با توجه به پیشرفت‌های چین در چند دهه گذشته، این کشور پیوسته به دنبال ایجاد فرصت‌ها و ظرفیت‌های جدید برای بزرگ‌تر کردن اقتصاد خود در سطح جهان است. بخشی از فعالیتهای اقتصادی و تجاری چین در قاره آفریقا به شرح زیر است:
۱- صادرات خدمات فنی مهندسی: چین در راستای صادرات خدمات فنی مهندسی، با ایجاد زیرساختهای فعالیتهای اقتصادی در آفریقا، توانسته است این بازار را به دست آورده و فعالیتهای پیمانکاری داشته باشد. به‌علاوه با استفاده از همین زیرساخت‌‌ها، فعالیتهای تجاری خود را افزایش داده است. عمده صادرات خدمات فنی مهندسی چین به آفریقا به شرح زیر است:
الف) ایجاد تاسیسات زیر بنایی از قبیل جاده و ریل[۱]: چین با بهره‌گیری از کارگر ارزان خود به همراه فناوری‌های مربوطه، توانسته است در بسیاری از فعالیتهای پیمانکاری از جمله ساخت جاده و ریل و … مشارکت فعال داشته باشد.[۲]
ب) فعالیتهای نفتی و پتروشیمی: بر طبق آمار آژانس بین‌المللی انرژی، چین به‌زودی به بزرگ‌ترین مصرف‌کننده انرژی تبدیل خواهد شد و در این راستا شکاف عرضه و تقاضای نفت، از طریق نفت خارجی جبران می‌شود. ازاین‌رو شرکت‌های نفتی چینی تمایل دارند که در آفریقا سرمایه‌گذاری کنند. چین علاوه بر این‌که بخشی از سهام تعدادی از میدان‌های نفتی آفریقا و مجوز استخراج آن‌ها را خریداری کرده است، با اعطای وام به تعدادی از کشورهای نفتی آفریقایی و سرمایه‌گذاری در این کشورها، سعی در گسترش تولید نفت و تضمین دسترسی به منابع انرژی در آفریقا را دارد.[۳]
۲- فعالیتهای معدنی در آفریقا برای استخراج عناصر معدنی، عناصر کمیاب و فلزات گران‌بها: با توجه به این‌که آفریقا یکی از منابع غنی عناصر معدنی است، چین فعالیتهای معدنی خود در آفریقا را در چندین حوزه پیگیری می‌کند. چین با سرمایه‌گذاری بسیار بالا در زمینه معدن در آفریقا، علاوه بر استخراج سنگ‌هایی همچون آهن، طلا، الماس، پلاتین و دیگر عناصر با اهمیت و ارزشمند، به‌شدت در جستجوی عناصر کمیاب[۴] (Rare Elements) است. چین باوجود آنکه خود یکی از منابع بزرگ عناصر کمیاب در جهان است، با محدود کردن صادرات این عناصر و فعالیتهای معدنی در آفریقا برای اکتشاف این عناصر، در حال تبدیل به قطب انحصاری این عناصر است. بدیهی است چین با این کار قصد دارد اهرم تولید اقتصادی محصولات با فناوری پیشرفته را در درون مرزهای خود نگه دارد. قابل ذکر است که کشورهایی نظیر ژاپن و امریکا، نسبت به این اقدامات چین اعتراض کرده[۵] و سازمان تجارت جهانی در حال ارائه راه‌حلی برای این مسئله است.
۳- انتقال بعضی از کارخانه‌های چینی به آفریقا[۶]: با توجه به افزایش هزینه‌های تولید در چین، این کشور قصد دارد بخشی از فعالیتهای صنعتی و کارخانه‌های خود را به آفریقا منتقل کند. این در حالی است که علاوه بر افزایش تعداد چینی‌های کارگر در آفریقا، صاحبان صنعت مایل‌اند از کارگران آفریقایی با بهره‌وری بالا و قیمت ارزان (ارزان‌تر از کارگر چینی) استفاده کنند. طبق آمار بانک جهانی، دستمزد کارگر با مهارت کم در اتیوپی در حدود ۲۵% دستمزد همین کارگر در چین است. بنابراین استفاده از کارگران بومی در آفریقا می‌تواند برای صاحبان صنایع بسیار جذاب باشد. قابل ذکر است که علاوه بر کارگر ارزان آفریقایی، کشورهای آفریقا بازار بسیار بزرگی برای کالاهای چینی هستند.[۷] علاوه بر این باید در نظر داشت که با تولید درون آفریقا، صنایع چینی می‌توانند از معافیت‌های مالیاتی و تعرفه‌ای استفاده کنند. لازم به ذکر است که بازار آفریقا بالغ بر ۱ میلیارد نفر است.
۴- ارسال جمعیت مازاد بر ظرفیت خود به آفریقا تحت عنوان کارگر: با گسترش صنایع وابسته به چین در قاره آفریقا، دولت این کشور سعی دارد برای این صنایع از کارگران چینی استفاده کند. به نظر می‌رسد که چین، طی یک برنامه بلندمدت قصد دارد بخشی از جمعیت خود را در آفریقا ساکن کند. به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۳، بیش از ۲۰۰ هزار کارگر به آفریقا اعزام شد که حدود ۱۸% نسبت به سال قبل از آن، افزایش داشته است. در سال ۲۰۱۱، پارلمان این کشور طی لایحه‌ای اعلام کرد که دولت چین قصد دارد ۱۰۰ میلیون چینی به آفریقا اعزام کند.[۸] این جمعیت شامل کارگران و خانواده‌های آن‌ها می‌باشد.
۵- ارسال نیروی نظامی تحت نظارت سازمان ملل برای محافظت از کارگران و دارایی‌های چین: به گزارش وال‌استریت ژورنال، در نوامبر سال ۲۰۱۴ چین با ارسال حدود ۷۰۰ نیروی نظامی تحت نام صلح‌بان (peacekeeper) از سوی سازمان ملل، قصد دارد از میدان‌های نفتی جنوب سودان و کارگران خود محافظت کند.[۹] صلح‌بان‌های سازمان ملل می‌توانند از هر وسیله‌ای برای محافظت از شهروندان و میدان‌های نفتی استفاده کنند. سازمان ملل، بیش از ۱۱هزار صلح بان در سودان جنوبی دارد.
آمار فعالیتهای چین در آفریقا به صورت شماتیک در شکل زیر آمده است:
جمع‌بندی: در مجموع می‌توان گفت چین با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود خود در قالب نهادهای دولتی، غیردولتی و موسسات تحقیقاتی، سعی در ایجاد شبکه‌ای منسجم و توجیه‌پذیر برای حضوری باثبات در آفریقا دارد. این کشور از طرفی با اخذ سیاست‌های کوتاه‌مدت، و تعریف زمینه‌های سرمایه‌گذاری زودبازده، توانسته است موجب تشویق کارآفرینان و سرمایه‌گذاران برای حضور در آفریقا شود. از طرف دیگر نیز چین با اجرای سیاست‌های بلندمدت در قالب توسعه زیرساختهای آفریقا، علاوه بر این‌که زمینه‌های کسب‌و‌کارهای خرده‌پا را فراهم کرده است و سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری از منابع عظیم آفریقا را قابل توجیه نموده است. فعالیت‌هایی نظیر احداث راه‌آهن، بندر، جاده‌های مواصلاتی، فرودگاه و خطوط انتقال انرژی (نفت و گاز و برق) که بالغ بر ۹۶% فعالیتهای ساخت‌و‌ساز چین در آفریقا است، شاهدی بر این ادعاست.
[۱] http://www.chinadaily.com.cn/world/2015-02/27/content_19669115.htm
[۲] http://www.cnbcafrica.com/news/western-africa/2014/11/20/china-nigeria-railway/
[۳] http://www.cfr.org/china/expanding-china-africa-oil-ties/p9557
[۴] عناصر کمیاب، عناصری هستند که به صورت ضروری در تولید کالاهای فناورانه و ادوات الکترونیکی استفاده می‌شوند.
[۵] http://www.economist.com/node/17155730
[۶] http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304788404579519631654112594?mg=reno64-wsj&url=http%3A%2F%2Fonline.wsj.com%2Farticle%2FSB10001424052702304788404579519631654112594.html
[۷] http://china-africa-reporting.co.za/2014/05/china-moves-manufacturing-to-africa/
[۸]http://www.economist.com/news/books-and-arts/21613162-mass-immigration-chinese-people-africa-almost-entirely-driven-money
[۹] http://www.wsj.com/articles/china-deploys-troops-in-south-sudan-to-defend-oil-fields-workers-1410275041
