مسیر اقتصاد/ در گذشته تصور می شد که بانک ها برای اعطای تسهیلات نیازمند دریافت سپرده هستند و بدون جذب سپرده نمی توانند تسهیلات بدهند. این باور، هنوز نیز در میان بخش قابل توجهی از کسانی که با مباحث پولی در ارتباط هستند، وجود دارد.
با این وجود، واقعیت چیز دیگری است؛ بانک ها برای اعطای وام و تسهیلات مستقیما خلق پول یا صحیح‌تر، خلق اعتبار کرده و نیازی به جذب سپرده ندارند. جذب سپرده تنها به بانک ها کمک می کند تا حسابشان نزد بانک مرکزی بهتر باشد و کمتر روی به استقراض از این نهاد حاکمیتی بیاورند.
بانک ها چقدر می توانند خلق پول کنند؟
نسبت ذخیره قانونی که میزان ذخیره لازم هر بانک نزد بانک مرکزی را نشان می دهد، مشخص می کند که هر بانک چند برابر منابع خود نزد بانک مرکزی می تواند خلق اعتبار کرده و تسهیلات بدهد.
به عنوان نمونه وقتی نسبت ذخیره قانونی ۱۰ درصد است، یعنی یک بانک می تواند ۱۰ برابر ذخایر خود نزد بانک مرکزی به متقاضیان تسهیلات تخصیص دهد و از این مسیر خلق اعتبار کند.
در صورتی که یک بانک بیشتر از این میزان خلق اعتبار کند و تسهیلات بدهد، باید ذخایر لازم اضافی را یا از طریق سپرده جذب کند یا از بانک مرکزی استقراض نماید؛ چرا که بیش از ذخایر خود از حق قانونی اش استفاده کرده یا به اصطلاح اضافه برداشت داشته است. در هر دو حالت، بانک باید سودی بپردازد که بسته به میزان درآمد حاصل از خلق اعتبار انجام شده، متغیر است.
به عنوان نمونه اگر یک بانک با نرخ سود ۳۰ درصد به یک تولیدکننده تسهیلات اختصاص داده باشد، باید سپرده ای که جذب می کند یا سودی که بابت اضافه برداشت پرداخت می کند، کمتر از این میزان باشد تا صرفه اقتصادی داشته باشد.
در شرایطی که یک بانک وارد فعالیت هایی شود که سوددهی بالاتری دارد، می تواند گزینه های دیگر از جمله اعطای سودهای بالاتر برای جذب سپرده یا استقراض با جریمه بالاتر را انتخاب کند؛ چرا که در نهایت برای بانک به صرف خواهد بود.
قدرتمندترین ابزار بانک «خلق پول» است
این فرآیند نشان می دهد که خلق پول و اعتبار قدرتمندترین ابزار و مجوزی است که یک بانک دارد؛ چرا که به بانک این امکان را می دهد که چندین برابر ذخایر خود نزد بانک مرکزی، به هر نهاد و شخص و مجموعه ای که مدنظر دارد، منابع مالی تخصیص دهد.
در حال حاضر در کشور ما نیز بانک ها به طور مستقیم ۱۴۳۰ هزار میلیارد تومان و به طور غیرمستقیم ۱۵۵۰ هزار میلیارد تومان از ۱۶۷۰ هزار میلیارد تومان کل نقدینگی موجود را خلق کرده اند. این بدان معناست که این حجم از پول و منابع مالی توسط بانک ها تخصیص یافته است.
با این وجود، بررسی ها نشان می دهد به دلیل تخصیص غیربهینه نظام بانکی، تولید همواره نیازمند منابع مالی بوده است. بانک ها بخش قابل توجهی از این منابع را به فعالیت های غیرمولد تخصیص داده و بخشی از آن را نیز صرف خرید دارایی، اعطای وام به شرکت های خود و … نموده اند که عملا منفعتی برای تولید نداشته است.
کاهش قدرت خلق پول بانک‌ها پیش نیاز اصلاح نظام بانکی
در این شرایط برای اصلاح نظام بانکی و جلوگیری از وقوع بحران که توسط کارشناسان مختلف اقتصادی و بانکی تذکر داده شده است، اولین اقدام کاهش قدرت خلق پول است؛ اقدامی که زمینه را برای آغاز مدیریت و بهبود بانک های کشور فراهم می آورد.
در واقع زمانی که بانک ها در اقتصاد به واسطه امتیاز خلق پول قدرت بالایی دارند، امکان مدیریت و اصلاح آنها وجود نداشته و ابتدا باید این قدرت که از آن به درستی استفاده نشده، محدود گردد.
انتهای پیام/ نظام مالی
