مسیر اقتصاد/ رشد بی‌وقفه مصرف بنزین در سال‌های اخیر، ایران را از صادرکننده به واردکننده بنزین تبدیل کرده و فشار مضاعفی بر بودجه و منابع ارزی وارد ساخته است. در چنین وضعیتی، تداوم اعطای یارانه گسترده نه‌تنها مانع کنترل مصرف است بلکه توزیع ناعادلانه‌ای از منابع عمومی را رقم می‌زند. از این رو، اصلاح قیمت سوخت سال‌هاست که در دستور کار دولت قرار گرفته است. به تازگی دولت مصوبه‌ای را با هدف اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به تصویب رسانده است که بر اساس آن قیمت سهمیه‌های فعلی بدون تغییر باقی می‌ماند اما نرخ بنزین در جایگاه‌ها برای مصرف مازاد افزایش می‌یابد؛ این مصوبه در واقع آغاز مرحله‌ای محتاطانه و منطقی برای اصلاح تدریجی قیمت انرژی است. این الگو ضمن حفظ ثبات اجتماعی، پیام اصلاح قیمت را به بازار منتقل می‌کند و رفتار مصرفی خانوارها را تعدیل می‌سازد.
اصلاح قیمت بنزین با چه روش‌هایی ممکن است؟
در بررسی مسیرهای ممکن برای اصلاح قیمت بنزین، الگوهای مختلفی از طرف نهادهای تصمیم ساز به دولت پیشنهاد شده بود که سه مورد اصلی آن به شرح زیر است:
۱. افزایش ناگهانی قیمت: سیاستی که در گذشته تجربه شده و هرچند در کوتاه‌مدت درآمد دولت را بالا می‌برد، اما شوک تورمی و تبعات اجتماعی گسترده درپی دارد و در شرایط کنونی اقتصاد ایران، قابلیت اجرا ندارد.
۲. فراهم کردن امکان خرید و فروش سهمیه بنزین: پیشنهادی که در سال‌های گذشته مطرح بود و هدف آن واگذاری کامل تعیین قیمت به بازار است. در این روش نیز عملا قیمت بنزین به شدت افزایش می‌یابد و علاوه بر این نظام تامین اجتماعی و قیمتگذاری سوخت را به یکدیگر وابسته می‌کند که مضراتی برای هر دو بخش در پی دارد.
۳. بهبود قیمت با الگوی پلکانی فعلی: که در آن نرخ پایه برای مصرف متعارف ثابت می‌ماند (یا اندکی افزایش می‌یابد) و تنها مصرف مازاد با نرخ بالاتر محاسبه می‌شود. این روش با ایجاد یک سازِکار تدریجی، زمینه اصلاح را فراهم می‌کند بی‌آنکه به شوک قیمتی یا نارضایتی اجتماعی گسترده منجر شود.
شروعی بر مدیریت مصرف با اثر تورمی محدود
در مجموع، مسیر پلکانی را می‌توان بهترین گزینه برای شرایط فعلی اقتصاد ایران دانست؛ مدلی که میان ملاحظات اقتصادی، عدالت اجتماعی و ثبات سیاسی توازن برقرار می‌کند و اگر با استمرار و شفافیت ادامه یابد، می‌تواند مقدمه‌ای برای اصلاح ساختاری در نظام قیمتگذاری کشور باشد.
در این روش فشار تورمی به اقشار کم درآمد و کم مصرف تا جای ممکن محدود می‌شود؛ در مقابل مصارف بالا و قاچاق سوخت، به طور مستقیم با افزایش قیمت مواجه می‌شود. هرچند نمی‌توان انتظار داشت گام اول اجرای این طرح نتایج قابل توجهی را رقم بزند، اما استفاده از این الگو برای اصلاح قیمت بنزین و تداوم آن، شروعی منطقی برای تحقق اصلاح الگوی مصرف، کاهش قاچاق و کاهش بار مالی دولت است.
انتهای پیام/ انرژی
