به گزارش مسیر اقتصاد ریشه بسیاری از مشکلات آبی کشور از نگاه بخشی و عدم نگاه به‌کل چرخه طبیعی آب ناشی می‌شود. از این رو شایسته است شبکه مسائل موضوعی آب کشور برخلاف مسائل بخش‌های کشاورزی، سلامت، حمل‌ونقل، انرژی و … به‌صورت «بخشی» ارزیابی نشود و «شبکه مسائل چرخه آب» مورد بررسی قرار گیرد.
در این گزارش تلاش خواهد شد که به یکی از مسائل مربوط به آب (شورورزی) پرداخته شود.
اجرای عملیات شورورزی در جهان برای بهره برداری حداکثری از منابع آبی و خاکی
هرگونه تولید مواد غذایی با استفاده مستقیم از آب شور دریا یا رودخانه‌ها و چاه‌های دارای املاح بالا را شورورزی می‌گویند. به‌طور مثال پرورش ماهی در قفس در درون آب‌های آزاد یا پرورش ماهیان مقاوم به کیفیت پایین آب (نظیر تیلاپیا) نوعی تولید پروتئین مورد نیاز جامعه با استفاده مستقیم از آب‌های شور و کشت گیاه سالیکورنیا در مناطق کویری مصداقی برای فن‌آوری شورورزی محسوب می‌شود.
به بیانی دیگر عملیات شورورزی، کشاورزی پایدار در خاکها و آب‌های شور و یک فناوری با رویکرد زیست‌محیطی به‌منظور بهره‌برداری اقتصادی از منابع آب و خاک در محیطهای شور است. این موضوع برای اولین بار با پرورش ماهی تیلاپیا در عصر فراعنه مصر شروع شد و بعدها با استفاده برخی از بومیان کشورهای هند، پاکستان، مکزیک و استرالیا از میوه و دانه و برگ برخی از گیاهان شورزی مانند هالوفیت، سودا، سالیکورنیا، آتریپلکس، باتیس، علف شور به عنوان غذای انسان و دام گسترش یافت.
ایران، پنجمین کشور جهان از نظر وسعت اراضی شور است
طبق برآوردهاي سازمان يونسكو، ايران از نظر وسعت اراضي شور در جهان، پس از كشورهاي استراليا، روسیه، آرژانتين و چين رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است. شوری خاک از عمده مسائل محدود کننده کشاورزی در کشور است که از جمله علل بروز آن، مقدار قابل توجه تبخير در كشور است.
افزايش دما باعث افزايش پتانسيل تبخير آب از خاک و در نتيجه، افزايش خطر شور شدن خاك ميگردد. علاوه بر خاک شور ذخاير آب هاي سطحي و زیرزمینی شور نیز در کشور قابل ملاحظه است. برخی ازكارشناسان هزينه اصلاح خاک هاي شور براي كشت گياهان زراعي رايج را بيش از ۵ هزار دلار در هر هکتار برآورد نموده اند، در حالیکه هزينه كاشت و استقرار گياهان شورزي ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ دلار در هكتار تخمين زده شده است.
ایران با داشتن میانگین ۲۵۳ میلیمتر بارندگی سالیانه که حدود یک سوم میانگین جهانی و ۲۱۰۰ میلیمتر میانگین تبخیر سالانه که حدود سه برابر میانگین جهانی است، در کمربند مناطق خشک و بیابانی واقع شده است.
همچنین ۸۵ درصد کشور جزو اقلیم خشک می‌باشد و در ۹۶.۵ درصد کشور متوسط میزان بارندگی بسیار پایین‌تر از میزان متوسط تبخیر – تعرق است. لذا بخش عظیمی از کشور با گرمای زیاد، کمبود منابع آب با کیفیت مناسب و بالا بودن نرخ تبخیر و در نتیجه، خطرات فرسایش، شوری منابع خاک و آب و به علاوه بیابان‌زایی مواجه است.
تنها ۳۷ میلیون هکتار از اراضی کشور قابلیت کشاورزی را دارا می باشند
در ایران با وجود ۱۴۸.۵ میلیون هکتار اراضی، تنها نزدیک به ۳۷ میلیون هکتار زمین قابل کشاورزی وجود دارد که به دلیل کمبود آب، تنها ۱۸ میلیون هکتار از این اراضی مورد بهره برداری قرار می‌گیرد؛ که عواملی مثل بافت خاک، عمق، نفوذ پذیری، شوری و سدیمی بودن، فرسایش، ماندابی و زه دار بودن و… از جمله عوامل محدود کننده هستند.
به همین منظور لزوم حفاظت از خاك، گسترش پوشش گياهي، نياز به ارتقاء بهره وري از منابع آب، ايجاد فرصت های شغلی و تقویت پایداری کشاورزی در مناطق خشك و بياباني با وجود منابع كافي از آب ها و خاك هاي شور و تنوع گياهي قابل ملاحظه به شدت احساس مي شود، تلاش در جهت بومي و اقتصادي نمودن توليد گياهان شورزي مناسب، يك ضرورت است.
مصادیق عملیات شورورزی در ایران
انواع محصولات گیاهی (زراعی، باغی، جنگلی، مرتعی، صنعتی، زینتی و دارویی)، تغذیه جانوری (غذای انسان، دام سبک و سنگین، زنبور، ماهی و میگو، میکروب و ماکروجلبک، آرتیما و آرتیمیست، و…)، انرژی (بیوگاز، بیو دیزل، چوب، و…)، گل و گیاهان زینتی و استحصال نمک و مواد معدنی از آب شور می توانند به عنوان محصولات مختلف فرایند شورورزی در کشور مورد نظر باشند.
فرایند شورورزی فرایندی پیچیده و کاملا علمی است که دنیا در حال حرکت به سمت آن است، به طوری که هم اکنون تحقیقات به سمت اصلاح نژاد گونه‌های گیاهی به‌منظور افزایش مقاومت آن‌ها به شوری برای آبیاری مستقیم با آب دریا یا نمک‌زدایی ناچیز از آب دریا در دنیا آغاز شده و همچنان ادامه دارد؛ لذا در کشوری خشک و بیابانی مانند ایران بایستی با فراگیری روش ها و تکنیک های آن، هر چه زودتر از فواید آن بهره برداری شود.
با سلام
لطفا معادل انگلیسی شورورزی رو هم بنویسید