مسیر اقتصاد/ بلوک بریکس با گسترش به ۱۰ عضو اصلی و جذب ده‌ها کشور علاقه‌مند، به بازیگری کلیدی در تحول نظم اقتصادی جهانی تبدیل شده است. این ائتلاف با ایجاد نهادهای مالی مستقل مانند بانک توسعه بریکس (NDB) و سیستم پرداخت جایگزین، به دنبال دلارزدایی و کاهش وابستگی به نهادهای غربی است.
کمک ناخواسته آمریکا به تقویت روابط اعضای بریکس
بلوک بریکس با ترکیب قدرت اقتصادی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، به بازیگری تأثیرگذار در صحنه اقتصاد جهانی تبدیل شده است. این ائتلاف با دو هدف استراتژیک پیش می‌رود: بازتعریف معماری نهادهای بین‌المللی تحت سلطه غرب و کاهش وابستگی به دلار در مبادلات جهانی.
جالب آنکه سیاست‌های حمایت‌گرایانه دولت آمریکا، ناخواسته به تقویت این بلوک کمک شایانی کرده است. بریکس امروز نه تنها به عنوان یک آلترناتیو اقتصادی، بلکه به عنوان نماد جهان چندقطبی در حال ظهور شناخته می‌شود.
۲۲ کشور در صف پیوستن به بریکس قرار دارند
تحول بریکس از یک گروه پنج‌عضوی به شبکه‌ای متشکل از قدرت‌های نوظهور، داستانی جذاب از تغییر موازنه قدرت در عرصه بین‌الملل است. در نشست اکتبر ۲۰۲۴ کازان روسیه، این بلوک با پذیرش چهار عضو جدید شامل مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی به ۹ عضو افزایش یافت. این روند گسترش با پیوستن اندونزی در ژانویه ۲۰۲۵ به عنوان دهمین عضو ادامه پیدا کرد.
هم‌اکنون نه کشور دیگر به طور رسمی عضو بریکس هستند و حدود ۲۲ کشور از جمله قدرت‌های منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و ترکیه در صف عضویت قرار دارند. این گسترش سریع، بریکس را به یکی از بزرگ‌ترین بلوک‌های اقتصادی جهان تبدیل کرده که حدود ۴۵ درصد از جمعیت جهان، ۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی بر اساس برابری قدرت خرید و ۳۰ درصد از تولید نفت جهان را در اختیار دارد.
تأسیس بانک توسعه بریکس با هدف رقابت با بانک جهانی
بریکس با درک ضرورت استقلال از نظام مالی غرب، به طور سیستماتیک در حال ایجاد نهادهای مالی و اقتصادی موازی است. مهم‌ترین دستاورد در این زمینه تأسیس قرارداد ذخایر مشروط (CRA) در سال ۲۰۱۴ با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلار به عنوان شبکه ایمنی مالی برای مقابله با بحران‌های ارزی بوده است. در ادامه این روند، بانک توسعه بریکس (NDB) در سال ۲۰۱۵ با سرمایه ۵۰ میلیارد دلار به عنوان رقیبی برای بانک جهانی راه‌اندازی شد.
این بلوک همچنین در حال توسعه سیستم پرداخت بین‌المللی جایگزین برای کاهش وابستگی به سیستم سوئیفت است. علاوه بر این نهادهای مالی، بریکس شبکه‌ای از گروه‌های کاری تخصصی در حوزه‌های کلیدی مانند امنیت انرژی و توسعه پایدار، انتقال فناوری و نوآوری، بهداشت جهانی و مقابله با بیماری‌های همه‌گیر و تغییرات اقلیمی و اقتصاد سبز ایجاد کرده است.
تهدید آمریکا؛ جنگ ارزی و پیامدهای آن
موضع تهاجمی رئیس‌جمهور آمریکا در قبال بریکس، به ویژه پس از بازگشت به قدرت در ژانویه ۲۰۲۵، تنش‌های اقتصادی بی‌سابقه‌ای ایجاد کرده است. تنها یک روز پس از مراسم تحلیف، رئیس‌جمهور آمریکا در پلتفرم Truth Social خود به صراحت تهدید کرد که هرگونه تلاش برای جایگزینی دلار با ارزهای ملی یا ایجاد ارز مشترک جدید، با تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی بر تمام کالاهای وارداتی از کشورهای عضو بریکس مواجه خواهد شد.
وحدت و انسجام رمز موفقیت اعضای بریکس خواهد بود
با وجود دستاوردهای چشم‌گیر، بریکس با موانع ساختاری مهمی روبرو است که پایداری آن را به چالش می‌کشد. یکی از عمده‌ترین چالش‌ها، اختلافات ژئوپلیتیک بین اعضای اصلی است که نمونه بارز آن رقابت چین و هند در آسیا و تنش روسیه و چین در آسیای میانه محسوب می‌شود. تفاوت‌های اقتصادی چشم‌گیر بین اعضا نیز مشکل دیگری است که شکاف توسعه بین اقتصادهای پیشرفته‌تر مانند چین و اقتصادهای ضعیف‌تر مانند اتیوپی را نشان می‌دهد.
تنوع مدل‌های حکومتی از دموکراسی‌هایی مانند برزیل تا نظام‌های اقتدارگرا نیز هماهنگی سیاست‌ها را دشوار می‌سازد. یکی از ضعف‌های ساختاری بریکس، عدم وجود موافقتنامه تجارت آزاد جامع بین اعضا است که باعث شده تنها ۳۰ درصد تجارت درون منطقه‌ای انجام شود، در حالی که این رقم در اتحادیه اروپا به ۶۰ درصد می‌رسد. رقابت درونی درباره شرایط عضویت کشورهای جدید نیز چالش دیگری است که هند با تمایل به سخت‌گیری در فرآیند عضویت و چین با اصرار بر گسترش سریع بلوک، دو دیدگاه متضاد را نمایندگی می‌کنند.
تغییر پارادایم نظم جهانی با ظهور بریکس حتمی است
ظهور بریکس به عنوان یک قطب اقتصادی قدرتمند، نشانه‌ای روشن از تغییر پارادایم در نظم جهانی است که پیامدهای گسترده‌ای در پی دارد. تضعیف تدریجی هژمونی دلار، افزایش نفوذ اقتصادهای نوظهور در حکمرانی جهانی و شکل‌گیری الگوهای جدید همکاری از مهم‌ترین تأثیرات این تحول است.
منبع: bne IntelliNews
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
