به گزارش مسیر اقتصاد روز گذشته روزنامه دنیای اقتصاد در مطلبی[۱] ضمن ارائه توضیحاتی درخصوص سازمان تجارت جهانی، وضعیت عضویت ایران در این سازمان را مورد بررسی قرار داد.
البته افسانه سازی این روزنامه از WTO مسبوق به سابقه است اما از آنجا که در مطلب مذکور موارد نادرست و خلاف واقع در خصوص تجارت جهانی و به طور خاص قواعد سازمان تجارت جهانی مطرح شده است، لازم است توضیحاتی در این خصوص ارائه شود.
عدم عضویت ایران در WTO به دلایل سیاسی بوده است
در بخشی از این مقاله آمده است: «جمهوری اسلامی ایران بزرگ‌ترین اقتصاد خارج از سازمان جهانی تجارت است که دارای وضعیت ناظر بوده و رکورد طولانی‌ترین دوره زمانی الحاق به این سازمان را تاکنون به‌دست آورده است…. چنین وضعیتی با جایگاهی سیاسی و بین‌المللی کشورمان درسطوح منطقه‌ای و بین‌المللی منطبق نیست…. پیوستن به سازمان جهانی تجارت امری اختیاری و داوطلبانه است.» و در ادامه نیز از وزیر صنعت، معدن و تجارت خواسته شده تا برای عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی تلاش ویژه نماید.
در این خصوص لازم است توجه شود که مهمترین دلیل تأخیرهای فراوان در پذیرش عضویت ناظر ایران و همچنین مهمترین دلیل طولانی شدن زمان عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی، نه عدم خواست و اراده مسئولین بلکه رویکرد سیاسی این سازمان به ظاهر جهانی است که در عمل در راستای تأمین منافع کشورهای غربی حرکت می‌کند.
سیاسی بودن روند عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی به قدری واضح است که خسروتاج رئیس سازمان توسعه تجارت کشور نیز صریحا به این موضوع اشاره کرده[۲] و خبرگزاری های معتبر بین المللی نیز این موضوع را تأیید کرده اند.[۳]
همچنین باید توجه داشت آنچه با جایگاه سیاسی و بین المللی ایران سازگار نیست، پایین بودن میزان مبادلات تجاری ایران با کشورهای جهان و به ویژه همسایگان است که نشان از عدم رویکرد فعال ایران در استفاده از فرصت های تجاری خود دارد و ربطی به عضویت یا عدم عضویت در WTO ندارد.
در واقع عضویت یا عدم عضویت ایران در سازمانی که تمایلی به عضو نمودن ایران ندارد، محل بحث و سوال از مسئولین نیست بلکه این مهم محل سوال است که چرا طی این سال ها و در شرایطی که حتی کشورهای مختلف به سمت انعقاد قراردادهای خارج از چارچوب سازمان تجارت جهانی قدم برداشته اند، ایران در این زمینه تلاشی نکرده است.
کشورهای بزرگ به ناکارآمدی WTO معترض شده اند
در سال های اخیر کشورهای قدرتمند جهان همچون آمریکا و اتحادیه اروپا به مراتب بدون توجه به قواعد سازمان تجارت جهانی، به وضع قوانین داخلی محدودکننده تجارت خارجی برای حمایت از تولیدات داخلی خود مبادرت ورزیده اند[۴] و صریحا اعلام کرده اند حاضر نیستند منافع ملی را فدای رعایت قواعد سازمان تجارت جهانی نمایند.[۵] این مسئله باعث شکایت کشورهای بزرگ عضو در این سازمان از جمله چین به ناکارآمدی آن شده است. [۶]
در واقع سازمان تجارت جهانی در عمل به نهادی برای تحمیل خواسته های کشورهای قدرتمند به دیگر کشورهای جهان تبدیل شده و هر زمان که قواعد آن برخلاف منافع کشورهای قدرتمند باشد، آن ها توجهی به قوانین سازمان تجارت جهانی ندارند.
اعضای WTO محدودیتی در تجارت با دیگر کشورها ندارند
در مقاله روزنامه دنیای اقتصاد اینطور مطرح شده است که «به اذعان و باور اکثر کارشناسان و صاحب‌نظران، عضویت ایران نزد سازمان تجارت جهانی و ورود به دهکده جهانی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است… در آینده‌ای نه چندان دور، اعضای WTO صرفا به تجارت با یکدیگر پرداخته یا با کشورهای غیرعضو ارتباط اقتصادی برابر و معمول را نخواهند داشت. به بیان دیگر، کشورهای غیرعضو به‌دلایل اقتصادی، حقوقی و … قادر به همکاری و تجارت با اعضای سازمانWTO نخواهند بود.»
در خصوص این اظهارنظر که نه تنها قواعد علمی در آن رعایت نشده بلکه خلاف واقع است، ابتدا این سوال مطرح است که طبق کدام قانون و قاعده سازمان تجارت جهانی، کشورهای عضو این سازمان حق تجارت با کشورهای غیر عضو را ندارند و یا نخواهند داشت؟
بررسی قواعد سازمان تجارت جهانی نشانگر آن است که این صحبت یک ادعای کاملا نادرست است و با حقیقت سازگاری ندارد.
به نظر کارشناسان و مسئولین عضویت در WTO برای ایران اولویت ندارد
نکته دیگر اینکه بر خلاف ادعای نگارنده، در حال حاضر نه تنها کشورها به سمت تجارت دوجانبه و استفاده از روش های جدید تجاری در حرکت هستند، بلکه کارشناسان و فعالان تجاری نیز به این مهم اذعان دارند.
به عنوان مثال به گفته خسروتاج رئیس سازمان توسعه تجارت، ایران ۲۰ سال منتظر الحاق به WTO بوده است اما نباید ظرفیت تجاری کشور را معطّل گذاشت. بلکه باید روی سایر گزینه های گسترش تجارت از قبیل تجارت دوجانبه با کشورهای منطقه که مطابق با منافع ملی است، متمرکز شد.[۷]
دکتر عباسعلی نورا استاد دانشگاه و نماینده سابق مجلس نیز در این زمینه گفته است: با توجه به شرایط بین‌المللی حاکم بر دنیا و شرایط ویژه ایران، اصرار دولت برای پیوستن به سازمان تجارت جهانی به نفع کشور نیست، بلکه انعقاد پیمان‌های تجاری دوجانبه و منطقه‌ای منافع بیشتری برای کشور به همراه خواهد داشت.
در اظهارنظری دیگر، داوود چراغی استاد موسسه مطالعات بازرگانی وزارت صنعت، معدن و تجارت بیان نموده است: در شرایط فعلی و زمانی که زیرساخت های اقتصادی لازم در کشور ایجاد نشده است، پیوستن به ساختارهای بین المللی نمی تواند برای کشور مفید باشد. نظام تعرفه گذاری، چالش ایران در پیوستن به ساختارهای اقتصادی و مالی جهانی است و اگر با این وضعیت وارد ساختار سازمان تجارت جهانی شویم به طور حتم با چالش های عدیده رو به رو شده و ساختارهای فعلی اقتصاد نیز از هم فرو خواهد پاشید.
تجارت دوجانبه جایگزین عضویت در WTO شده است
عدم موفقیت سازمان تجارت جهانی در دستیابی به توفقات جدید در طول بیش از دو دهه گذشته، موجب شده است در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان، حتی آن دسته از کشورهایی که در حال حاضر عضو سازمان تجارت جهانی هستند، رویکرد توافقات تجاری دوجانبه را به عنوان رویکرد اصلی خود در زمینه افزایش تبادلات تجاری خارجی برگزینند.[۸]
در حال حاضر بیش از ۵۰ قرارداد تجارت دوجانبه میان کشورهای مختلف منعقد شده است که نشان از مسیر جدید گسترش تجارت جهانی دارد.[۹]
گسترش تعاملات تجاری از مسیر توافقات تجاری دوجانبه «آسان تر و سریعتر به نتیجه می‌رسد»، «به صورت گام به گام و هدفمند به سمت باز کردن درهای تجارت خارجی حرکت می‌کند و تولیدکنندگان داخلی وقت بیشتری برای تطبیق با شرایط جدید دارند»، «میتوان از حوزه‌هایی که ایران مزیت و توان رقابت بیشتری دارد فرآیند باز کردن تجارت را آغاز کرد»، «سقف آزاد سازی تجاری این مدل بسیار بیشتر از عضویت در سازمان تجارت جهانی است» و «الزام اجرایی توافقات دوجانبه از سوی کشورهای مقابل بسیار بیشتر از سازمان تجارت جهانی است».
با این اوصاف از مسئولین روزنامه دنیای اقتصاد انتظار می رود در انتشار مطالب نهایت دقت خود را داشته باشند و از انتشار مطالبی که غیرعلمی و خلاف واقع بوده و به سیاستگذار آدرس غلط می دهد بپرهیزند.
پینوشت:
[۱] http://donya-e-eqtesad.com/news/3299290
[۲] https://masireqtesad.ir/31345/
[۳] https://masireqtesad.ir/32702/
[۴] https://masireqtesad.ir/27975
[۵] https://masireqtesad.ir/13822
[۶] https://masireqtesad.ir/33789
[۷] https://masireqtesad.ir/29236
[۸] https://masireqtesad.ir/33639
[۹] https://masireqtesad.ir/29320
