معافیت‌های عمومی تحریمی آمریکا مبادلات و واردات برخی اقلام و خدمات را از تحریم‌های این کشور علیه ایران معاف می‌کند. یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که مشمول معافیت واردات شده است، اقلام اساسی، از جمله غذا، دارو و تجهیزات پزشکی هستند. واردات این اقلام در سند [۱]8A مشمول معافیت عمومی شده است. اگرچه در ظاهر این معافیت‌ها مسیری برای تامین نیازهای کشور هستند اما وابستگی بیش از حد به آنها برای تامین نیازهای اساسی می‌تواند برای ایران خطرساز باشد. دلیل آن هم امکان لغو یا تحدید این مسیرها بوسیله آمریکا است.
در این خصوص مهدی خداوردی کارشناس حوزه امنیت غذایی در گفتگو با مسیر اقتصاد گفت: یکی از الزامات مهم برای ایران رفع یا کاهش وابستگی به مسیر معافیت‌های تحریمی جهت تامین نیازهای داخلی و به طور خاص در حوزه امنیت غذایی است. به منظور تحقق امنیت غذایی و تامین پروتئین مورد نیاز مردم، به طور متوسط سالانه معادل ۲.۶ میلیون تن گوشت مرغ، ۱.۳ میلیون تن تخم مرغ، ۹۰۰ هزار تن گوشت قرمز و ۱۲ میلیون تن شیر در کشور تولید می شود.
عدم خوداتکایی کشور در تولید محصولات پروتئینی
خداوردی اظهار داشت: ایران در تولید محصولات پروتئینی شامل گوشت مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز و شیر خودکفا است اما خوداتکایی کافی را ندارد چرا کشور در تامین نهاده‌های تولید این محصولات وابسته به واردات است. عمده وابستگی نیز در تامین خوراک و ماده ژنتیکی دام و طیور است.
وی ادامه داد: ذرت، کنجاله سویا و جو سه نهاده اصلی تامین خوراک در صنعت دام و طیور هستند که از محل واردات تامین می‌شوند و به طور متوسط سالانه حدود ۷.۵ میلیارد دلار ارز بری دارند. به عنوان مثال در صنعت طیور بیش از ۹۰ درصد جیره مورد نیاز از ۲ نهاده ذرت وکنجاله سویا تشکیل شده است که تقریبا ۷۰ درصد قیمت تمام شده گوشت مرغ و تخم مرغ را تشکیل می دهند. در صنعت دام نیز بخش کنسانتره خوراک، از ۳ نهاده ذرت، جو و کنجاله سویا تشکیل شده است و در صورت عدم تامین این بخش، تولیدات دامی شامل شیر و گوشت قرمز به شدت دچار افت خواهند شد.
خداوردی تصریح کرد: علاوه بر نهاده های دامی، تامین ماده ژنتیکی صنعت دام و طیور ویژه مرغ اجداد و اسپرم نیز وابسته به واردات از مسیر های غربی است به عنوان مثال مسیر تامین مرغ اجداد تخمگذار مستقیما از کشور آمریکا است و در صورتی که امکان واردات از کشور آمریکا ممکن نباشد بعد از حدود ۲ سال تولید تخم مرغ در صنعت به طور کامل متوقف خواهد شد.
بنابراین وابستگی تولید محصولات پروتئینی درکشور به مسیرهای آمریکایی می تواند به عنوان یک اهرم فشار بر علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده شود چراکه کوچکترین اختلال در فرآیند واردات، کشور را با کاهش تولید محصولات پروتئینی مواجه و علاوه بر نوسانات شدید قیمتی در بازار مصرف، در میان مدت کشور را با ناامنی غذایی مواجه کند.
راه‌حل کاهش آسیب‌پذیری در تولید محصولات پروتئینی
این کارشناس حوزه امنیت غذایی با اشاره به این نکته که رئیس جمهور آمریکا در یادداشت امنیت ملی (NSPM-2) صراحتا به وزارت خزانه‌داری ماموریت بازنگری معافیت‌های تحریمی را داده است، گفت: به منظور جلوگیری از ناامنی غذایی در کشور بخصوص در حوزه محصولات پروتئینی باید به سمت راه‌حل‌های جایگزین معافیت‌های تحریمی برای کاهش آسیب‌های احتمالی روی آورد.
در همین راستا خداوردی راهبرد اصلی کشور جهت مقابله به تحریم های آمریکا را افزایش ضریب خوداتکایی در تولید محصولات پروتئینی دانست و گفت: اولین اقدام متناسب با راهبرد منتخب به منظور کاهش آسیب‌های احتمالی لغو یا محدود شدن مسیر معافیت‌های عمومی، تنوع بخشی به ترکیب جیره دام و طیور است به طوریکه صنعت صرفا از ذرت و کنجاله سویا برای تولید محصولات پروتئینی استفاده نکند.
لزوم متنوع سازی ترکیب جیره دام و طیور
خداوردی تاکید کرد: متنوع سازی ترکیب جیره دام و طیور کاملا ممکن و عملیاتی است در این راستا اولا باید به سمت توسعه کشت نهاده های دامی متناسب با اقلیم که قابلیت استفاده در جیره را دارند نظیر کاملینا، سورگوم، ترتیکاله و… حرکت کرد چراکه ظرفیت اقلیمی کشور در حال حاضر امکان تولید متناسب با نیاز ذرت و سویا را نمی دهد. از سوی دیگر امکان واردات نهاده های جایگزین ذرت و کنجاله سویا از مسیر های غیر همسو با تحریم برای متنوع سازی جیره نیز ممکن است به عنوان نمونه می توان با واردات گندم دامی و کنجاله آفتابگردان از کشور های اوراسیا از سهم وابستگی به مسیرهای غربی بشدت کاست.
کاهش وابستگی به واردات با توسعه دام و طیور بومی
دومین اقدام به منظور افزایش ضریب خوداتکایی در تولید محصولات پروتئینی استفاده از نژادهای بومی دام و طیور است با این اقدام از میزان وابستگی به مواد ژنتیکی وارداتی کاسته می شود و تاب آوری تولید در نیز افزایش می یابد. به منظور توسعه نژاد های بومی در کشور باید سیستم های تولید غیر صنعتی در قالب تولیدات روستایی تقویت شوند به عنوان نمونه برای مقابله با تحریم احتمالی مرغ اجداد تخمگذار باید در جهت توسعه نژادهای مرغ‌های بومی کشور که امکان پرورش در فضای روستایی را دارند حرکت کرد از این طریق می توان بخشی از تخم مرغ مورد نیاز کشور را حتی در شرایط بحران نظیر جنگ تامین نمود.
افزایش ضریب خوداتکایی با توسعه دام سبک در کشور
در پایان خداوردی توسعه پرورش و نگهداری دام سبک بومی[۲] را یکی دیگر از اقدامات مهم ایران در کاهش واردات و آسیب‌های ناشی از محدویت‌های اعمال شده بر معافیت‌های تحریمی دانست و گفت: دانش پرورش و نگهداری دام سبک در کشور بومی بوده و قدمت چند هزار ساله دارد، وجود بیش از ۲۵ نژاد دام سبک در کشور گواه این مسئله است. از سوی دیگر اقلیم کشور برای توسعه دام سبک مزیب دارد لذا در صورت سرمایه گذار در این بخش می توان با افزایش تولید گوشت قرمز در کشور سرانه مصرف این محصول را ارتقاء داد. بنابراین به منظور تحقق امنیت غذایی در کشور باید توجه جدی به توسعه دام سبک داشت.
پینوشت:
[۱] این معافیت بوسیله دفتر کترل دارایی‌های خارجی آمریکا در سال ۲۰۲۰، بر تحریم‌های ایران اعمال شده است.
[۲] بز و گوسفند
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
