به گزارش مسیر اقتصاد چندین سال است که موضوع انعقاد پیمان پولی دوجانبه جهت استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین المللی و حذف ارزهای واسطی از قبیل دلار و یورو، به یکی از بحث های داغ اقتصادی کشور تبدیل شده است.
شکل جدید انعقاد پیمان های پولی دوجانبه که در آن از ارزهای ملی دو کشور در مبادلات استفاده می شود، در اصل از کشورهای آسیای شرقی از قبیل چین، ژاپن، کره جنوبی، تایلند و غیره آغاز شد. هدف این کشورها در ابتدا کاهش وابستگی به دلار و محافظت از اقتصاد خود در برابر بحران های مالی بوده است.
اما امروزه این پیمان ها از حالت تک نقشی خود که صرفا محافظت اقتصاد از بحران مالی بوده، خارج شده است و تبدیل به مکانیسم جدیدی برای انجام پرداخت های بین المللی شده است؛ به این صورت که دیگر نیازی به استفاده از سیستم پرداخت دلاری نباشد.
با گذشت ۳ سال، پیمان پولی ایران و روسیه هنوز بلاتکلیف است
در سال ۱۳۹۳ موضوع انعقاد پیمان پولی دوجانبه جهت استفاده از ارزهای ملی در تجارت، با مطرح شدن احتمال جایگزینی روبل و ریال در مبادلات تجاری روسیه و ایران به جای دلار جدی تر شد.
اما این اقدام به صورت مستمر پیگیری نشد و اکنون با گذشت بیش از ۳ سال از طرح بحث انعقاد پیمان پولی میان روسیه و ایران، هنوز اقدامی در این راستا صورت نگرفته است.
در حال حاضر یکی از موانع اصلی بهبود روابط تجاری میان ایران و روسیه بحث تحریم های مالی و بانکی است که امکان نقل و انتقالات مالی را با دشواری های فراوانی مواجه کرده است.
اقدامات روسیه برای استفاده از ارزهای ملی به جای دلار
از آنجایی که کشور روسیه نیز با مشکل تحریم های مالی آمریکا مواجه است، لذا شرایط مشابهی با ایران دارد. اما این کشور در مواجه با تحریم های مالی آمریکا اقدامات متعددی را انجام داده است. یکی از این اقدامات انعقاد پیمان پولی دوجانبه جهت استفاده از ارزهای ملی و حذف دلار از مبادلات تجاری بوده است.
روسیه با کشورهایی از قبیل چین، پاکستان و اوکراین اقدام به انعقاد پیمان پولی دوجانبه نموده است. از دیگر اقدامات این کشور خرید گسترده طلا برای راه اندازی ارز با پشتوانه طلا و حذف دلار است.
روسیه همچنین در همکاری با کشورهای عضو بریکس نیز تلاش های زیادی برای استفاده از ارزهای ملی به جای دلار نموده و دراین زمینه نیز موفق بوده است.
تأکید روسیه بر حذف دلار در همکاری با سایر کشورها
رئیس جمهور این کشور در اجلاس گروه بریکس، نظام مالی جهانی را یک نظام ناعادلانه عنوان کرده که در آن کشورها فرصت برابر برای پیشرفت و رشد اقتصادی ندارند و از کشورهای گروه بریکس خواست که به کمک هم، به کاستی های نظام مالی جهانی پایان دهند و موانع استفاده از ارزهای خاص (دلار) برای تجارت و ذخیره خارجی را از میان بردارند.
صندوق سرمایه گذاری یوآنی روسیه و چین گام مهم دیگر برای مشارکت چین و روسیه جهت ایجاد فرصتی برای سرمایه گذاری با پول های ملی طرفین بود. در این توافق به منظور تسهیل اجرای عملیات، از روبل و یوآن به عنوان واحد پولی به جای دلار استفاده شده است.
استفاده روسیه از سیستم پرداخت جایگزین سیستم های غربی
دو کشور برای انجام مبادلات میان خود با استفاده از روبل و یوآن اقدام به راه اندازی یک سیستم پیام رسان مالی دوجانبه جایگزین سوئیفت با استفاده از تکنولوژی بلاک چین نموده اند. سیستم پیام رسان مالی مذکور که PVP نام دارد، روشی برای انجام پرداخت های نقدی است که در آن پرداخت نقدی توسط یک ارز و به طور همزمان با ارز دیگر دریافت می شود.
این کشور همچنین در توصیه خود به ایران، راه رهایی از شر تحریم های مالی آمریکا را حذف سیستم دلاری عنوان کرده است. روسیه راهکار تسهیل و افزایش تجارت خود را استفاده از ارزهای ملی می داند. این کشور در سال ۲۰۱۷ بیش از ۳۵ درصد مبادلات خود را با ارزهای ملی و بدون دلار انجام داده است.
روسیه یکی از اولویت های ایران برای انعقاد پیمان پولی دوجانبه
روسیه با توجه به تلاش هایی که انجام داده، می تواند شریک استراتژیکی برای کمک به کاهش وابستگی به دلار و بی اثر کردن تحریم های آمریکا باشد. از طرفی این کشور در همسایگی با ایران قرار دارد و این اشتراکات زمینه های همکاری جهت استفاده از ارزهای ملی در تجارت را بیش از پیش فراهم می نماید.
به عنوان نمونه در سال ۱۳۹۵ طبق آمارهای گمرک، صادرات ایران به کشور روسیه ۲۱۸ میلیون دلار و وارداتش از این کشور ۱.۵۴ میلیارد دلار بوده است. در صورتی که پیمان پولی دو جانبه میان ایران و روسیه منعقد شود، بیش از ۲۰۰ میلیون دلار از تجارت و ایران روسیه (معادل حدود ۱۵ درصد از تجارت) از این طریق تسویه خواهد شد.
تجارت مازاد بر این مقدار در ساده ترین حالت، طبق روال معمول و توسط سایر روش های پرداختی یا سایر ارزهای رایج انجام می شود. حالت دیگر نیز می تواند به این شکل باشد که تمامی مبادلات با ارزهای ملی صورت پذیرد و میزان مازاد بر پیمان پولی را با صادرات کالای مورد نیاز روسیه یا بوسیله دارایی های منقولی از قبیل طلا تسویه و تراز نمود.
همچنین می توان با وارد کردن دیگر کشورها، شرایط را برای توافقات پولی سه جانبه و بیشتر، فراهم کرد.گفتنی است رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار با رئیس جمهور این کشور به اهمیت استفاده از ارزهای ملی در تجارت میان دو کشور تأکید کرده و فرمودند که می‌توانیم تحریم های آمریکایی ها را با روش هایی از جمله حذف دلار و جایگزین کردن پول ملی در معاملات اقتصادیِ دو یا چند جانبه، بی‌اثر و آمریکا را منزوی کنیم.
بنابراین انعقاد پیمان پولی دوجانبه با کشور روسیه باید یکی از اولویت های بانک مرکزی ایران باشد.
