به گزارش مسیر اقتصاد امروزه غذای حلال یکی از سریع‌ترین بخش‌های در حال رشد صنعت غذای جهانی است. در جمهوری آذربایجان نیز این بازار به تدریج در حال شکل‌گیری است که ناشی از موقعیت راهبردی و اقتصاد این کشور بوده و می‌تواند آن را به عنوان یک بازیگر کلیدی در زنجیره تأمین جهانی غذای حلال تبدیل کند. توسعه این بخش برای راهبرد صادراتی آذربایجان نیز حائز اهمیت است، زیرا براساس برآورد کارشناسان بازار جهانی حلال تا سال ۲۰۲۷ می‌تواند به ۳ هزار میلیارد دلار برسد. پتانسیل این کشور و روندهای بین‌المللی در صنعت حلال، در دومین مجمع دو روزه تجارت حلال آذربایجان (AZHAB) با حمایت آژانس توسعه مشاغل کوچک و متوسط (KOBIA) معرفی شد.
افزایش محبوبیت جهانی غذای حلال در سال‌های اخیر
امروزه، بیش از پنجاه کشور دارای اکثریت جمعیت مسلمان هستند که تا اوایل سال ۲۰۲۵، جمعیت آن‌ها تقریباً به ۲ میلیارد نفر، حدود یک چهارم کل جمعیت جهان، رسیده است. یکی از جنبه‌های اصلی سنت اسلامی، تنظیم مصرف غذا است که در مفهوم «حلال» تجسم می‌یابد. حلال در درجه نخست استفاده از الکل، گوشت خوک، خون حیوانات و انواع خاصی از ماهی، مانند ماهی‌های بدون پولک، را در تهیه غذا ممنوع می‌کند. همچنین قوانین سختگیرانه‌ای برای ذبح، قصابی و نگهداری گوشت حیوانات و طیور وضع می‌کند.
در سال‌های اخیر، صنعت حلال استانداردهای جامعی را برای فرآوری مواد غذایی صنعتی، از جمله دستورالعمل‌های مربوط به ذخیره‌سازی و لجستیک، تدوین کرده است. همچنین، تولیدکنندگان حلال استفاده از مواد اولیه ارگانیک را در اولویت قرار داده که هدف‌شان به حداقل رساندن کاربرد مواد شیمیایی یا مصنوعی در فرآوری کشاورزی و تولید مواد غذایی است.
اگرچه اجرا و پایبندی دقیق به استانداردهای غذای حلال می‌تواند فرآیندهای تکنولوژیکی تولید انبوه را پیچیده کند، اما تمایل به آن تقریباً در همه کشورها حتی غیر اسلامی نیز افزایش یافته است. بطوریکه، تولید حلال و صادرات پایدار آن با موفقیت در کشورهایی مانند استرالیا، برزیل، نیوزیلند، هند و چندین کشور اروپایی ثبت شده است. در طول یک سال و نیم گذشته نیز کشورهای برآمده از شوروی سابق مانند قزاقستان، ازبکستان و قرقیزستان به این روند پیوسته‌اند.
سهم‌خواهی باکو از بازار ۳ هزار میلیارد دلاری
در جمهوری آذربایجان، علاقه به تولید غذای حلال همواره در حال افزایش است. در طول دهه گذشته، این امر به دلیل تقاضای گردشگران از کشورهای با اکثریت مسلمان بوده که بخش مهمان‌نوازی محلی را به اتخاذ استانداردهای گردشگری حلال تشویق می‌کند. یکی دیگر از عوامل کلیدی، پتانسیل صادراتی برای تولیدکنندگان داخلی است. در سال‌های اخیر، با حمایت آژانس توسعه صادرات و سرمایه‌گذاری آذربایجان (AZPROMO)، محصولات غذایی محلی در بازارهای کشورهای خلیج فارس، خاورمیانه و شمال آفریقا تبلیغ شده‌اند. با توجه به گسترش بازار حلال، تولیدکنندگان داخلی به دنبال سهم گیری از آن هستند.
طبق گزارش وضعیت اقتصاد اسلامی جهانی، بازار جهانی غذای حلال در سال ۲۰۰۹ ،۵۰۰ میلیارد دلار ارزش داشت و تنها در پانزده سال، با افزایش تقریباً پنج برابری به ۲.۴ هزار میلیارد دلار رسیده که نشان‌دهنده رشد چشمگیر این بخش و سودآوری آن است. سامر الساوی، رئیس مرکز تعالی بانک توسعه اسلامی (IsDB) در کوالالامپور، در دومین مجمع AZHAB در باکو گفت: «در دو سال اخیر، هزینه‌های جهانی برای محصولات حلال به تقریباً ۳ هزار میلیارد دلار خواهد رسید و تنها در بازارهای سازمان همکاری اسلامی (OIC)، احتمالا واردات کالاهای حلال از ۳۵۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به حدود ۴۹۲ میلیارد دلار تا سال ۲۰۲۷ افزایش یابد. صنعت حلال در حال تبدیل شدن به یکی از محرک‌های اصلی رشد پایدار و فراگیر برای کشورهای عضو ISDB است که فرصت‌های جدیدی را برای توسعه اقتصادی، جذب سرمایه‌گذاری، تقویت تجارت و ایجاد شغل ایجاد می‌کند.»
همکاری با سازمان همکاری اسلامی
رئیس مرکز خاطرنشان کرد که آذربایجان به دلیل موقعیت راهبردی و اقتصاد رو به رشد خود، قادر به کسب جایگاه مهمی در زنجیره تامین تأمین حلال جهانی است. او افزود که ایجاد پارک‌های صنعتی برای محصولات حلال همراه با توسعه سیستم صدور گواهینامه، به آذربایجان اجازه می‌دهد تا جایگاه خود را در بازارهای بین‌المللی تقویت کند. آذربایجان قصد دارد صنعت حلال خود را با همکاری نزدیک ترکیه توسعه دهد. دو کشور درپی ایجاد برند مشترک حلال هستند که این امر به تولیدکنندگان آذربایجانی کمک می‌کند تا زنجیره‌های تأمین را در بازارهای بسیار مهم کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC) ایجاد کنند.
النور علی‌اف، معاون اول وزیر اقتصاد آذربایجان، در جریان مجمع AZHAB گفت: «در حال حاضر، حدود ۱۱ هزار شرکت از کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در آذربایجان فعالیت می‌کنند و از ژانویه تا آگوست ۲۰۲۵، تجارت بین آذربایجان و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی به حدود ۶ میلیارد دلار رسیده است. آذربایجان همچنان یکی از فعال‌ترین شرکت‌کنندگان در سازمان همکاری اسلامی بوده و اهمیت زیادی برای توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با کشورهای عضو این سازمان قائل است.»
همکاری بین آذربایجان و کشورهای آسیای مرکزی که در بخش حلال به موفقیت‌های ملموسی دست یافته‌اند، به ویژه امیدوارکننده به نظر می‌رسد. آلماز کایربکوف، مدیر مرکز توسعه صنعت حلال وابسته به وزارت اقتصاد و تجارت قرقیزستان، در این مجمع گفت: «آذربایجان در توسعه صنعت حلال خود به پیشرفت چشمگیری دست یافته است و ما به ظرفیت‌سازی مشترک و گسترش همکاری‌ها امیدواریم. صنعت حلال نه تنها مربوط به غذا، بلکه شامل گردشگری، لوازم آرایشی، خدمات بانکی و ادغام اقتصادی بین کشورها نیز می‌شود. ما آماده‌ایم تا در این زمینه چالش‌برانگیز اما بسیار سودمند برای بشریت، با آذربایجان همکاری کنیم.»
برطرف کردن موانع قانونی و نظارتی
در گذشته، برخی از تولیدکننده داخلی آذربایجان ادعای ارائه محصولات حلال را داشتند، اما هیچ تأییدیه عینی مبنی بر رعایت کامل استانداردهای مورد نیاز وجود نداشت. فقدان استانداردهای صنعتی یکپارچه و سازوکارهای اجرایی نیز مانع صادرات محصولات حلال دارای گواهی می‌شد. امروزه، این شکاف‌های قانونی و نظارتی به دلیل همکاری با اداره اعتباربخشی حلال ترکیه و نهادهای مربوطه در کشورهای آسیای مرکزی به میزان زیادی کاهش یافته است. آژانس ایمنی مواد غذایی آذربایجان (AFSA) نیز نقش مهمی در رفع این کاستی‌ها و تضمین توسعه یک سیستم صدور گواهینامه حلال شفاف و قابل اعتماد ایفا کرده است.
منبع: وبسایت کالیبر
انتهای پیام/ کشاورزی
