گندم در سال‌های اخیر همواره یکی از محصولات اصلی وارداتی ایران بوده است. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی میزان واردات این محصول در ده سال اخیر (از سال ۱۳۸۵ الی ۱۳۹۴) به طور میانگین سالانه ۱٫۱ میلیارد دلار بوده است. در نمودار زیر میزان واردات گندم ایران در این سال ها نشان داده شده است:
چنانچه در نمودار فوق مشخص است، میزان واردات ایران در ده سال اخیر نوسانات زیادی را تجربه کرده که نشان از عدم ثبات در سیاستگذاری واردات این محصول دارد. یکی از اصول اقتصاد مقاومتی، افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و کالاهای اساسی (بویژه در اقلام وارداتی) بوده که در ماده ۶ سیاست های کلی به آن اشاره شده است. لذا گندم نیز به عنوان یکی از اصلی‌ترین محصولات اساسی محسوب می‌گردد و در این زمینه بایستی به آن توجه شود.
در همین راستا وزارت جهاد کشاورزی با برنامه‌ریزی مناسب، توانسته است از سال ۱۳۹۴ میزان واردات گندم را تحت کنترل درآورد. طبق آمار گمرک در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری نیز تنها ۲۷۳ میلیون دلار گندم به کشور وارد شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است.
البته لازم به ذکر است که طبق گفته مسئولین وزارت جهاد کشاورزی، در سال جاری کشور در تولید گندم مورد نیاز مصرف داخلی به خودکفایی رسیده و گندم وارد شده تنها به منظور صادرات آرد و دیگر محصولات تولیدی از آن وارد کشور شده و تمامی نیاز مصرفی از محل تولید داخل تأمین شده است.
با این حال، آمارهای گمرک نشان می‌دهد که مبادی وارداتی همین گندم وارداتی به درستی انتخاب نشده‌اند. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری، کشور آلمان بیشترین سهم را از بازار گندم وارداتی ایران داشته است. در نمودار زیر سهم هریک از مبادی وارداتی گندم در ۶ ماهه ابتدایی سال جاری نشان داده شده است:
چنانچه مشخص است کشور آلمان با سهم بیش از ۳۲ درصد، اصلی ترین مبدأ گندم وارداتی ایران است و پس از آن کشورهای روسیه با ۲۵ درصد، امارات با ۱۳ درصد و قزاقستان با ۶ درصد قرار دارند. لازم به ذکر است گندمی که از طریق کشورهای امارات و سوئیس وارد کشور شده عمدتا محصول کشورهای استرالیا، آلمان، کانادا، لیتوانی و لتونی است که جزء تولیدکنندگان گندم هستند ولی برخی واردکنندگان ایرانی، گندم این کشورها را از بورس کشورهای امارات و سوئیس خریداری می‌نمایند.
«توسعه پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای منطقه و جهان به ویژه همسایگان» یکی دیگر از سیاست های اقتصاد مقاومتی (ماده ۱۲) است که لازم است در سیاست‌های تجاری به آن توجه شود.
حدود ۷۰ درصد گندم وارداتی ایران از کشورهایی تأمین می‌گردد که نه جزء کشورهای منطقه هستند و نه روابط تجاری عمیق و دوطرفه‌ای با ایران دارند. لذا در زمینه واردات گندم بهتر است کشورهای همسایه همچون روسیه و قزاقستان که جزء کشورهای منطقه هستند و روابط تجاری عمیق‌تری با ایران دارند، در مقایسه با کشورهایی همچون آلمان در اولویت قرار بگیرند.
در حال حاضر از طرفی ایران در زمینه تأمین نیاز داخلی به گندم خودکفا شده و تنها برای تولید و صادرات محصولاتی مانند آرد، بیسکویت و ماکارونی اقدام به واردات گندم می‌نماید؛ و از طرف دیگر ظرفیت تولید گندم در کشورهای روسیه و قزاقستان به قدری زیاد است که امکان تأمین تمامی گندم وارداتی ایران از سوی این کشورها فراهم است.
بنابراین توصیه می‌شود ایران در زمینه واردات گندم با کشورهای روسیه و قزاقستان وارد مذاکره شود و در قبال افزایش تعرفه واردات گندم از دیگر کشورها، که واردکنندگان گندم را به سمت واردات این محصول از دو کشور روسیه و قزاقستان سوق می‌دهد، شرایط را برای صادرات محصولات تولیدی به این دو کشور فراهم نماید.
به این ترتیب علاوه بر عدم وابستگی به تأمین گندم به عنوان یکی از اصلی‌ترین محصولات غذایی اساسی کشور، امکان صادرات محصولات تولیدی کشور نیز از طریق بسته های تجاری دوجانبه و چندجانبه فراهم می‌گردد.
