به گزارش مسیر اقتصاد توافقنامه پاریس، ذیل چارچوب کنوانسیون تغییر اقلیم سازمان ملل متحد (UNFCCC) در رابطه با کاستن از انتشار گازهای گلخانه‌ای و در راستای جلوگیری از گرمایش کره زمین و محدود کردن این افزایش به زیر ۱.۵ درجه سانتی گراد است.
متن توافقنامه از سوی نمایندگان ۱۹۵ کشور در کنفرانس تغییر اقلیم ۲۰۱۵ میلادی سازمان ملل متحد در پاریس، مذاکره و در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۵ تصویب شد. این کنوانسیون در ۲۲ آوریل ۲۰۱۶ (روز زمین) در مراسمی در نیویورک برای امضا معرفی شد. تا سال ۲۰۱۷، ۱۹۵ عضو UNFCCC این پیمان را امضا و ۱۴۷ کشور آن را به تصویب مجالس خود رساندند.
آیا توافقنامه پاریس مبنای علمی و کارشناسی دارد؟
پیش فرض اصلی و مبنای علمی توافقنامه پاریس، متاثر دانستن گرمایش زمین بر اثر انتشار گاز CO2 توسط بشر است؛ در حالی که خدشه و انتقادات جدی نسبت به این پیش فرض وجود دارد که در مجامع و نظریات مختلف علمی و مقالات متعدد بیان شده است.
در وهله اول، نظریات متعددی بیان می کند که دمای کره زمین، دوره های نوسانی مختلفی را در طول تاریخ پشت سر گذاشته است که شامل افزایش یا کاهش دما بوده است. لذا کره ی زمین دارای سازوکارهای داخلی برای تنظیم دمای خود است. به طوری که در ۴۰۰ هزار سال گذشته ۴ بار دمای زمین بیش از دمای فعلی بوده است.
مسئله بعدی، پسینی بودن افزایش انتشار گاز دی اکسید کربن در پی افزایش دمای زمین است؛ بر اساس این نظریه افزایش افزایش انتشار کربن دی اکسید دلیل افزایش دمای زمین نیست بلکه معلول آن است.
نکته دیگر این است که به فرض صحت اثرگذاری کربن دی اکسید بر گرمایش زمین، به عنوان یک گاز گلخانه ای، تاثیر آن در مقایسه با گاز هایی مثل بخار آب، متان و دیگر گازهای موجود در جو زمین بسیار ناچیز است. بر اساس مطالعات صورت گرفته، ۹۵ درصد از گازهای گلخانه ای موجود در اتمسفر، بخارآب و تنها ۴ درصد آن دی اکسید کربن است.
همچنین نکته دیگری که در این بحث قابل تامل است، حجم و سهم کربن دی اکسید منتشر شده توسط بشر در مقایسه با کل CO2 موجود در کره زمین است که تنها به اندازه ی ۵ درصد آن است؛ به عبارت دیگر سهم دی اکسید کربن انسان ساخت در اثر گلخانه ای تنها ۰.۲ درصد است.
کشورهای فاقد منابع فسیلی به دنبال اجرای توافقنامه پاریس
در کنار تمام نکات مطرح شده در بالا، یک مسئله بیش از همه قابل تامل است؛ و آن اینکه جریان اصلی جلوگیری از افزایش دمای کره زمین به واسطه جلوگیری از افزایش انتشار دی اکسید کربن، عمدتا توسط کشورهای پیشرفته و صنعتی مطرح گردیده است. این کشورها پس از انقلاب صنعتی تا کنون، بیشترین حجم دی اکسید کربن تولید شده توسط بشر را تولید کرده اند و در حال حاضر به دلیل توسعه یافتگی و اشباع در صنعتی شدن، تقریبا به میزان تثبیت شده ای از تولید دی اکسید کربن رسیده اند.
این مسئله باعث می شود که کشورهای توسعه یافته، اگر نگوییم دچار مشکلی نمی شوند، مشکل چندانی برای اجرای سیاست ها و اقدامات توافق پاریس نداشته باشند.
محدود کردن کشورهای دارای منابع فسیلی هدف اصلی توافقنامه پاریس
در نقطه مقابل، کشورهای در حال توسعه و به خصوص کشورهای مطرح در تولید منابع فسیلی هستند که در نقطه هدف توافق پاریس قرار می گیرند؛ چراکه توسعه صنعتی حتی با لحاظ کردن تمام جوانب مربوط به کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن که لاجرم هزینه های گزافی را به بار می آورد، باز هم آن را به صفر نمی رساند.
در نتیجه در این کشورها توسعه صنعتی مساوی است با افزایش تولید انتشار گاز کربن دی اکسید و کاهش انتشار دی اکسید کربن به معنی متوقف ماندن توسعه صنعتی است.
کاهش ۷.۲ درصدی حجم اقتصاد ایران در صورت اجرای تعهدات توافقنامه پاریس
براساس اهداف مشارکت ملی معین کشور (INDC) در تعهدات مربوط به مشارکت ملی کشور موسوم به INDC، ایران متعهد شده است که کاهش انتشار حداقل ۴ درصد و در صورت محقق شدن برخی شرایط، حداکثر ۱۲ درصد را نسبت به میزان انتشار در سال ۲۰۳۰ عملیاتی نماید.
در خصوص تبعات اقتصادی پیوستن به توافق پاریس مطابق با «سومین گزارش ملی تغییر آب و هوا» جهت ارائه به دبیرخانه کنوانسیون، برنامه ایران برای کاهش ۴ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای، می‌تواند موجب کاهش ارزش تولید به میزان بیش از ۲۸ هزار میلیارد ریال شود که این میزان چیزی در حدود ۱.۱۲ درصد از حجم کل اقتصاد کشور را شامل می شود.
این در حالیست که کاهش ۱۲ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای در کل اقتصاد موجب کاهش ارزش تولید به میزان بیش از ۱۸۰ هزار میلیارد ریال خواهد بود که این میزان در حد ۷.۲ درصد از حجم اقتصاد کشور را شامل می شود.
علاوه بر این در کنار بحث های اقتصادی، تبعات سیاسی و حقوقی مربوط به اجرا نکردن توافق نیز مطرح است؛ به طوریکه پذیرش این توافق و عدم اجرای آن مطابق با جزئیات مطرح شده، می تواند در آینده جرائم و تحریم های اقتصادی و سیاسی را بر ایران تحمیل نماید.
کشورهای دارای منابع عظیم فسیلی چه برخوردی با توافقنامه پاریس دارند؟
در این میان رفتار سه کشور اول تولید کننده نفت در دنیا یعنی آمریکا، عربستان و روسیه که هر کدام در حدود ۱۰ میلیون بشکه نفت در روز تولید می کنند نیز قابل تامل است.
این سه کشور تاکنون زیر بار تعهدات الزام آور توافقنامه پاریس نرفته و یا به طور رسمی از آن خارج شده اند. روسیه هنوز مصوبه مربوطه را به تصویب مجلس خود نرسانده است؛ آمریکا نیز علیرغم پیوستن به توافقنامه پاریس، پس از روی کار آمدن ترامپ از این توافق خارج گردید؛ عربستان نیز هیچ تعهد الزام آوری در این چارچوب نداده است.
بنابراین با توجه به شبهات جدی به پایه های علمی مربوط به تاثیر CO2 منتشر شده توسط بشر در گرمایش زمین، در مسیر توسعه و شکوفایی قرار داشتن کشور، داشتن منابع عظیم نفت و گاز که یکی از مزیت های کشور به حساب می آیند و در نظر گرفتن تعهدات کشور های مشابه که دارای منابع فسیلی هستند، برخورد کشور ما در قبال توافق پاریس، که به سبکی نوین در حال تضعیف کشورهای در حال توسعه به خصوص ایران است، بایستی هوشمندانه و با در نظر گرفتن مصالح و منافع ملی باشد.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
