به گزارش مسیر اقتصاد هفتمین نشست از یازدهمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی با موضوع «تغییر کاربری و خرد شدن اراضی کشاورزی»، شنبه ۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ از ساعت ۱۴ الی ۱۷ و با میزبانی «مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی» برگزار شد. علی فرنام، مدیر گروه عمران و شهرسازی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این نشست گفت: در ۱۱۰۰ شهر از کشور، اولویت توسعه، به شکل کم تراکم است و در الگوهای توسعه شهری هم باید از توسعه افقی و هم از توسعه عمودی مد نظر سیاستگذار باشد. برای استفاده از الگوی «زیست‌شهر مولد» به عنوان پاسخی به نیاز همزمان مسکن و امنیت غذایی، حتما باید ابعاد مختلف آن در نظر گرفته شود.
زیست‌شهر مولد یک الگوی چند وجهی اما مبهم
فرنام ادامه داد: اگر متقاضی برای چنین سبک سکونتی وجود داشته باشد حاکمیت باید حتما به سراغ توسعه آن برود. ولی پیش از توسعه این الگو، سوال اینجاست که چرا جمعیت فعلی روستایی ما نیز با وجود حمایتهای گسترده در زیرساخت‌های روستایی بعد از انقلاب از جمله کشیدن راه روستایی، رساندن آب، گاز، برق و غیره کماکان تمایل به مهاجرت به شهرها دارند و جمعیت روستانشین ما با کاهش شدید به ۲۰ میلیون نفر رسیده است؟ چرا با وجود ایجاد اشتغال در روستاها، مهاجرت به شهرها برای مشاغل کم کیفیت همچنان پایدار است؟ اینها مسائل چند بعدی اجتماعی، اقتصادی و کالبدی هستند که پیش از توصیه به احداث زیست شهر مولد، ابتدا باید به آنها پاسخ داده شود.
بالا بودن تراکم شهرها در ایران؛ کژفهمی در طرح مسأله
فرنام با تاکید بر اینکه باید بنیاد مسکن پاسخگو باشد که چرا با وجود ظرفیت تولید معیشت محور در روستاها، این سبک از تولید روستایی کاهش پیدا کرده است، افزود: اینکه گفته می‌شود علت رشد قیمت مسکن، بستن محدوده شهرها است و تراکم در این محدوده به شدت بالا است و باز کردن محدوده شهری راه حل است، شاید در خصوص برخی شهرهای ما صادق باشد ولی برای بسیاری از شهرها صادق نیست. بنابراین شاید موضوع مسکن و چالش‌های آن در کلانشهرها با توسعه حومه نشینی حل شود ولی الزاماتی دارد که باید از طریق حمل و نقل یکپارچه اتفاق بیفتد.
وی افزود: از طرفی در خصوص توسعه زمین شهری و رشد شهرها، هیچ گونه خساستی اتفاق نیفتاده و حتی شهرهای تاریخی ما هم تقریبا تراکمی معادل شهرهای امروز ما داشته اند.
تأمین خدمات شهری مهمتر از الحاق اراضی برای مسکن سازی
مدیر گروه عمران و شهرسازی مرکز پژوهش‌های مجلس با تاکید بر اینکه از زمان ورود طرح های جامع شهری به برنامه ریزی کالبدی در ایران از دهه ۱۳۵۰ به بعد، تراکم در شهرهای ما تغییر معناداری پیدا نکرده است، گفت: پیرامون کلانشهرها در ایران، شهرهای متعددی شکل گرفته اند؛ مثلا در اطراف کلانشهرهای تهران و کرج، حدود ۶۰ شهر شکل گرفته اند. وقتی از تهران خارج می‌شویم حدود ۱۷ شهر شکل گرفته اند بدون اینکه فاصله و مرز مشخصی بین آنها باشد. بنابراین گسترش افقی هم در ایران به وفور اتفاق افتاده است. ولی توسعه ما توسعه متوازنی نبوده است.
وی افزود: شاید در برخی شهرها زمین عرضه نشده باشد ولی اینکه ما بخواهیم به طور گسترده در همه شهرها اراضی مختلف پیرامون شهر را به شهر الحاق و برای مسکن سازی عرضه کنیم، محل بحث است. در دهه ۶۰ نرخ رشد جمعیت در شهرهای ایران بسیار بالا بوده است. در این دهه ۳ سیاست آماده‌سازی زمین، شهرهای جدید و توسعه شهرها در قالب طرح جامع برای پاسخ به این نرخ فزاینده جمعیت در نظر گرفته شد.
فرنام ادامه داد: هنوز در برخی شهرها، اراضی الحاقی از دهه ۷۰ به طور کامل بارگذاری نشده‌اند. نکته اصلی در کنار الحاق زمین و بحث تأمین مسکن، خدمات شهری از قبیل پارک، مسجد، کلانتری، درمانگاه و غیره است که در بسیاری از الحاق‌های انجام شده در گذشته، هنوز این خدمات شهری شکل نگرفته اند. در شهرهای جدید اطراف تهران که با تراکم بسیار بالایی ساخته شده اند، بعد از ۱۰ تا ۱۵ سال هنوز خدمات شهری شکل نگرفته اند. بنابراین چرخه‌های اقتصادی، اجتماعی و کاربری زمین همگی باید با هم دیده شوند.
زیست‌شهر مولد نمی‌تواند یک الگوی رایج و جامع برای کل کشور باشد
فرنام گفت: در حال حاضر و شرایط فعلی هم اگر کسی تمایل به زندگی در خانه های ویلایی داشته باشد به نظر نمی آید محدودیتی برایش وجود داشته باشد. به طور مثال الان کسی که یک آپارتمان ۷۵ متری در تهران دارد (تقریبا به طور متوسط ۶ میلیارد تومان قیمت دارد) به راحتی می‌تواند یک زمین هزار متری در حومه تهران خریداری کند، اما چنین اتفاقی رخ نمی‌دهد.
وی افزود: یا در مثالی دیگر، شاهد این هستیم در شهرهای جدید مهاجران و امیرکبیر در پیرامون اراک با اینکه مهاجران دارای تراکم بالا و امیرکبیر دارای تراکم پایین و ویلایی است، تقاضا برای سکونت در مهاجران که حتی آلودگی بالاتری هم دارد بیشتر است. چرا که در انتخاب محل زندگی مسئله اصلی اشتغال است. اشتغال در مهاجران آنقدر مزیت دارد که بیشتر افراد تمایل به سکونت در مهاجران دارند و امیرکبیر که کاملا ویلایی و کم تراکم است رغبت سکونت کمتری دارد.
وی در پایان تاکید کرد: این تفکر که با زیست‌شهر مولد افراد را ترغیب به چنین سبک زندگی کنیم شاید یک جامعه هدف ۲ تا ۳ درصدی داشته باشد زیرا آینده جوامع بشری ناخودآگاه به سمت صنعتی شدن و خدماتی تر شدن پیش می‌رود. اگر چه الگوی زیست شهر مولد یک الگوی ایده آل است ولی در واقعیت نمی‌تواند به عنوان یک الگوی رایج برای ما مطرح باشد که صرفا با تأمین زمین و ابزارهای سکونت در همه جا اتفاق افتد. حتما سکونت ویلایی از سکونت آپارتمانی بهتر است و تراکم بالا مضرات بسیار زیادی دارد ولی این بحث شاخه ها و ابعاد بسیار زیادی دارد که هر کدام از این ابعاد به بررسی تفصیلی و عمیق از قبیل مصرف سوخت، آلودگی هوا، قیمت زمین، دسترسی به اشتغال و … نیاز دارد.
انتهای پیام/ مسکن
