به گزارش مسیر اقتصاد افزایش جمعیت در کشور ایران و به تبع آن بالا رفتن تعداد واحدهای مسکونی و البته گسترده و فعال نبودن بخش صنعت به اندازه کشورهای توسعه یافته، موجب گردیده که بخش خانگی در رتبه اول مصرف برق کشور قرار بگیرد.
عواملی همچون قیمت انرژی الکتریکی، جمعیت و ساختار آن، درآمد خانوار، بعد خانوار، سطح زیربنای محل سکونت خانوار، موقعیت جغرافیایی محل سکونت خانوار، تعداد اعضای شاغل خانوار و نرخ باسوادی در میزان مصرف انرژی الکتریکی در بخش خانگی تأثیر بسزایی دارند. مصرف برق در بخش خانگی عمدتاً شامل روشنایی، استفاده از لوازم خانگی و دستگاه های خنک کننده است.
روند مصرف برق در بخش خانگی در طی برنامه‌های توسعه
در برنامه اول توسعه (۷۲-۱۳۶۸) متوسط مصرف برق خانگی ۱۸.۷ میلیون کیلووات ساعت برآورد گردید. در طی سال های اجرایی برنامه دوم توسعه (۷۸-۱۳۷۴)، میزان مصرف برق خانگی سالانه دارای رشد ۵.۹ درصد بوده است (ترازنامه انرژی، ۱۳۷۸).
در برنامه سوم توسعه (۸۳-۱۳۷۹) روند فزاینده مصرف برق در بخش خانگی ادامه یافت و دارای رشد سالانه ۶.۶ درصد بوده است (ترازنامه انرژی، ۱۳۸۳). همچنین در برنامه چهارم توسعه (۸۸-۱۳۸۴) رشد سالیانه مصرف برق مشترکین خانگی ۶ درصد برآورد گردید (ترازنامه انرژی، ۱۳۸۸).
در برنامه پنجم توسعه (۹۴-۱۳۸۹) رشد سالیانه مصرف برق خانگی در طی سال های ۱۳۸۹تا ۱۳۹۴ برابر ۴.۷ درصد بوده است. از پایان برنامه پنجم تا سال ۱۳۹۷ نیز رشد سالیانه مصرف برق در بخش خانگی حدود ۵.۶ درصد برآورد می‌گردد که خود نشان از رشد مصرف این بخش در سال‌های اخیر دارد.
کاهش مصرف برق با هدفمندسازی یارانه‌ها
با نگاهی به اعداد ذکر شده مشخص میشود کمترین رشد مصرف مربوط به بازه برنامه پنجم توسعه یعنی سال‌های ۱۳۸۹ الی ۱۳۹۴ است. در این بازه زمانی، طرح هدفمندسازی یارانه ها اجرا گردید.
با اجرای این طرح در سال ۱۳۸۹ و اصلاح تعرفه‌های برق به شکل پلکانی امروز، رشد مصرف برق در سال ۱۳۹۰ متوقف شد. در این سال سرانه مصرف برق به ازای هر مشترک خانگی، حدود ۲۵۵۵.۵ کیلووات ساعت گردید که نسبت به سال قبل حدود ۷ درصد کاهش را نشان می دهد. با وجود افزایش تعداد مشترکین خانگی، مصرف برق در این بخش و به تبع آن سرانه مصرف هر مشترک خانگی کاهش یافت.
بررسی روند مصرف برق طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۷ بیانگر این است که تا سال ۱۳۸۹ با متوسط رشد سالانه ۷ درصد این روند افزایشی بوده و در سال ۱۳۹۰ با اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها، این رشد مصرف متوقف شده و در بخش خانگی با کاهش قابل توجهی مواجه بوده است؛ ولی از سال ۱۳۹۱ تا کنون مجدداً شاهد افزایش مصرف بوده‌ایم.
توقّف طرح هدفمندی و تعرفه‌گذاری نامناسب ۲ عامل افزایش مصرف برق
بعد از اجرای گام اول هدفمندسازی یارانه‌ها که موجب کاهش مصرف برق شد، گامهای بعدی این طرح به طور صحیح اجرا نگردید و به جای مدیریت صحیح سالانه تعرفه‌های برق و نحوه تخصیص یارانه، تقریبا هر سال بر قیمت برق بخش خانگی به طور یکسان برای همه مصرف کنندگان افزوده شد.
جدول زیر میزان متوسط افزایش قیمت برق بخش خانگی را از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۷ نشان میدهد:
| سال | درصد افزایش قیمت برق |
| ۱۳۹۳ | %۲۴ |
| ۱۳۹۴ | %۱۰ |
| ۱۳۹۵ | %۱۰ |
| ۱۳۹۷ | %۷ |
اطلاعات فوق بیانگر این موضوع است که در صورت مدیریت صحیح تعرفه‌گذاری برق و توزیع یارانه، نه تنها مصرف برق تا حدودی کنترل میشود، بلکه فشار اقتصادی ناشی از افزایش قیمت حامل انرژی بر همه اقشار جامعه وارد نخواهد شد. این حقیقت، نیاز به اصلاح تعرفه‌های کنونی برق را یادآور میشود.
منابع:
تبیین الزامات سیاست گذاری بهینه سازی مصرف برق خانگی در ایران، آذین قاسمی، ۱۳۹۵، دانشگاه رازی
گزارش ماهانه آمار صنعت آب و برق، تیر ۹۶ و شهریور ۹۷
حذف یارانه انرژی مشترکین پرمصرف با مدل قیمت گذاری IBT، ایتان، ۱۳۹۵
انتهای پیام/ تعرفه‌گذاری انرژی
