به گزارش مسیر اقتصاد اوایل آبان ماه امسال (۱۳۹۶) قرار دادی بین ایران و شرکت نرژوی IFLNG بسته شد که به موجب آن گاز ایران به صورت خام با قیمتی نصف قیمت فروش گاز به ترکیه، به این شرکت فروخته می شود. بیژن زنگنه وزیر نفت در دفاع از این قرار داد اظهار داشت: اگر بخواهیم به قیمتی که به ترکیه گاز فروختیم در بقیه موارد عمل کنیم باید بنشینیم تا گازمان به فروش برسد. این درست مثل کسی است که چهار دختر داشته و یکی را پسر شاه به عقد خود درآورده، حالا اگر بخواهد برای سه دختر دیگر هم همین اتفاق بیافتد حتما دخترها بی‌شوهر باقی می مانند.
از اظهارات وزیر محترم این طور برداشت می شود که توان داخلی برای فراوری گاز تولیدی کشور و تولید فراورده های گازی بسیار ضعیف است و برای فروش گاز باید دست به دامان خارجی ها شده و با دادن تخفیف و یارانه به آنها، گاز را با قیمتی پایین تر از هزینه تولید در اختیارشان قرار دهیم.
این قرار داد ایرادات عدیده ای از جمله خام فروشی و ارزان فروشی دارد که در این یادداشت به بررسی آن ها خواهیم پرداخت. همچنین راهکار هایی ارائه خواهیم داد که می تواند جایگزین خام فروشی گاز شود.
امید است مسئولین محترم بیش از پیش منافع ملی و ملت را در عقد قرارداد با شرکت های خارجی در نظر گرفته و با توجه به توان و ظرفیت داخلی، در راستای تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی گام برداشته و موجب رشد و شکوفایی اقتصاد و عزت و سربلندی روز به روز نظام شوند.
استفاده از گاز مایع چه مزایایی دارد؟
گاز طبيعي چنانچه در فشار اتمسفر تا دماي منفی ۲۶۰ درجه F سرد شود، به حالت مايع تبديل مي شود که LNG نام دارد. اين ماده، مايعي بي بو، بي رنگ و غير سمي است و نسبت به فلزات يا ساير مواد حالت خورندگي ندارد. LNG يا بخار آن در محيط و فضاي باز حالت انفجاري ندارد و به لحاظ ارزش حرارتي و دانسيته انرژي، مشابه سوخت ديزل (گازوئيل) هست.
مزایای استفاده از LNG عبارتند از:
- دانسيته انرژي بالاتري نسبت به سوخت هاي گازي دارد، زيرا به شکل مايع ذخيره مي شود.
- مسافت پيمايش بيشتر و وزن کمتر مخازن ذخيره، استفاده از آن را درخودروهاي کوچکتر امکانپذير مي سازد.
- سرعت سوختگيري بالا به نحوي که در خودروهاي بزرگ زمان سوختگيري ۴ الي ۶ دقيقه مي باشد.
- با توجه به اينکه LNG توليد شده براي خودروها تا ۹۹ درصد متان دارد، لذا کنترل و تعيين مناسب ترکيب سوخت بازدهي موتور و سوخت را نيز افزايش مي دهد.
امروزه راه اقتصادي و معمول براي انتقال گاز طبيعي به بازارهاي دوردست، تبديل به صورت مايع یا همان LNG و حمل آن توسط كشتي به آن مناطق مي‌باشد.
اهميت صادرات گاز طبيعي با توجه به منابع بيكران كشور و محدود بودن انتقال از طريق خط لوله تنها به كشورهاي همجوار، همچنین وجود تحریم هایی که این نوع انتقال را محدودتر میکند، ايران را به راه اندازي تاسيسات توليد گاز طبيعي مايع (LNG) تشويق مي‌نمايد.
اما دولت تصمیم به عقد قرار داد با شرکت IFLNG تحت مالکیت شرکت پالایش گاز خارک و شرکت نروژی Hemla گرفته که نوعی خام فروشی ارزان است. این قرار داد ایرادات بزرگی دارد که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می شود.
اگر رویکرد وزارت نفت حضور در بازار LNG است، چرا گاز طبیعی را خود به LNG تبدیل نکنیم؟
همان طور که ذکر شد جهت انتقال گاز، روش انتقال به صورت LNG نسبت به روش انتقال به وسیله لوله بیشتر توصیه می شود. ایران غایب بزرگ بازار ال ان جی است؛ این در حالی است که قطری‌ها به عنوان رقیب ایران در میدان مشترک پارس جنوبی ۷۸ تن در سال ال ان جی صادر می‌کنند و بزرگ‌ترین تولیدکننده ال ان جی در جهان هستند.
شرکت‌های بزرگ نفتی دنیا نظیر اکسون موبیل، توتال و شل در صنعت ال ان جی قطر حاضر هستند و بخش بزرگی از سهام پروژه‌های ال ان جی قطر در اختیار این شرکت‌ها است. (شاید حضور همین شرکت‌ها بود که در نهایت باعث شد تا عربستان نتواند به اهداف خود در محاصره اقتصادی قطر دست یابد!)
اما در کشور ما به ساخت واحدهای تولید LNG کم توجهی می شود و طرح های تولید LNG در کشور یا روی کاغذ مانده یا پروژه ها نمیه کاره باقی مانده اند. در سیاست های دولت محترم و اغلب دولت های پیشین، خام فروشی گاز بیشتر مورد توجه بوده در صورتی که میتوان با راه اندازی واحدهای تولیدیLNG هم زمینه اشتغال جوانان کشور خود را فراهم و هم خودمان تولید کننده گاز مایع صادراتی بوده و گاز را با قیمت بیشتر و به مناطق دور تر صادر کنیم.
چندی پیش قرارداد فروش گاز طبیعی جهت تولید گاز مایع‌شده (LNG) صادراتی، بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت IFLNG تحت مالکیت شرکت پالایش گاز خارک و شرکت نروژی Hemla امضا شد که طی آن ایران گاز خام را در اختیار شرکت نروژی با قیمتی نصف قیمت فروش گاز به ترکیه می گذارد؛ در صورتی که این شرکت هیچ سهمی در فروشLNG تولیدی از این گاز نداشته و تنها پول گاز خام را دریافت می کند. لذا این قرارداد از لحاظ خام فروشی و مشارکت نداشتن در تولید LNG مورد انتقاد می باشد.
خام فروشی با این قیمت و این شرایط چرا؟
طی قرارداد با شرکت نروژی IFLNG گاز خام با قیمتی نصف قیمت فروش گاز به ترکیه، به شرکت نروژی فروخته می شود تا این شرکت توسط شناور Carribean FLNG تولید LNG کند. این شناور متعلق به شرکت بلژیکی Exmar بوده و تحت قرارداد اجاره در اختیار شرکت IFLNG به عنوان نماینده انحصاری شرکت Exmar قرار می گیرد.
این شناور توانایی تولید ۵۰۰ هزار تن LNG در سال را دارد. گاز مایع تولیدی از این شناور به کشورهای دیگر انتقال داده شده و به فروش می رسد. طی این قرارداد وزارت نفت هیچ مالکیتی بر ال ان جی تولیدی ندارد؛ لذا این گونه قراردادها فقط می‌توانند دارای منطق اقتصادی باشند و هیچ منطق استراتژیکی ندارند.
با توجه به این نکته، در این مدل فروش گاز، قیمت فروش حتی باید بیشتر از قیمت صادراتی به همسایگان باشد تا بتواند به لحاظ منطق اقتصادی، فروختن گاز که در واقع نوعی خام فروشی است را توجیه نماید. قیمت گاز صادراتی منطقه حداقل ۲۰ سنت است و در نظر گرفتن گاز ۸ سنتی برای شرکت نروژی، به معنای در نظر گرفتن یارانه ۶۰ درصدی برای این شرکت خارجی به مدت ۲۰ سال است که رقمی معادل ۶ هزار میلیارد تومان می شود. این یعنی یارانه ۶ هزار میلیارد تومانی به این شرکت.
سخن پایانی
قرارداد با شرکت نروژی نه تنها به سود کشور نیست بلکه موجب هدر رفت سرمایه ملی می گردد. لذا توصیه می شود به دولت و وزیر محترم در بستن این قرارداد تجدید نظر کرده یا به اصلاح آن بپردازند.
در همین خصوص، پیشنهاداتی جهت استفاده هر چه بهتر از منابع عظیم گازی کشور ارائه میگردد:
- تاسیس واحد های تولید LNG مناسب با نیاز کشور
- تولید فراورده های گازی در کشور و صادرات آنها بجای خام فروشی
- جذب سرمایه گذار جهت تکمیل واحد های نیمه کاره تولید LNG در کشور
- عقد قرار داد به شرط انتقال دانش و تکنولوژی به کشور
- پیگیری طرح های اولویت دار جهت صادرات گاز از جمله صادرات گاز با خط لوله به کشور های همسایه مثل عراق و پاکستان
- افزایش یارانه دولتی به واحد های پتروشیمی جهت تولید هرچه بیشتر و بهتر فراورده های گازی و کسب درآمد از طریق صادرات این فراورده ها
- تزریق گاز به میادین نفتی به جای خام فروشی جهت حفظ فشار میدان نفتی و افزایش برداشت نفت که بنابر گزارش‌های کارشناسی از جمله گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس دارای بیشترین ارزش افزوده برای گاز تولیدی در کشور است
- در مورد این قرارداد، میتوان بجای فروش گاز پالایشگاه، گاز اضافی که از تولید نفت حاصل شده و سوزانده میشود را در اختیار شناور شرکت نروژی قرار داد. در این صورت هم مانع الودگی هرچه بیشتر ناشی از سوزاندن گاز خواهیم شد و هم از فروش این گاز بجای هدر رفت، سود اقتصادی خواهیم برد
