مسیر اقتصاد/ اکتشاف گاز طبیعی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های وزارت نفت است که نقش مهمی در حفظ توان توليد گاز طبیعی از طریق کشف و جایگزینی مخازن جدید و همچنين افزایش ذخایر کشور و ارتقاء جایگاه ایران در ميان کشورهای توليد کننده گاز دارد. براساس آخرین گزارش ترازنامه انرژی کشور، در سال ۱۳۹۶، کل ميزان ذخایر قابل استحصال گاز طبيعی ایران با حدود ۴۸ ميليارد مترمکعب کاهش نسبت به سال قبل، به ۳۳.۳ تریلیون مترمکعب رسید که ۵۹ درصد این ذخایر در مناطق دریایی و مابقی در مناطق خشکی قرار دارند. لازم به ذکر است که تغييرات در حجم ذخایر، علاوه بر اکتشاف و ارزیابی ميادین به ميزان مصرف نيز وابسته است [۱].
بر اساس آمار سال ۲۰۱۷، منتشر شده از سوی شرکت بریتيش پتروليوم، روسيه با ۳۵ تریليون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی حدود ۱۸ درصد از ذخایر گاز طبيعی جهان را در اختيار دارد و جایگاه نخست کشورهای دارنده ذخایر گازی جهان را به خود اختصاص داده است. ایران پس از روسيه با ۳۳.۳ تریلیون مترمکعب ذخایر گاز طبیعی، حدود ۱۷ درصد از ذخایر و جایگاه دوم در جهان را دارد. ضمن اینکه بر اساس اعلام محمد عسکری، سخنگوی شرکت ملی گاز ایران، میانگین تولید روزانه گاز طبیعی در پالایشگاه‌های کشور هم اکنون ۶۷۴ میلیون مترمکعب است که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته ۲۴ میلیون مترمکعب افزایش داشته است [۲].
ایران چهارمين مصرف کننده گاز طبيعی در جهان
با توجه به آمارهای جهانی، ایران چهارمين مصرف کننده گاز طبيعی در جهان است [۳]. مصرف گاز طبيعی ایران در دو دسته مصارف نهایی و مصارف بخش‌های مولد انرژی قرار می‌گیرد. مصرف نهایی گاز طبيعی نیز خود به دو دسته مصرف نهایی انرژی شامل مصارف بخش‌های خانگی، تجاری و عمومی، صنعت، حمل و نقل، کشاورزی و سوخت پتروشيمی و مصارف نهایی غير انرژی(خوراک پتروشيمی) تقسيم می‌شود.
مصارف بخش‌های مولد انرژی شامل سوخت پالایشگاه‌های نفت و گاز، ایستگاه‌های تقویت فشار، سوخت توربين‌ها و دیزل ژنراتورهای موجود در مسير خط لوله و گاز مصرفی در نيروگاه‌ها، مصارف واحدهای کوره بلند، واحدهای کک سازی، مصارف تلمبه خانه‌ها و خوراک واحدهای هيدروژن‌سازی است.
رشد ۵۲ درصدی مصرف گاز طبیعی در ایران
با توجه به نمودار زیر که روند مصرف گاز طبیعی در کشور طی بازه زمانی سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ را نشان می‌دهد، مصرف داخلی گاز طبیعی از ۱۴۷ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۸۷ به ۲۲۳ میلیارد مترمکعب در سال ۱۳۹۶ رسیده است. در حقیقت می‌توان گفت که در این بازه زمانی نرخ رشد متوسط سالانه‌ی مصرف ۴.۷ درصد بوده و در مجموع مصرف گاز طبیعی ایران در این بازه ۹ ساله، ۵۲ درصد افزایش یافته است.
بخش‌های نیروگاه و خانگی بیشترین سهم را از کل مصرف گاز طبیعی کشور در اختیار دارند. به عنوان نمونه در سال ۱۳۹۶ بخش نیروگاه و خانگی به ترتیب ۳۱ و ۲۱ درصد از کل گاز طبیعی عرضه شده را مصرف کرده‌اند.
نمودار زیر سهم بخش‌های مختلف از کل مصرف گاز طبیعی کشور طی بازه زمانی سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ را نشان می‌دهد.
جهش مصرف در بخش‌های كشاورزی، حمل و نقل و پتروشیمی‌ها
نمودار زیر بیانگر این نکته است که در عین حال که بخش نیروگاهی و خانگی بزرگترین مصرف کننده گاز طبیعی کشور است، اما بخش‌های کشاورزی، حمل و نقل و خوراک پتروشیمی‌ها به ترتیب با ۸۴۴، ۳۱۷ و ۱۵۰ درصد افزایش، بیشترین رشد مصرف را در بازه زمانی سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ به ثبت رسانده‌اند. به طور کلی اين افزايش‌ها در مصرف عمدتا ناشی از به كارگيری هر چه بيشتر گلخانه‌ها در بخش كشاورزی، جايگزينی گاز با بنزين در بخش حمل و نقل و نیز بهره‌برداری از واحدهای جديد پتروشيمی بوده است.
نمودار زیر روند مصرف گاز طبیعی بصورت تفکیک شده برای بخش‌های مختلف طی بازه زمانی سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ را نشان می‌دهد. همانطور که از شکل مشخص است، میزان مصرف گاز طبیعی در همه بخش‌ها روندی صعود داشته است. در واقع این امر ناشی از گسترش شبكه گازرسانی در سراسر كشور و در نتیجه دسترسی بخش‌های مختلف مصرف بویژه بخش خانگی، صنعت و نیروگاه به گاز طبيعی است.
لازم به ذکر است که پایین بودن بهره‌وری و راندمان تجهیزات در اکثر بخش‌ها و ارزان بودن قيمت گاز طبیعی و در نتیجه عدم سرمايه‌گذاری برای ارتقای زیرساخت‌ها، در مصرف بالای این حامل انرژی بسیار موثر است.
پینوشت:
[۱] ترازنامه انرژی ایران در سال ۱۳۹۶
[۲] خبرگزاری شانا؛ کدخبر: ۳۰۳۸۰۶
[۳] گزارش سالانه اوپک در سال ۲۰۱۹
انتهای پیام/ نفت و انرژی
