به گزارش مسیر اقتصاد قطر یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیاست و از نظر شاخص درآمد سرانه رتبه اول را در بین تمامی کشورهای جهان دارد. در این میان صادرات گاز و نفت یکی از کلیدی‌ترین دلایل رفاه و کارآمدی اقتصاد این کشور است. این مسئله موجب شده اقتصاد قطر به طور چشمگیری به صادرات گاز و نفت وابسته باشد. بنابراین درصورتی که مشکلاتی بر سر راه صادرات منابع انرژی قطر ایجاد شود میتواند مشکلات فراوانی را برای اقتصاد این کشور به وجود آورد.
بیش از سه هفته از بحران به وجود آمده بین قطر و دیگر کشورهای عربی می‌گذرد. دیگر کشورهای عربی قطر را به حمایت از تروریسم متهم کردند و در ادامه بعد از قطع روابط دیپلماتیک، تحریم‌های تجاری و بانکی متعددی علیه این کشور وضع کردند.
درحال حاضر قطر صادرات گاز بسیار گسترده‌ای دارد. بخش قابل توجهی از صادرات گاز قطر به شکل گاز مایع شده و به کشورهای شرق آسیا انجام میشود. اما با اینحال بخشی از گاز قطر از طریق خط لوله به ابوظبی، یکی از شهرهای امارات متحد عربی صادر میشود.
بنابراین میتوان گفت در حال حاضر امارات در تأمین گاز مورد نیاز خود به قطر وابسته است. ولی به نظر نمیرسد قطر بتواند از این امتیاز به عنوان ابزاری برای بهبود تنش‌ها استفاده نماید؛ چراکه بیش از آنکه امارات به گاز قطر نیاز داشته باشد، قطر به منافع حاصل از صادرات گاز به امارات نیاز دارد.
درحال حاضر خط لوله گاز دولفین گاز قطر را به امارات میبرد و از این طریق حدود یک چهارم گاز مورد نیاز امارات را تأمین میکند. امارات در برخی مواقع سال و در زمان اوج مصرف حتی مقادیری از گاز مایع قطر را نیز برای مصرف داخلی وارد میکند.
در صورتی که قطر بخواهد روند صادرات گاز به امارات را قطع نماید میتواند مشکلاتی جدی برای امارات ایجاد کند. اما این مشکلات تنها در کوتاه مدت اثرگذار خواهند بود و در میان مدت امارات میتواند با واردات گاز مایع از دیگر کشورهای جهان مشکلات به وجود آمده را مرتفع نماید.
از طرف دیگر در حال حاضر اقتصاد قطر به منافع حاصل از صادرات گاز وابسته است و در صورت قطع صادرات گاز خود نیز ضرر زیادی را متحمل خواهد شد. بنابراین گزینه قطع صادرات گاز نمیتواند گزینه مطلوبی برای قطر در مواجهه با کشورهای عربی دیگر باشد.
اما دیگر کشورهای عربی ابزارهای متعددی برای ضربه زدن به اقتصاد قطر در دست دارند. یکی از این تحریم‌هایی که میتواند تأثیری زیاد بر عملکرد اقتصادی قطر داشته باشد، تحریم کشتی رانی این کشور است. تحریم کشتی رانی قطر توسط کشورهای عربی دیگر موجب شده است کشتی‌های قطری اجازه ورود به پایانه‌های بنادر امارات و عربستان سعودی را نداشته باشد.
ابتدا این تحریم تنها برای کشتی‌هایی که پرچم قطر در آن‌ها افزاشته میشود اعمال شد ولی بعدتر گستره تحریم به تمامی کشتی‌هایی که به بنادر قطر تردد دارند، مستقل از اینکه کدام شرکت یا کشور صاحب باشد، تعمیم یافت. به این ترتیب کشتی‌هایی که قصد مشارکت در روند تجارت دریایی قطر را داشته باشند، دیگر اجازه همکاری با کشورهای عربستان و امارات را نخواهند داشت.
تحریم کشتی‌هایی که با قطر تجارت می‌نمایند توسط عربستان و امارات نمیتواند بر میزان صادرات گاز قطر تأثیر بگذارد اما این تحریم از دو منظر بر اقتصاد قطر اثر گذار است:
اولین تأثیر این تحریم آن است که دیگر کشتی‌هایی که به مقصد خلیج فارس حرکت میکنند نمیتوانند بخشی از کانتینرها را به مقصد قطر و بخشی دیگر را به مقصد امارات یا عربستان حمل نمایند. کشتی‌هایی که محصولاتی را از این کشورها به مناطق دیگر جهان حمل میکنند نیز همین شرایط را خواهند داشت. در واقع با تحریم جدید کشتی‌ها باید بین کار با بنادر قطر و بنادر امارات و عربستان یکی را انتخاب نمایند و امکان تعامل همزمان با قطر و این کشورها وجود ندارد.
این مسئله میتواند بر قیمت تمام شده محصولات ورودی به قطر و یا خروجی از بنادر این کشور تأثیر بگذارد. تأثیر این مسئله به طور خاص در مورد صادرات نفت قطر بسیار مهم است؛ هرچند از آنجا که کشتی‌های صادرات گاز مایع قطر کشتی‌های مخصوصی هستند، به نظر نمیرسد این مسئله بتواند تأثیری بر صادرات گاز مایع قطر داشته باشد که بزرگترین منبع درآمدی دولت قطر است.
تا پیش از تحریم قطر تقریبا تمامی تانکرهایی که نفت قطر را به مقصد دیگر کشورها حمل میکنند، برای پر کردن ظرفیت حمل خود حتما به بنادر عربستان نیز سر میزدند؛ چرا که صادرات نفت قطر در مقایسه با کشورهای صادرکننده نفت همچون عربستان سعودی بسیار ناچیزتر است و محموله‌های نفتی قطر حدود یک سوم نفت کش‌های بزرگ را پر میکند. در ماه گذشته میلادی از ۳۰ کشتی حمل کننده نفت قطر تنها ۳ کشتی به هیچیک از بنادر عربستان و یا امارات نیز برای بارگیری مراجعه نکرده بودند.
در حال حاضر صادرات نفت قطر روزانه درحدود ۸۶۵ هزار بشکه در روز است که تمامی آن به کشورهای آسیایی همچون ژاپن، سنگاپور، کره‌جنوبی، هند و چین صادر میشود.
بنابراین تحریم کشتی رانی قطر میتواند صادرات نفت قطر را با مشکلات جدی مواجه نماید و این کشور مجبور خواهد شد از کشتی‌های با اندازه کوچک تر برای انتقال نفت خود استفاده نماید که این مسئله نیز هزینه انتقال نفت قطر را افزایش خواهد داد. با اینحال ابعاد تأثیرگذاری تحریم کشورهای عربی بر صادرات نفت قطر بستگی به نحوه اجرای این تحریم دارد.
دومین تأثیر تحریم کشتی‌رانی قطر توسط عربستان سعودی و امارات سخت شدن شرایط سوخت گیری کشتی‌هایی است که با بنادر قطر کار میکنند. درحال حاضر بندر فجیره امارات یکی از مراکز اصلی بانکرینگ(سوخت گیری) کشتی‌هایی است که به خلیج فارس رفت و آمد دارند و از نظر جغرافیایی نیز جایگاه مناسبی برای سوخت گیری کشتی‌ها دارد.
در صورتی که این بندر کشتی‌هایی که با قطر تجارت میکنند را تحریم نماید و به آن‌ها سوخت رسانی ننماید، عملا کشتی‌هایی که از مسافت‌های طولانی به خلیج فارس می‌آیند نمیتوانند با قطر به طور مستقیم تجارت نمایند. در چنین شرایطی تنها راه قطر استفاده از کشتی‌های کوچکتر و کمک گرفتن از عمان و یا ایران است که به عنوان واسطه بین قطر و دیگر کشورها عمل کند و محموله‌های بزرگ را تخلیه و در کشتی‌های کوچکتر بارگیری نماید.
این مسئله نیز میتواند هزینه انتقال کالا به قطر را افزایش دهد اما این اقدام بیش از آنکه برای قطر هزینه ایجاد کند، برای امارات مشکل ساز خواهد بود که اکنون به عنوان هاب اصلی تخلیه و بارگیری کشتی‌های بزرگ نقشی اساسی در اقتصاد بنادر کشورهای عربی دارد و در این صورت جایگاه خود را در خطر خواهد دید.
منبع: بلومبرگ
