تدریج بخشی از سهم گاز طبیعی از تولید برق را با انرژی هسته‌ای جایگزین کند.
توسعه برنامه هسته‌ای ترکیه شامل امضای قرارداد با شرکت روس اتم برای ساخت ۴ واحد نیروگاهی در آق‌قایو واقع در سواحل جنوبی این کشور با مجموع ظرفیت ۴.۸ گیگاوات و برنامه‌ریزی برای ساخت ۴ واحد نیروگاهی توسط کنسسیوم ژاپنی-فرانسوی در شهر سینوپ واقع در سواحل شمالی این کشور با ظرفیت مجموع ۴.۶ گیگاوات است. همچنین زمزمه‌های ساخت ۴ واحد نیروگاه دیگر در شهر ایگنیادا واقع در استان کرکلارلی در سواحل شمال غربی توسط پیمانکار چینی به گوش می‌رسد. نقشه زیر موقعیت تقریبی این نیروگاه‌ها را نشان می‌دهد.
زغال‌سنگ‌های ترکیه ارزش حرارتی پایینی دارند
برنامه کشور ترکیه رسیدن به ظرفیت ۳۰ گیگاوات تولید برق با زغال‌سنگ و ۴.۸ گیگاوات ظرفیت برق هسته‌ای تا سال ۲۰۲۳ است. با این‌حال، بسیاری از منابع زغال‌سنگ این کشور، ارزش حرارتی پایینی دارند (کمتر از ۱۲.۵ مگاژول بر کیلوگرم) و مقدار قابل توجهی از آن‌ها (برای مثال نیروگاه‌های افشین-البستان) حتی کمتر از ۵ مگاژول بر کیلوگرم (که یک‌چهارم زغال‌سنگ بخار معمولی است) ارزش حرارتی دارند و دارای مقدار زیادی گوگرد هستند.
افزایش تنوع سبد انرژی با افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر
کشور ترکیه در دهه گذشته رشد چشمگیری در انرژی‌های تجدیدپذیر (به ویژه خورشیدی، بادی و زمین گرمایی) تجربه کرده است که ناشی از منابع مطلوب، رشد تقاضای انرژی و سیاست‌های حمایتی دولت است. به طور خاص، تولید برق تجدیدپذیر در دهه گذشته تقریباً سه برابر شده است و سهم آن در کل تولید برق در سال ۲۰۲۰ به ۴۱ درصد رسیده است (شامل رشد قابل توجه در تولید پراکنده خورشیدی). به این ترتیب، ترکیه در حال حاضر از هدف خود برای تولید برق ۳۸.۸ درصدی از انرژی‌های تجدیدپذیر که در برنامه یازدهم توسعه (۲۰۱۹-۲۰۲۳) تعیین شده بود، فراتر رفته است. این کشور قصد دارد به گسترش منابع انرژی تجدیدپذیر ادامه دهد و هر کدام از ظرفیت‌های خورشیدی و بادی را در طی دوره ۲۰۱۷-۲۰۲۷ به ۱۰ گیگاوات برساند.
وابستگی شدید به واردات انرژی و در مقابل آن رشد فزاینده تقاضای انرژی آینده توسعه کشور ترکیه را تحت شعاع قرار داده است. این مسئله ترکیه را بر آن داشت تا با برنامه‌هایی نظیر توسعه میدان‌های گازی و نفتی، افزایش بهره‌وری انرژی، افزایش تنوع سبد انرژی با توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای و کاهش سهم برق نیروگاه‌های گاز طبیعی و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر درصدد افزایش امنیت انرژی خود برآید؛ برنامه‌هایی که به‌نظر می‌رسد مسیر توسعه و پیشرفت را برای این کشور هموار کند.
منابع:
انتهای پیام/ انرژی
