به گزارش مسیر اقتصاد چین در سال ۱۹۷۳ سیاست‌های کنترل جمعیت خود را آغار نمود و از سال ۱۹۸۰ سیاست تک فرزندی را با جدیت و قوت پیگیری کرد. در نتیجه این اقدامات، نرخ باروری چینی ها از ۴.۴۵ در سال ۱۹۷۳ به ۲.۲۹ در ۱۹۸۹ رسید. پس از آن نیز کاهش نرخ باروری تا جایی ادامه یافت که در سال ۲۰۰۰، نرخ باروری به ۱.۲۲ و در ۲۰۱۵ به ۱.۰۵ رسید. میزانی که تا آن زمان در جهان بی سابقه بود.
ژاپن الگوی ناموفق چین در کنترل جمعیت
کاهش نرخ باروری در ژاپن در دهه ۱۹۹۰ به بحران اقتصادی منجر شد. در ۱۹۹۲، میانگین سنی ژاپنی ها به ۳۸.۵ سال رسید(میانگین سنی که چین در ۲۰۱۶ داشت)، در همین حال نسبت حمایت بالقوه در این کشور به ۱۸ درصد رسید که پیش بینی می شود چین نیز در سال ۲۰۲۳ به این مقدار برسد.
در همین حال، شاخص سالخوردگی ژاپن (تعداد افراد بالای ۶۵ سال به ازای ۱۰۰ نفر کمتر از ۱۵ سال) به ۷۶ درصد افزایش یافت. مقداری که چین در ۲۰۱۸ تجربه نمود. همچنین سهم جمعیت ۱۵-۳۹ ساله از کل جمعیت به ۳۵ درصد کاهش یافت که چین در ۲۰۲۰ به این رقم خواهدرسید. نیروی کار ژاپن در سال ۱۹۹۶ شروع به کاهش نمود. چین این کاهش را در سال ۲۰۱۴ تجربه کرد. بنابراین، ساختار جمعیتی کنونی چین به ژاپن سال ۱۹۹۲ بسیار شبیه است و به همین دلیل احتمال می رود بحران اقتصادی شبیه بحران ژاپن، در چین نیز به وقوع بپیوندد.
بحران اقتصادی ژاپن اساسا یک بحران جمعیتی بود. کاهش جوانان و در نتیجه کمبود نیروی کار موجب افت تولید کشور شد. نیروی کار ژاپنی در صنایع مختلف از ۲۲.۹ میلیون نفر در سال ۱۹۹۲ به ۱۷ میلیون نفر در سال ۲۰۱۷ رسید. در همین حال نیروی کار ژاپن به سمت سالخوردگی می رفت. این به معنای خلاقیت و نوآوری و تولید کمتر این جمعیت بود. در نتیجه این بحران، صادرات ژاپن از ۱۲.۵ درصد در سال ۱۹۹۳ به ۵.۲ درصد در ۲۰۱۷ رسید.
عمق بحران اقتصادی در چین بیش از ژاپن خواهدبود
افزایش تعداد سالمندان به افزایش هزینه های تامین اجتماعی و خدمات درمانی و در نهایت به افزایش بدهی های دولت منجر می شود. هزینه نظام سلامت عمومی ژاپن در سال ۱۹۹۰، معادل ۴.۴ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور بود که در سال ۲۰۱۴ به ۸.۶ درصد از تولید ناخالص داخلی رسید. همچنین هزینه های مستمری بازنشستگان در ۱۹۹۱، ۴.۹ درصد بود که در ۲۰۱۳ به ۱۰.۲ درصد رسید. در نتیجه این هزینه ها، بدهی های عمومی دولت از ۶۳ درصد در ۱۹۹۱ به ۲۳۶ درصد در ۲۰۱۶ رسید.
از سال ۲۰۰۰ تاکنون، نرخ باروری چین از ژاپن کمتر بوده است. میانگین نرخ باروری چین در بازه ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ در چین ۱.۱۸ بوده که همین میزان در ژاپن ۱.۴۲ بوده است. این آمارها حاکی از آن است که بحران سالمندی چین از ژاپن نیز شدیدتر خواهد بود. در نتیجه پیش بینی می شود صدمات اقتصاد چین نیز در اثر پیری جمعیت از ژاپن بیشتر باشد.
تبدیل تک‌فرزندی به بخشی از فرهنگ چینی‌ها
گرچه به نظر می رسد چین تا پایان سال ۲۰۱۹ همه سیاست های کنترل جمعیت خود را متوقف کند اما بهبود نرخ باروری در این کشور بسیار دشوار است. میانگین نرخ باروری در تایوان، هنگ کنگ، ماکائو و سنگاپور از ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۷، به ترتیب ۱.۱، ۱.۱۲، ۱.۰۸ و ۱.۲۳ بوده است.
این مناطق ساختار فرهنگی مشابه چین دارند. در این اقتصادها، فرهنگ و سبک زندگی مدرن روی رفتار مردم تاثیر بسزایی گذاشته است. به علاوه، چین از دو جهت ضربات بیشتری نسبت به این کشورها متحمل شده است: سیاست تک فرزندی در چین نگرش مردم را نسبت به فرزندآوری تغییر داده و بسیاری ارزش های اخلاقی مرتبط با سبک زندگی، اقتصاد، محیط اجتماعی، تحصیلات و مواردی از این دست را نیز دگرگون کرده است. به طور خلاصه می توان گفت داشتن یک فرزند یا بی فرزندی در چین به یک نرم و قاعده اجتماعی بدل شده است.
کاهش جمعیت به یک چهارم میزان فعلی
شمال شرقی چین، هیلونگجیانگ، لیائونینگ و جیلین حدود ۱۰۹ میلیون نفر جمعیت دارد و سطح اجتماعی آموزشی آن سالهاست که از سایر نقاط کشور بالاتر است. نرخ باروری در شمال شرقی چین در سال ۲۰۰۰، تنها ۰.۹ و در ۲۰۱۵، ۰.۵۶ بوده است. این بدان معناست که جمعیت نسل جدید در این منطقه تنها یک چهارم جمعیت نسل کنونی است. شمال شرقی چین تاکنون بیشترین ضربه اقتصادی را در اثر پیری جمعیت متحمل شده است. همین طور در سایر نقاط چین نیز نرخ باروری و اقتصاد این مناطق با افت قابل توجهی مواجه خواهدشد.
اگر چین بتواند نرخ باروری ۱.۲ را حفظ نماید، جمعیت کل این کشور در ۲۰۵۰ به ۱.۰۷ میلیارد نفر کاهش خواهدیافت و در ۲۱۰۰ این کشور تنها ۴۸۰ میلیون نفر جمعیت خواهدداشت. این کاهش جمعیت در کنار افزایش میانگین سنی آنها می تواند مشکلات قابل توجهی را برای چینی ها بوجود آورد. سهم جمعیت بالای ۶۵ سال از ۱۰ درصد در ۲۰۱۵ به ۳۲.۶ درصد در ۲۰۵۰ خواهدرسید.
«فاجعه انسانی» نتیجه پیری جمعیت در چین
نیروی کار چین همواره در حال کاهش است، در حالی که جمعیت سالمندان این کشور روز به روز بیشتر می شود. در ۲۰۱۵، چین به ازای هر فرد بازنشسته، ۶.۹ فرد شاغل بین ۲۰ تا ۶۴ سال داشته است. این نسبت در حال کاهش است، تا جایی که در ۲۰۳۰ به ۳.۶ و در ۲۰۵۰ به ۱.۷ خواهدرسید. با این حال از هم اکنون نظام تامین اجتماعی این کشور دچار کسری بودجه است. فروپاشی نظام تامین اجتماعی، عدم توانایی دولت در تامین امنیت اقتصادی خانواده ها و بحران پرداخت حقوق بازنشستگان فاجعه ای انسانی را در چین رقم خواهدزد که نتیجه پا به سن گذاشتن صدها میلیون چینی خواهد بود.
جمعیت جوان هر کشور مستقیما روی رونق اقتصادی آن تاثیر می گذارد. میانگین سنی چینی ها در ۱۹۸۰، ۲۲ سال بود. همین جمعیت جوان توانست چین را به یکی از بزرگترین قدرت های اقتصادی جهان تبدیل کند. در ۲۰۱۸، میانگین سنی چینی ها به ۴۰ سال رسیده است و پیش بینی می شود این عدد تا ۲۰۳۰ به ۴۶ سال و در ۲۰۵۰ به ۵۶ سال برسد.از این رو نمی توان به آینده اقتصادی این کشور چندان خوشبین بود.
منبع: پایگاه اطلاعاتی SCMP(روزنامه جنوب چین)، yon.ir/DGZw7
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
