دکتر علی سعدوندی اقتصاددان و کارشناس بانکی در گفتگو با مسیر اقتصاد درباره نظریه های «واسطه‌گری وجوه» و «خلق پول از هیچ» بانک ها گفت: هر دو نظریه دو وجه از یک واقعیت است و هر دو به نحوی درست است.
بانک ها از هیچ خلق پول می کنند
سعدوندی افزود: بانک ها سپرده جذب کرده و تسهیلات ارائه می دهند. اما جهت علیت از طرف سپرده به طرف تسهیلات نیست؛ بلکه بالعکس است. یعنی نظام بانکی به طور هم زمان می تواند تسهیلات ایجاد کرده و متناظر با آن، سپرده ای برای گیرنده تسهیلات ایجاد کند.
این کارشناس بانکی با بیان این که خلق پول از هیچ بانک ها مسئله عجیبی نیست، اظهار داشت: رابطه بانک با بانک مرکزی دقیقا مثل رابطه تاجر و بانک است. تاجر با کشیدن چک از هیچ، پول خلق می‌کند. «خلق پول از هیچ» متناظر «خلق ثروت از هیچ» نیست. مسئله این جا است که آیا تاجر که این پول را خلق می‌کند، در حساب بانکی خود به اندازه کافی منابع دارد تا در زمان مقتضی در سررسید، این چک را نقد کند یا خیر؟
سعدوندی ادامه داد: چک و تجارت ایرادی ندارد اما اگر تاجری چک بی محل کشید، محل ایراد است. بانکی که نزد بانک مرکزی ذخایر کافی ندارد و اقدام به ایجاد مقدار زیادی تسهیلات می کند، مثل تاجری است که چک بی محل می کشد.
انفعال بانک مرکزی در نظارت بر بانک ها
این کارشناس اقتصادی با اشاره به تفاوت بانک و تاجر بدحساب گفت: تفاوت بانک با تاجر این است که اگر تاجری چک بی محل بکشد، بانک با او همکاری نمی کند و آن تاجر باید اعلام ورشکستگی کند. اما وقتی بانک‌های تجاری تسهیلات غیر جاری در اختیار افراد قرار می دهند، بانک مرکزی در بسیاری از موارد منفعل عمل می کند و به حساب سپرده آنها نزد بانک مرکزی اعتبار واریز می کند.
وی مشکل نظام بانکی را محو پول و نه خلق پول دانست و بیان داشت: بانک با اعطای تسهیلات خلق پول می کند. زمانی که مشتری، تسهیلات را بازپرداخت می کند، حذف یا محو پول اتفاق می افتد. مشکل نظام بانکداری ایران در حذف یا محو پول است؛ به طوری که تسهیلات غیر جاری و معوقات افزایش یافته است.
بانک ها منابع کشور را در اختیار افراد خاص قرار می دهند
این اقتصاددان در پاسخ به این سوال که چگونه می توان خلق پول بانک ها را به سمت بخش های مولد اقتصادی هدایت کرد، گفت: مشکل نظام بانکی ما هدایت پول به سمت بخش مولد یا غیر مولد نیست؛ بلکه معضل بسیار عمیق تر است. در ایران بانک ها تاسیس می شوند تا منابع کشور را جذب کرده و در اختیار افراد خاص قرار دهند.
وی با اشاره به نفوذ مسئولان بانکی در نظام اقتصادی و سیاسی کشور گفت: پول خلق شده توسط بانک ها در اختیار افرادی قرار می گیرد که بنای کار تولیدی یا تجاری یا اقتصادی ندارند و از همان ابتدا مشخص است که بنای بازپرداخت این وام ها را ندارند.
سعدوندی با اشاره به نفوذ مسئولان دولتی در بانک‌های خصوصی افزود: وقتی بانکی در ایران به اسم بانک خصوصی تاسیس می شود و وزرای برکنار شده جذب آن بانک می شوند، این دیگر بانک خصوصی نیست؛ بلکه کاملا مرتبط با دولت است.
وی ادامه داد: مشکل در بانک خصوصی و خلق پول نیست. مشکل در این است که یک نظام سرمایه خواری رفاقتی در کشور به وجود آمده که به صورت ملوک الطوایفی در حال چاپیدن کل اجتماع و اقتصاد هستند.
دو جناح اقتصادی کشور در حال ونزوئلایی کردن اقتصاد ایران هستند
سعدوندی درباره هدایت اعتبار گفت: دوستانی که برنامه هدایت اعتبار را مطرح می کنند، به مقاله بانک مرکزی انگلستان در سال ۲۰۱۴ اشاره می کنند. این مقاله می گوید که خلق پول به صورت درونزا و توسط بانک های تجاری به وجود می آید. بعد این سوال را مطرح می کند که اگر خلق پول به صورت درونزا به وجود می آید، چرا خلق پول به سمت بی نهایت و اقتصاد به سوی ابرتورم نمی رود؟
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: مقاله بانک مرکزی انگلستان می گوید محدودیت هایی برای خلق پول بانک ها وجود دارد. اولین محدودیت این است که در انگلستان بانک های تجاری، خصوصی هستند و در محیط رقابتی کار می کنند. منظور از خصوصی این است که نسبت کفایت سرمایه آنها بالا است؛ یعنی موسس بانک از جیب خود مقدار قابل توجهی سرمایه در اختیار بانک قرار داده است. پس در صورتی که بانک تسهیلات را به درستی ارائه ندهد، ریسک آن بر عهده مالک بانک است.
سعدوندی گفت: هدایت اعتبار به صورتی که در کشور ما مطرح می شود، در هیچ جای دنیا اتفاق نیفتاده است. طرفداران هدایت اعتبار از مبانی درستی شروع می کنند ولی به جای بسیار خطرناکی می رسند.
وی با هشدار درباره ونزوئلایی شدن اقتصاد کشور اظهار داشت: پروژه ای از حدود ۵، ۶ سال پیش در جهت ونزوئلایی کردن اقتصاد کشور آغاز شده است. دو جناح متخاصم اقتصادی در جهت ونزوئلایی سازی کشور در حال حرکت هستند. هر دو جناح به طور مستقیم و غیر مستقیم تلاش می کنند که پایه پولی افزایش یابد. وقتی پایه پولی افزایش یافت و نرخ تورم بالا رفت، لاجرم باید دستمزدها به نرخ تورم متصل شود و وقتی که این مسئله اتفاق افتاد، از نرخ های تورم ۴۰ تا ۵۰ درصد به سمت تورم های چند صد درصدی، چند هزار درصدی و چند میلیون درصدی حرکت خواهیم کرد. به نظر بنده تحریم ها نیز در جهت سوق دادن اقتصاد ایران به سمت ونزوئلایی شدن وضع شده است.
ایجاد بانک های توسعه ای راهکار رشد و توسعه کشور
سعدوندی ایجاد بانک‌های توسعه‌ای را راهکار رشد و توسعه اقتصادی کشور دانست و گفت: تمام بانک های دولتی کشور باید به بانک های توسعه ای با همان ادبیاتی که در جهان است، تبدیل شوند؛ نه این که بانک جدیدی به نام «بانک مرکزی توسعه‌ای» تعریف کنیم.
این کارشناس بانکی در پایان گفت: ما در گذشته تجربه بسیار موفقی در زمینه بانک های توسعه ای داشته ایم و به عنوان مثال بانک صنعت و معدن عامل بسیاری از موفقیت های اقتصادی کشور بوده است.
انتهای پیام/ نظام مالی
