به گزارش مسیر اقتصاد کتابچه «ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی؛ توقف یا تحوّل؟» در پنجمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی منتشر شد. این کتابچه توسط شبکه تحلیلگران اقتصاد مقاومتی با همکاری کمیته اقتصاد مقاومتی مجلس شورای اسلامی تهیه شده است. (اینجا)
در این کتابچه که از معدود تحقیقات عملیاتی و کاربردی در حوزه مدیریت کلان کشور است، تجربه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی از منظر مدیریتی و ساختاری، پس از ۳ سال فعالیت مورد واکاوی قرار گرفته و پیشنهادهایی جهت اصلاح و بهبود این نهاد کلیدی ارائه شده است.
بررسی تجربه نهادهای مشابه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در جهان
در فصل سوم این کتابچه، تجربه نهادهای مشابه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی در دیگر کشورها بررسی شده است. کمیته تسریع در اجرای پروژه های زیرساختی اولویت دار اندونزی، اداره زیرساخت و پروژه های بریتانیا و شورای توسعه راهبردی و اقدامات ملّی روسیه ۳ نهادی است که در این زمینه بررسی شده است.
در این ۳ کشور، نهادهای نامبرده شده مسئول پیگیری و اجرای پروژه های اولویت دار اقتصادی، زیرساختی و عمرانی هستند و از منظر ماموریتی، مشابه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی هستند.
مروری بر اقدامات اداره زیرساخت و پروژه‌های بریتانیا
در سال ۲۰۱۰ مرکز زیرساخت بریتانیا[۱] با هدف اجرای پروژه های زیرساختی دولتی و در سال ۲۰۱۱ اداره پروژه های بزرگ[۲] با هدف نظارت و پیگیری اجرای پروژه ها، توسط دولت تأسیس شدند. این دو نهاد در سال ۲۰۱۶ با یکدیگر ادغام گردیدند و اداره زیرساخت و پروژه ها[۳] را تشکیل دادند.
این اداره متشکل از کارشناسان حوزه های اقتصاد و مهندسی است که در کنار دولت قرار گرفته تا مسائل مهم و اساسی کشور را در حوزه های مختلف احصا و با قرار دادن آنها به عنوان پروژه اولویت دار، اجرای آن را پیگیری نماید. همچنین این نهاد خدمات مشاوره ای به دولت می دهد و اگر مشکلی در اجرای پروژه ایجاد شود، حق مداخله در روند اجرایی امور را نیز دارد.
در بریتانیا یک برنامه جامع با نام پروژه های کلان دولت[۴] وجود دارد که پروژه های اولویت دار از این برنامه جامع استخراج می شود. به عقیده مسئولین دولتی بریتانیا، پیگیری و اجرای پروژه های اولویت دار، نیاز واقعی مردم است و باعث تأثیرات مثبت و بلندمدت برای کشور می شود.
تنظیم و تدوین پروژه های اولویت دار بریتانیا، تعیین مسیر حمایت از پروژه های دولتی و سرمایه گذاری های بخش خصوصی، هدایت مسیر اجرای پروژه ها و رصد و اندازه گیری میزان پیشرفت پروژه ها، از جمله اهداف اداره زیرساخت و پروژه ها در بریتانیا است.
این نهاد به منظور پیگیری بهتر امور، گزارش هایی از فعالیت های صورت گرفته و میزان پیشرفت کار را در فواصل معین، به کابینه دولت ارائه می نماید.
شاخص های تعیین پروژه اولویت دار در بریتانیا
در زمان تأسیس این نهاد، دستورالعمل هایی از طرف دولت به اداره زیرساخت و پروژه ها ابلاغ گردید تا در تعیین پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد. در واقع نکته مهم در تصویب پروژه های اولویت دار و نظارت بر آن توسط این اداره، شاخص ها و معیارهای تصویب و نظارت بر پروژه ها است.
اگر در زمان تصویب پروژه و اجرای آن، از شاخص ها و معیارهای دقیقی استفاده نشود، ممکن است مسیر مصوبات منحرف و یا اجرای آن با کندی صورت بگیرد. از این رو در زمان تصویب پروژه های اولویت دار در بریتانیا، پروژه ها در حالی که از دل برنامه های دولت استخراج می شود، باید دارای ۱۰ ویژگی باشند. اعمال این ویژگی‌ها موجب می شود تنها پروژه های مهم و در سطح ملی به عنوان پروژه اولویت دار تصویب شوند.
این موارد عبارتند از:
۱- پروژه در راستای اهداف راهبردی کشور باشد.
۲- پروژه با ضمانت اجرایی و تأمین مالی از سوی خزانه داری همراه شود.
۳- پروژه مصوب مبتنی بر حداقل ریسک باشد.
۴- پروژه دارای توجیه اقتصادی باشد.
۵- اجرای پروژه از نهادها و دستگاه های درگیر دائما پیگیری شود و هماهنگی های لازم جهت پیشبرد آن صورت گیرد.
۶- در طول اجرای پروژه نتایج و بازخوردها به طور مرتب گزارش شوند.
۷- نهادها و دستگاه های اجرایی، از طریق ارائه گزارش های مستمر به دولت وضعیت خود را در اجرای پروژه مشخص نمایند.
۸- نتایج پروژه باید کمّی و میزان پیشرفت آن قابل اندازه گیری باشد.
۹- پیشرفت پروژه باید قابل مشاهده توسط شهروندان بریتانیا باشد و خروجی های پروژه برای همگان ملموس باشد.
۱۰- زمان و هزینه صرف شده دولت برای پروژه هم تراز با خروجی و مزایای پروژه باشد.
اگر پروژه ای این ویژگی ها را نداشته باشد، برای دولت اولویت دار محسوب نمی شود؛ بنابراین برای تصویب پروژه های اولویت دار، لازم است ویژگی های مذکور در زمان تصویب اعمال شود.
نظارت بر اجرای پروژه های اولویت دار در بریتانیا
یکی از نکات حائز اهمیت در فرآیند مدیریت پروژه های اولویت دار، نظارت بر اجرای آن است. در اداره زیرساخت و پروژه های بریتانیا، برای نظارت مصادیق زیر در نظر گرفته شده است:
۱- هر پروژه اولویت دار باید یک نهاد مسئول داشته باشد.
۲- قبل از اجرای پروژه نهاد مسئول ملزم به تدوین جدول زمانبندی اجرای پروژه است.
۳- حوزه وظایف و اختیارات مسئولین دستگاه ها به منظور بررسی میزان عملکرد باید مشخص شود.
۴- گزارش میزان پیشرفت پروژه ها باید به طور منظم و مستمر به دفتر نخست وزیری این کشور ارائه شود.
سیستم نظارتی در اداره زیرساخت و پروژه های بریتانیا، بر مبنای روش [۵]DCA است. در این روش اهداف، زمان بندی اجرای پروژه، بودجه ای که صرف پروژه شده، کیفیت اجرای پروژه و در نهایت زمان به اتمام رسیدن پروژه به طور دقیق زیر نظر قرار گرفته و در پایان ارزیابی نهایی و رتبه بندی نیز صورت می گیرد.
در این سیستم نظارتی، پروژه ها به صورت سه ماهه مورد بررسی قرار می گیرد و اگر پروژه ها در فرآیند اجرا با چالشی مواجه شده باشند، ابعاد آن شناسایی و در واقع یک مدیریت چالش همزمان نیز صورت می گیرد. بعد از بررسی پروژه ها در فواصل سه ماهه، روند اجرا و تحویل پروژه در موعد مقرر رتبه بندی و امتیاز داده می شود.
عناوین پروژه های اولویت داردر بریتانیا
اداره زیرساخت و پروژه ها در سال ۲۰۱۷ توانست ۶ پروژه مهم و اولویت‌دار را با بودجه دولت و بخش خصوصی تکمیل کند. برنامه بهبود و توسعه خدمات الکترونیکی که موجب دسترسی ۲۲ میلیون نفر به این خدمات شد، احداث تونل تاید وی تیمز به منظور حفاظت از رودخانه تیمز و ایجاد ۴۰۰۰ شغل جدید، تأسیس مؤسسه فرانسیس کریک به عنوان بزرگترین مرکز تحقیقات پزشکی در اروپا و … از جمله این موارد بوده است.
اداره زیرساخت و پروژه ها در طول اجرای هر پروژه با دولت در ارتباط است. تاکنون این نهاد، اجرایی شدن ۲۰۰ مورد از بزرگترین پروژه های دولتی با سرمایه ای بالغ بر ۵۰۰ میلیارد پوند را تضمین کرده است.
رهیافت های سیاستی
با توجه به بررسی انجام شده در خصوص اداره زیرساخت و پروژه های بریتانیا که خلاصه ای از آن در این بخش ارائه گردید، موارد زیر را می توان به عنوان رهیافت های سیاستی مورد استفاده قرار داد:
۱- انتخاب و تصویب پروژه های اولویت دار در بریتانیا بر اساس ویژگی های مشخص انجام می شود.
۲- نظارت بر اجرای پروژه ها در بریتانیا به صورت هوشمندانه و اثرگذار انجام می شود و در فرآیند نظارت، موانع شناسایی و رفع می گردد.
۳- نقش آفرینی نهاد مسئول در پروژه های اولویت دار بریتانیا مشخص بوده و فعالیت هایی که توسط آن به نتیجه رسیده، قابل ارائه است.
۴- سالانه تعداد محدودی پروژه به عنوان پروژه اولویت دار از میان برنامه های راهبردی بریتانیا انتخاب می شود.
منابع:
https://assets.publishing.service.gov.uk
https://www.designingbuildings.co.uk
https://www.gov.uk/government
https://www.strategyex.co.uk
پینوشت:
[۱] Infrastructure UK (IUK)
[۲] Major Projects Authority (MPA)
[۳] Infrastructure and Projects Authority (IPA)
[۴] Government Major Projects Portfolio (GMPP)
[۵] Delivery Confidence Assessment (DCA)
انتهای پیام/ پایش اقتصاد مقاومتی
