مسیر اقتصاد/ بازار جهانی به طور طبیعی بزرگتر از بازارهای داخلی برای کسب سود و درآمد است. همین امر تجارت بین‌الملل را تبدیل به یکی از موضوعات مهم اقتصاد جهانی کرده است و دولت‌ها تمام سعی خود را در راستای ایفای نقش موثر و مفید در این بازار به کار می‌گیرند. در این میان سیستم های پرداخت از اهمیت ویژه در ورود یک کشور به بازارهای دیگر کشورها به عهده دارد.
ابزارهای پرداخت لازمه حیات تجارت بین‌الملل
در یک معامله معمول تجاری، تا هنگامی که صادرکننده، وجه کالای خود را از واردکننده دریافت نکند، تجارتی محقق نشده است. لذا در هر معامله تجاری -اعم از داخلی یا بین‌المللی- هدف نهایی برای صادرکننده، دریافت وجه، به صورت کامل و به موقع است. به عبارتی دیگر، تضمین پرداختِ وجه در تجارت بین‌الملل، اصلی‌ترین رکن شکل‌گیری آن است.
البته لازم به ذکر است، اگرچه ریسک معامله در تجارت بین‌الملل، نسبت به تجارت داخلی به مراتب بیشتر است، اما روش‌های متعددی در پرداخت‌های بین‌المللی نظیر اعتبار اسنادی، پیش پرداخت، ضمانت پرداخت و مواردی از این قبیل وجود دارد که می‌تواند تجارت میان طرفین را قابل اعتمادتر نماید. بنابراین پرداخت در تجارت بین‌الملل، تضمین‌کننده حیات روابط تجاری در هر کشور است.
ناکارآمدی سیستم پرداخت به نابودی یک کشور منجر می‌شود
در معاملات تجاری، در برخی موارد، وجه به صورت نقد و در قالب اسکناس پرداخت می‌شود، اما در اکثر موارد، مبلغ موردنظر از حساب سپرده پرداخت می‌گردد. به این فرآیند «پرداخت» گفته می‌شود که با تحقق آن، و ایفای تعهد طرفین، عمل «تسویه» انجام می‌شود. «سیستم پرداخت» سازوکاری است که امکان تسویه یا انتقال وجوه بین واردکننده و صادرکننده را، که اغلب از رهگذر بانک‌ها انجام می‌شود، فراهم می‌سازد.
لازم به ذکر است هیچ فعالیت اقتصادی بدون وجود سیستم پرداخت امکان‌پذیر نیست. در نتیجه می‌توان گفت، سیستم‌های پرداخت یکی از پایه‌ای ترین و بنیادی‌ترین زیرساخت‌های حیاتی هر کشور است. یک سیستم پرداخت، شامل مجموعه‌ای از ابزارها، رویه‌های بانکی و به طور معمول، سیستم‌های انتقال وجوه بین بانکی است که گردش پول را تضمین می‌نماید.
به عقیده تحلیلگران، اگر سیستم های پرداخت یک کشور ناکارآمد شود و به درستی عمل نکند، اقتصاد آن کشور فلج می‌شود. به نحوی که وقتی رئیس هیئت مدیره فدرال رزرو، به عنوان بانک مرکزی آمریکا، خبر حمله ۱۱ سپتامبر را در سال ۲۰۰۱ شنید، بیشتر از آنکه نگران افزایش نرخ تورم یا سقوط سهام آمریکا باشد، نگران وقفه Fedwire به عنوان یکی از سیستم های پرداخت الکترونیکی این کشور[۱] بود که می‌توانست تمام بازارهای مالی و نظام‌های پولی و بانکی آمریکا و جهان را تحت‌الشعاع خود قرار دهد.
بازیگران اصلی سیستم های پرداخت چه اشخاصی هستند؟
بازیگران اصلی انتقال وجوه بین بانکی در سیستم های پرداخت، بانک مرکزی و بانک‌های تجاری هستند. اکثر سیستم های پرداخت، توسط بانک مرکزی اداره می‌شوند و در قلمرو یک کشور، واحد پولی مشخصی مانند ریال را پوشش می‌دهند. با این حال، یک سیستم پرداخت می‌تواند در چندین کشور و بیش از یک ارز را پوشش دهد. همچنین سیستم های پرداخت می‌توانند به یکدیگر متصل شوند و انتقال وجوه مبتنی ارزهای متفاوت را شکل دهند.
بانک مرکزی دو نقش محوری در سیستم های پرداخت ایفا می‌کند. نخست آنکه بانک مرکزی وظیفه تسویه تعاملات انجام شده میان بانک‌ها و موسسات مالی دخیل در سیستم پرداخت را انجام می‌دهد. همچنین، بانک مرکزی در بخش دیگری از عملکرد خود، وظیفه تأمین نقدینگی شرکت‌کنندگان سیستم پرداخت را به عهده خواهد داشت.[۲]
بانک‌ها، دیگر بازیگران سیستم های پرداخت در کنار بانک مرکزی هستند که از سیستم های پرداخت برای تسویه تعهدات خود در بازارهای پولی، اوراق بهادار و همچنین تعاملات ارزی استفاده می‌کنند.
پیوند سیستم های پرداخت سه ضعلی ایران، روسیه و چین در گرو تاسیس بانک مشترک
با توجه به شرایط تحریمی ایران، اکنون بیش از هر زمان دیگری بایسته است ضمن تدقیق و بررسی چگونگی پرداخت‌های بین‌المللی در معاملات تجاری، نسبت به شناسایی سازوکار‌های تحریم‌ناپذیر در مبادلات بین‌المللی اقدام شود. در این میان نقش سیستم های پرداخت در کاهش قدرت دسترسی ایران به نظام پولی جهانی و مبادله با شرکای تجاری برکسی پوشیده نیست و در صورت رفع این مشکل، تحریم‌های آمریکا به میزان قابل توجهی خنثی می‌شود.
اتصال سیستم های پرداخت چندین کشور به یکدیگر، اولین پیش‌نیاز حرکت به سمت مبادلات با ارزهای ملی و کاهش وابستگی به نظام دلاری کنونی است. این امر مستلزم تاسیس بانک‌های مشترک دولت‌ها با یکدیگر است. سه ضلعی ایران، روسیه و چین، به صورت بالقوه می‌توانند از ظرفیت سیستم های پرداخت خود در زمینه تعاملات غیردلاری استفاده نمایند و انتقال وجوه را جهت پرداخت‌های تجاری خود، تسهیل کنند. اتفاقی که علاوه بر کمک به توسعه روابط تجاری ایران، به مقاوم‌سازی اقتصاد در برابر تحریم‌ها نیز منتج خواهد شد.
پینوشت:
[۱] فدرال رزرو متولی Fedwire، سیستم پرداخت الکترونیکی آمریکا است که در روز بیش از ۴ هزار میلیارد دلار پول و اوراق بهادار بین بانک های سراسر این کشور و بسیاری از نقاط جهان جابه‌جا می‌کند.
[۲] سیستم‌های پرداخت برای تسویه حساب روزانه خود، به مقدار مشخصی از نقدینگی نیاز دارند.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
