مسیر اقتصاد/ آغاز برنامه اصلاحات نظام بانکی کشور چین که خصوصی‌سازی نیز بخشی از آن بود، به اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی بازمی‌گردد. پیش از ۱۹۷۹، بانک خلق چین[۱] تنها نهاد مالی کشور محسوب می‌شد و به عنوان بانک مرکزی، بانک تجاری، خزانه‌دار دولت و ناظر پولی فعالیت می‌کرد. در واقع، ساختار بانکی کشور به صورت تک‌سطحی[۲] و تماماً تحت کنترل دولت و حزب کمونیست اداره می‌شد. این ساختار برای پاسخ‌گویی به نیازهای یک اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده کارآمد بود، اما در مواجهه با تحولات بازار و رشد سریع اقتصادی، ناکارآمدی خود را نشان داد.
اصلاحات بانکی در چین با تأکید بر بازسازی نهادی، تقویت ساختارهای نظارتی و ارتقاء تدریجی استانداردهای مالی و عملیاتی آغاز شد. یکی از اقدامات مهم در برنامه اصلاحات نظام بانکی چین، وارد کردن تدریجی و کنترل‌شده بخش خصوصی به صنعت بانکداری بود. حاکمیت چین برای استفاده از سرمایه بخش خصوصی در صنعت بانکداری و کنترل آسیب‌های احتمالی ناشی از خصوصی‌سازی شبکه بانکی، برنامه‌ریزی مشخص و چند مرحله‌ای را برای نظام بانکی خود تدوین نمود.
انواع بانک‌های تجاری فعال در شبکه بانکی چین
به طور کلی شبکه بانکی چین شامل سه دسته بانک تجاری است. دسته اول، چهار بانک بزرگ[۳] که به جهت مقیاس از دیگر بانک‌های تجاری متمایز می‌شود. دسته دوم بانک‌های سهامی عام[۴] و دسته سوم بانک‌های منطقه‌ای. اولین بانک‌های سهامی (به عنوان مثال China Merchants Bank) در سال ۱۹۸۷ تأسیس می‌شوند. تا قبل از این تنها چهار بانک بزرگ در شبکه بانکی نوین چین فعالیت داشتند. دولت چین برای اولین بار با تأسیس بانک‌های سهامی اجازه سهامداری نهادهای عمومی غیردولتی و همچنین برخی شرکت‌های دولتی را صادر می‌کند. این اقدام برای نظام بانکی چین فرصتی جهت آزمودن مدل جدید ساختار مالکیت بانک‌ها تا قبل از ورود بخش خصوصی واقعی به شبکه بانکی، ایجاد کرد.
خصوصی‌سازی تدریجی و کنترل شده شبکه بانکی چین
گام اول در ورود بخش خصوصی به بانکداری، به ادغام تعاونی‌های اعتبار روستایی و شهری و تأسیس بانک‌های منطقه‌ای از سال ۱۹۹۵ باز می‌گردد. گرچه سهام عمده این بانک‌ها در دست دولت‌های محلی و شرکت‌های دولتی بود اما برای اولین بار شرکت‌های غیردولتی نیز فرصت سهامداری خرد را در این بانک‌های کوچک و متوسط پیدا کردند. در ادامه از سال ۱۹۹۶ اولین بانک‌های سهامی با مشارکت مختلط بخش خصوصی و دولتی (به عنوان مثال China Minsheng Bank) تأسیس شدند.
حاکمیت چین به طور همزمان اقداماتی را جهت آماده‌سازی چهار بانک بزرگ برای عرضه اولیه در بازار بورس آغاز کرد. سال ۱۹۹۹ طرح نجات بانک‌های دولتی اجرا شد. چهار بانک بزرگ که اولین تجربه چین از بانکداری تجاری بودند، در دهه نود میلادی دچار مشکلاتی در ترازنامه خود شدند. مطالبات غیرجاری این بانک‌ها به بیش از ۳۰ درصد رسیده بود. حدود بیست سال پس از آغاز برنامه اصلاحات در چین، دولت اصلاح ترازنامه چهار بانک بزرگ را در دو مرحله کلید زد. تزریق سرمایه و انتقال دارایی‌های سمی به شرکت‌های مدیریت دارایی[۵] از مهم‌ترین اقدامات در طرح‌های نجات بانکی بودند که در طی شش سال، ترازنامه این بانک‌ها را به‌طور چشمگیری پاک‌سازی و تقویت کردند.
حضور سرمایه‌گذار خارجی در جهت شراکت راهبردی
اقدام دیگر جهت بهبود وضعیت بانک‌های دولتی و خصوصی سازی بانک‌ها، جذب هدفمند سرمایه‌گذار خارجی بود. این بانک‌ها، بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ اقدام به جذب سرمایه‌گذاران خارجی و مشاوران مالی بین‌المللی (نظیر Goldman Sachs، UBS، HSBC) کردند تا ساختارهای شرکتی خود را بازسازی کنند. سرمایه‌گذاران خارجی تبدیل به شرکای راهبردی بانک‌های دولتی شدند و همزمان با بهبود وضعیت سرمایه، مهارت‌های بانکداری مدرن را برای این بانک‌ها به ارمغان آوردند. ورود سرمایه خارجی به بانک‌های بزرگ چین، سومین گام مهم در راستای خصوصی‌سازی برنامه‌ریزی شده و مرحله‌ای شبکه بانکی چین، محسوب می‌شود.
در نهایت استارت عرضه اولیه بانک‌های بزرگ در سال ۲۰۰۵ زده شد. تا ۷۰ درصد سهام چهاربانک بزرگ تجاری تا سال ۲۰۱۰ طی چند مرحله واگذار شد و سهم سرمایه بخش خصوصی در شبکه بانکی چین به طور چشمگیری افزایش یافت.
اقدامات پشتیبان در برنامه خصوصی‌سازی
در فاصله سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ که شبکه بانکی چین به تدریج خصوصی شد، اقدامات مهم دیگری به عنوان پشتیبان برنامه خصوصی‌سازی کنترل شده در نظام بانکی چین انجام شد. یکی از مهم‌ترین این اقدامات، اعمال محدودیت موقت در فعالیت بانکداری سرمایه‌گذاری برای بانک‌های تجاری، با هدف تقویت مدل بانکداری تجاری در نظام بانکی چین بود. همچنین در سال ۲۰۰۳ جهت تقویت نهاد ناظر شبکه بانکی، کمیسیون تنظیم مقررات بانکی چین (CBRC) به طور مستقل از بانک مرکزی چین تأسیس گردید.
خصوصی‌سازی نظام بانکی چین نه با شتاب و بدون برنامه، بلکه با تقویت نهادها، بازسازی تدریجی و جذب هدفمند سرمایه آغاز شد. این رویکرد مرحله‌ای، ثبات مالی را حفظ کرد و پایه‌های یک نظام بانکداری رقابتی و کارآمد را بنا نهاد.
[۱] People’s Bank of China – PBoC
[۲] monobank
[۳] بانک کشاورزی چین (ABC)، بانک چین (BoC)، بانک ساخت‌وساز چین (CCB) ، بانک صنعت و بازرگانی چین (ICBC).
[۴] نظام بانکی چین هم اکنون شامل ۱۲ بانک سهامی عام است که سهم نزدیک ۲۰ درصدی از بازار بانکی چین دارند. این بانک‌ها از آغاز تأسیس در بازار بورس فهرست شده‌اند.
[۵] AMC
انتهای پیام/ پول و بانک
