مسیر اقتصاد/ یک هفته نامه اقتصادی که برجام را با وضعیت فعلی آن (خروج آمریکا و بازگشت مجدد تحریم ها در حالی که ایران به تعهدات خود عمل کرده است) مناسب تر از گذشته می داند، در مطلب هفته گذشته خود تحت عنوان «خط تولید بابک زنجانی» به بررسی آثار بازگشت تحریم ها پرداخته است.
در بخشی از این مطلب بیان شده است: تحریم که بازگردد باید نگران بزرگ شدن اقتصاد غیررسمی و تولد دوباره مفسدان اقتصادی باشیم. تجربه سال های گذشته نشان می دهد سه بستر مبادلات پولی، فروش نفت و بازرگانی خارجی بیشترین ظرفیت را برای رشد و نمو مفت برها دارند. برای اینکه سرمایه های ملی بار دیگر توسط کاسبان تحریم به تاراج نرود چه باید کرد؟
این مطالب بیان شده در هفته نامه مذکور، تا حدی برآمده از عدم اطلاع نویسندگان آن از تجربیات جهانی مقاوم سازی اقتصاد، به ویژه در مقابله با تحریم، فشار اقتصادی و جنگ های تجاری است.
بررسی های کارشناسی نشان می دهد تحریم به خودی خود فسادزا نیست بلکه این راهبرد مقابله با آن است که ممکن است فساد آفریند؛ همانگونه که می تواند منجر به وابستگی نیز شود.
در واقع بسته به اینکه چه راهبردی در مقابله با تحریم اتخاذ شود، تحریم می تواند منجر به فساد، وابستگی و یا مقاوم سازی اقتصاد گردد.
در نوشته فوق، نویسنده به طور کلی تحریم را باعث ایجاد فساد می داند و هر کس که به نحوی حتی به قیمت استقلال و عزت کشور مسیری غیر از برجام فعلی پیشنهاد دهد، «کاسب تحریم» می داند؛ حال آنکه اگر راهبرد مقابله با تحریم شیوه ای باشد که به برجام کنونی ختم شود، مدافع آن را باید «کاسب وابستگی» دانست.
افزایش جهشی قیمت ارز و مسکن و طلا، به صرفه شدن واردات و سودهای کلان بادآورده، نتیجه این نوع مقابله با تحریم است که آورده آن به «کاسب وابستگی» می رسد و عموم مردم و کشور را متضرّر می کند.
اقتصاد نابسامان نتیجه «بی عملی» است یا «خروج آمریکا» از برجام؟
دولت دهم در مقابله با تحریم چه کرد؟
راهبردی که در دولت دهم و سال های پایانی آن برای مقابله با تحریم ها اتخاذ شد، «دور زدن تحریم ها» بود. دولت بنا داشت تا از مسیرهای غیرمتعارف، نفت خود را بفروشد و دلار و طلا را از طرق مختلف و غیر رسمی وارد کشور نماید.
این راهبرد شاید در مدت کوتاهی توانست به کار کشور بیاید، اما به دلیل ریسک بالای مسیرهای غیررسمی و غیرمتعارف و امکان بالای فسادزایی آن، پس از مدتی ناکارآمد شد و اثر عکس داشت.
دولت یازدهم چه راهبردی برای مقابله با تحریم داشت؟
در شرایطی که راهبرد دولت دهم اثرگذار واقع نشد، دولت یازدهم با شعار «برداشتن تحریم ها» بر سر کار آمد و از ابتدا، همه تخم مرغ های خود را در سبد مذاکره گذاشت تا بتواند به این هدف دست یابد.
با این وجود، از آنجا که کشورهای سلطه گر به هیچ وجه قادر به کوتاه آمدن در مقابل جمهوری اسلامی ایران نبوده و از اساس با این نظام و کشور مخالفند، این راهبرد نیز به جایی نرسید و پس از سالها تلاش برای مذاکره و به نتیجه رسیدن آن در قالب قراردادی تحت عنوان برجام، اصلی ترین کشور متعهد یعنی آمریکا آن را زیر پا گذاشت.
راهبرد اصلی برای مقابله با تحریم چیست؟
دور زدن تحریم و برداشتن تحریم دو راهبردی بوده است که دولت های قبلی و فعلی برای مقابله با تحریم ها اتخاذ نموده اما هیچکدام به نتیجه نرسیده و اثرگذار نبوده است؛ یکی منجر به فساد و دیگری منجر به وابستگی شده است.
حال آنکه برای مقابله با تحریم و مقاوم سازی اقتصاد در شرایط تحریمی، به راهبرد سومی نیاز است که آن «بی اثر کردن تحریم ها» است. راهبردی که منجر به افزایش هزینه تحریم و در عین حال، افزایش توان ضربه پذیری اقتصاد از آن می شود.
اقتصاد مقاومتی نیز الگویی است که در این راهبرد پیشنهاد شده است و بنا دارد طراحی اقتصاد را به گونه ای ترتیب دهد که در سخت ترین شرایط و بیشترین فشارها، کمترین آسیب را از فشارهای کشورهای سلطه گر ببیند. البته اقتصاد مقاومتی محدود به شرایط تحریم نیست اما در شرایط تحریمی نیز راهبردی است که باید مورد استفاده قرار گیرد.
