مسیر اقتصاد/ سیاست‌گذاران پولی، به ویژه بانک‌های مرکزی، از ابزارهای متنوعی برای سیاست‌گذاری ارزی و مداخله در بازار ارز و دستیابی به اهداف سیاست‌های ارزی خود استفاده می‌کنند. این ابزارها را می‌توان به طور کلی به سه دسته ابزارهای مستقیم، غیرمستقیم و ابزارهای بازار مشتقه تقسیم کرد.
ابزارهای مستقیم؛ مداخله سنتی
ابزارهای مستقیم، شامل خرید و فروش ارز در بازار نقدی توسط بانک مرکزی است. این روش، سنتی‌ترین ابزار مداخله در بازار ارز است و می‌تواند به طور مستقیم بر عرضه و تقاضای ارز و در نتیجه، نرخ ارز تأثیر بگذارد. با این حال، استفاده از این ابزار، به دلیل نیاز به ذخایر ارزی کافی و potential برای ایجاد فشار بر این ذخایر، می‌تواند محدودیت‌هایی داشته باشد.
ابزارهای غیرمستقیم؛ کنترل غیرمستقیم در سیاست‌گذاری ارزی
ابزارهای غیرمستقیم، شامل عملیات بازار باز، تغییر نرخ بهره و تغییر ذخایر قانونی بانک‌ها است. این ابزارها، به طور غیرمستقیم بر نرخ ارز تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، افزایش نرخ بهره می‌تواند با جذب سرمایه‌های خارجی، به تقویت ارزش پول ملی منجر شود.
ابزارهای بازار مشتقه؛ مدیریت ریسک
ابزارهای بازار مشتقه، شامل قراردادهای آتی، اختیار معامله و سوآپ ارزی است. این ابزارها، به سیاست‌گذار امکان می‌دهند تا بدون نیاز به خرید و فروش مستقیم ارز، ریسک نوسانات نرخ ارز را مدیریت کند و بر انتظارات بازار تأثیر بگذارد.
به عنوان مثال، سوآپ ارزی، که در آن دو طرف توافق می‌کنند ارزهای خود را در یک تاریخ مشخص در آینده با یک نرخ مشخص مبادله کنند، می‌تواند به تثبیت نرخ ارز کمک کند.
انتخاب ابزار مناسب؛ یک چالش سیاستی در سیاست‌گذاری ارزی
انتخاب ابزار مناسب برای مداخله در بازار ارز، به عوامل مختلفی مانند اهداف سیاست‌گذار، شرایط اقتصادی کشور، میزان ذخایر ارزی و درجه توسعه‌یافتگی بازارهای مالی بستگی دارد.
مطالعات نشان می‌دهند که بانک‌های مرکزی در کشورهای با اقتصاد نوظهور، بیشتر از ابزارهای مستقیم و غیرمستقیم استفاده می‌کنند، در حالی که بانک‌های مرکزی در کشورهای پیشرفته، بیشتر به ابزارهای بازار مشتقه متکی هستند.
زمان‌بندی مداخله؛ یک هنر ظریف
علاوه بر انتخاب ابزار مناسب، زمان‌بندی مداخله در بازار ارز نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. سیاست‌گذاران می‌توانند به صورت واکنشی (پس از وقوع تغییرات در بازار ارز)، پیش‌دستانه (بر اساس پیش‌بینی‌ها) یا قاعده‌مند (بر اساس یک قاعده مشخص) در بازار مداخله کنند.
در جدول زیر مجموعه ای از ابزارهای سیاست‌گذاری در بازار ارز آورده شده است:
در مجموع، سیاست‌گذاری در بازار ارز، نیازمند استفاده از ابزارهای متنوع، انتخاب ابزار مناسب با توجه به شرایط و اهداف، و زمان‌بندی دقیق مداخله است. این امر، مستلزم شناخت عمیق از سازوکار بازار ارز، عوامل مؤثر بر نرخ ارز و potential تأثیر سیاست‌های مختلف بر این بازار است.
منبع: گزارش پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با عنوان «ساختار بازار ارز و سیاست‌های تثبیت ارزی»، ۱۴۰۲
انتهای پیام/ پول و بانک
