مسیر اقتصاد/ کشور عراق بعد از چند دهه بی‌ثباتی، همچنان از وجود مؤسسات ضعیف راهسازی و زیرساخت‌های توسعه‌نیافته در بخش حمل و نقل رنج می‌برد. این در حالی است که حمایت از بخش حمل ونقل و زیرساخت‌های مرتبط با آن پس از جنگ داخلی، برای بازگشت ثبات و رونق تجارت در عراق از اهمیت بالایی برخوردار است.
بانک جهانی در گزارشی، مجموع بودجه مورد نیاز برای بازسازی بخش حمل و نقل در کشور عراق را حدود ۴ میلیارد دلار برآورد کرده است.
بار اصلی حمل و نقل عراق بر دوش جاده‌هاست
شبکه جاده‌ای عراق به لحاظ قابلیت و ظرفیت، نسبتاً توسعه یافته است. بااین‌حال، بیشتر جاده‌های عراق به علت دهه‌ها جنگ و بی‌ثباتی و همچنین عدم نگهداری‌های دوره‌ای، از ضعف گسترده و خسارات فراوانی رنج می‌برد که این امر منجر به کاهش کیفیت شبکه جاده‌ای شده است.
علاوه بر این، وابستگی بیش از حد حمل و نقل به جاده‌ها، فشار بیشتری بر کیفیت و عملکرد شبکه جاده‌ای عراق وارد آورده و ضرورت بازسازی راه‌ها را بیش از پیش نمایان ساخته است.
۹۰ درصد شرکت‌های راهسازی ایرانی، بیکار هستند
در حال حاضر در حوزه راهسازي بيش از ۳۰۰ شرکت بخش خصوصي با رتبه يک، در ایران وجود دارد. با این حال، به نقل از دبیر «انجمن شرکت‌های سرمایه‌گذار در آزادراه‌های کشور»، ۹۰ درصد این شرکت‌ها به علت کاهش بودجه عمرانی در دولت یازدهم و دوازدهم، بیکار هستند یا پایین‌تر از ظرفیت خود مشغول به کارند.[۱]
این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بخش خصوصی ایران برای ورود به حوزه زیرساخت کشورهای همسایه از جمله عراق است.
توسعه حمل‌و‌نقل ریلی، راهی برای جا‌به‌جایی ارزان‌تر کالا و مسافر است
حمل و نقل ریلی یکی از ارزان‌ترین شیوه‌های حمل کالا و مسافر در مسیرهای طولانی است. شرکت راه‌آهن جمهوری عراق (IRR)، به عنوان اپراتور راه‌آهن ملی این کشور، در حال حاضر دارای ۲۰۳۲ کیلومتر خط ریلی در چهار خط اصلی است.
با این حال، از یک سو ضرورت تطبیق خطوط موجود با نیاز داخلی عراق و از سوی دیگر، نیاز به توسعه تجارت خارجی با کشورهای همسایه باعث شده است عراق پس از جنگ داخلی به دنبال افزایش خطوط ریلی خود باشد.
اتصال ریلی ایران و عراق، گامی رو به جلو در راستای منطقه‌گرایی
از جمله نقاط ضعف کشور عراق از بعد جغرافیایی، محدودیت خطوط ساحلی و عدم وجود بنادر مناسب برای بارگیری کالا از راه دریایی است. به نظر می‌رسد ساخت بنادری مانند فاو نیز نتواند به طور کامل نیاز عراق را مرتفع سازد.
اتصال ریلی دو کشور ایران و عراق، به علت پایین آوردن هزینه نقل‌وانتقال می‌تواند بخش اعظمی از نیاز عراق به واردات را از طریق بنادر ایران پوشش دهد. این اتصال همچنین باعث دستیابی آسان‌تر ایران به بازار عراق و سوریه خواهد شد.
اتصال ریلی دو کشور در انتظار تامین مالی
شبکه ریلی ایران و عراق از دو طریق قابلیت اتصال دارد. یکی از طریق خط‌آهن غرب کشور که در آینده‌ای نزدیک تا مرز خسروی پیش‌روی خواهد کرد.
در حقیقت به لحاظ صرفه اقتصادی وصل شدن مرز خسروی به ناوگان ریلی کشور هم از لحاظ سرعت در انتقال کالا اهمیت دارد و هم به دلیل ایجاد مسیر ریلی به عراق و سوریه و دریای مدیترانه می‌تواند گذرگاه جدیدی برای انتقال کالاهای ایرانی به اروپا و افریقا فراهم کند. لازم به ذکر است که اتمام این پروژه و رساندن خط‌آهن از کرمانشاه تا مرز خسروی همچنان در انتظار تامین اعتبار است.
دومین مسیر از طریق خط‌آهن شلمچه-بصره خواهد بود. طبق آمارها تنها ۳۲ کیلومتر خط‌آهن، از بصره تا شلمچه، مورد نیاز است تا شبکه ریلی ایران از شلمچه به خطوط ریلی عراق متصل گردد. با وجود این، به علت ناتوانی عراق در تامین مالی پروژه، این اتصال تاکنون میسر نشده است.
با توجه به اینکه منطقه‌گرایی و تقویت اقتصاد محور مقاومت، بهترین راه برای رفع اثر از تحریم‌های یکجانبه آمریکاست، به نظر می‌رسد اتصال شبکه ریلی ایران به عراق، از چنان اهمیتی برای توسعه تجارت خارجی ایران برخوردار باشد که در خصوص آن مذاکراتی با طرف عراقی انجام گیرد.
بهره‌گیری از طرح جاده ابریشم چین به منظور تامین مالی پروژه‌ها
طرح جاده ابریشم جدید، موسوم به «کمربند و جاده»، چشم‌انداز پیش‌روی چین برای ورود اقتصادی به کشورهای مختلف است. چین در قالب این طرح به تقویت زیرساخت‌ها در کشورهای همکار می‌پردازد.
راه‌های مختلفی برای همکاری با چین ذیل این طرح وجود دارد؛ از واگذاری پروژه به شرکت‌های چینی تا سرمایه‌گذاری مشترک. همچنین می‌توان با دریافت وام از بانک‌های تخصیص یافته به تامین مالی طرح جاده ابریشم مانند بانک زیرساخت آسیا یا صندوق راه ابریشم، برای تکمیل پروژه‌ها در دو کشور ایران و عراق اقدام کرد.
با توجه به اینکه تقویت زیرساخت جاده‌ای و اتصال خطوط ریلی ایران و عراق در راستای منافع تعریف شده چین ذیل جاده ابریشم قرار دارد و با توجه به اینکه تحریم یکجانبه آمریکا، امکان اعطای تضمین از سوی بانک‌های عراقی به شرکت‌های ایرانی را محدود کرده است، همکاری با چین می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها برای تقویت منطقه‌گرایی ایران باشد.
در صورت عدم اقدام به موقع، ممکن است بسیاری از فرصت‌های همکاری منطقه‌ای از دست برود و پروژه‌های تعریف شده در عراق، یکی پس از دیگری به کشورهای نه چندان همسو با جمهوری اسلامی واگذار گردد و کلید یکی از شریان‌های اصلی ارتباط با عراق از دست ایران خارج شود.
پی‌نوشت:
[۱] خبرگزاری ایلنا؛ کد خبر ۶۴۹۵۶۰
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
اتصال سیستم ریلی به علت درآمد زایی بسیار کلان آن ، باید در الویت اول نیروهای جهادی کشور باشد - به خصوص راه آهن ۳۲ کیلومتری بصره شلمچه که سرعت ترازیت کشور را در ابعاد و حجم بسیار وسیع تری گسترش می دهد !! - مشکل اصلی امروز هم عدم تمایل جدی طرف عراقی است که بی دلیل با فشار آمریکا نیست ، چون می دانند که با این اتصال ، بازار عراق و سوریه و در کل محور مقاومت و هلال شیعی به صورت غیرقابل بازگشتی به صادرات ایران و مسیر ترانزیتی ایران وابسته می شود !! این مساله که باید از طریق مجلس عراق و نیروهای حشدالشعبی در آن به دولت آن فشار آورد تا سریع تر زمین و مجوز لازم را در اختیار طرف ایرانی قرار دهد ، بسیار مهم است !!