مسیر اقتصاد/ بررسی سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی نشان می‌دهد که برخی کشورها، علاوه بر ایجاد زیرساخت‌ها و بسترهای عرضه نهاده‌ها به صنایع پایین‌دستی، از رویکرد‌ها و ابزارهای تنظیمی نظیر مشارکت و سرمایه‌گذاری مشترک، ذخایر استراتژیک، پایانه‌های ذخیره‌سازی، واردات نظام‌مند، قرارداد با شرکت‌های خارجی و شیوه‌های پایدار و اقتصاد چرخشی به‌منظور تنظیم‌گری زنجیره و سازِکار تأمین بهره می‌گیرند. این رویکرد‌ها به‌عنوان ابزارهای تکمیلی در کنار بسترهای عرضه عمل کرده و نقش بسزایی در تسهیل تأمین پایدار نهاده‌های موردنیاز صنایع پایین‌دستی ایفا می‌کنند.
تضمین امنیت زنجیره تأمین با سرمایه‌گذاری مشترک پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی
همکاری راهبردی میان صنایع پایین‌دستی و شرکت‌های پتروشیمی نقشی کلیدی در تأمین مواد اولیه و نهاده‌های ضروری ایفا می‌کند. به همین علت گاهی برای تأمین نهاده‌های مهم پتروشیمیایی، صنایع پایین‌دستی در سرمایه‌گذاری‌ها و مشارکت‌هایی با پتروشیمی‌ها وارد می‌شوند. این تعاملات که اغلب در قالب سرمایه‌گذاری‌های مشترک انجام می‌شود، می‌تواند مزایایی همچون ارتقای امنیت زنجیره تأمین و افزایش کارایی تولید را برای طرفین به همراه داشته باشد.
در بسیاری از موارد، این سرمایه‌گذاری‌های مشترک به اشتراک‌گذاری منابع، تخصص و ریسک‌ها میان صنایع پایین‌دستی و شرکت‌های پتروشیمی منجر می‌شود. برای مثال، یک تولیدکننده پلاستیک ممکن است با یک شرکت پتروشیمی برای ایجاد کارخانه‌ای که پلیمرهای خاصی متناسب با نیازهای آن تولید می‌کند، همکاری نماید. این مدل سرمایه‌گذاری، منافع دو طرف را همسو کرده و امکان توسعه فناوری‌ها و زیرساخت‌های پیشرفته را فراهم می‌آورد. در این همکاری‌ها، تأثیرگذاری نگاه پایین‌دستی و هدایت فرایندها بر اساس نیازهای آن‌ها کاملاً مشهود است.
از جمله نمونه‌های موفق این رویکرد، همکاری شرکت‌های خودروسازی با تولیدکنندگان پتروشیمی برای توسعه مواد سبک و پلاستیک‌های پیشرفته است که عملکرد خودرو و بهره‌وری سوخت را بهبود می‌بخشد. به‌عنوان مثال، شرکت‌هایی نظیر فورد[۱] و بی‌ای‌اس‌اف[۲] با همکاری یکدیگر موادی را طراحی کرده‌اند که ضمن کاهش وزن خودرو، موجب صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌شود.
صنعت داروسازی نیز نمونه‌ای دیگر از این نوع همکاری‌ها است. این صنعت برای فرمولاسیون و بسته‌بندی دارو به مواد خاص پتروشیمیایی وابسته است. برخی از شرکت‌های داروسازی با مشارکت شرکت‌های پتروشیمی به توسعه موادی پرداخته‌اند که نیازهای سخت‌گیرانه تولید و نگهداری داروها را تأمین می‌کند.
کشورها چگونه تقاضای محصولات پایین دست پتروشیمی را مدیریت می‌کنند؟
مقابله با التهابات احتمالی بازار به کمک ذخایر استراتژیک
ذخیره‌سازی محصولات استراتژیک با هدف تأمین امنیت انرژی و مقابله با شرایط پیش‌بینی‌ناپذیر و نامساعد بازار، از سال‌ها پیش در کشورهای مختلف به‌کار گرفته شده است. این شرایط بحرانی که می‌تواند ناشی از عوامل اقتصادی، تحولات سیاسی یا مشکلات فنی در تولید باشد، ضرورت چنین اقداماتی را افزایش داده است.
در این زمینه، ذخیره‌سازی محصولاتی مانند نفت خام و بنزین از قدمتی طولانی برخوردار بوده و آغاز آن به دهه ۱۹۷۰ میلادی بازمی‌گردد. با این‌حال، ذخیره‌سازی برخی محصولات پتروشیمیایی نظیر پلیمرها، رویکردی جدیدتر است که در سال‌های اخیر به اجرا درآمده و به دلیل اهمیت روزافزون این محصولات در زنجیره تأمین انرژی و صنایع، مورد توجه قرار گرفته است. صندوق ذخایر کالایی که طی سال‌های اخیر عملیاتی شده، نمونه‌ای از این اقدامات برای تضمین پایداری و امنیت انرژی است.
نقش ذخیره‌سازی نفت و محصولات پتروشیمی در ثبات بازار جهانی
صندوق ذخایر کالایی یا صندوق ذخایر دولتی یکی از ابزارهای مدیریت بازار به شمار می‌رود که با هدف پرکردن شکاف میان عرضه و تقاضا و کاهش التهاب‌های احتمالی در بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
صندوق ذخایر کالایی در قیمت‌های پایین اقدام به خرید محصولات کرده و برای کاهش ریسک تأمین مواد اولیه، ذخیره امنی در اختیار دارد. این صندوق در اوج قیمت‌ها ذخایر خود را برای تنظیم بازار آزاد می‌کند؛ همچنین اگر نیاز بازار داخلی جدی شد، به کمک ابزارهای خود اقدام به واردات گسترده می‌کند. این صندوق حمایتی با پایبندی به نوسانات آزاد قیمت‌ها بر اساس شرایط روز جهانی و تعامل میان عرضه و تقاضا عمل می‌کند و در شرایطی که بازار دچار شکست یا عدم تعادل جدی شود، به‌صورت مستقیم مداخله می‌نماید.
نقش پایانه‌های ذخیره‌سازی پتروشیمی در بهبود زنجیره تأمین
پایانه‌های ذخیره‌سازی نهاده‌های پتروشیمیایی نقش مهمی در زنجیره تأمین محصولات دارند. این پایانه‌ها با افزایش ضریب اطمینان، شرایطی را فراهم می‌سازند که محصولات پتروشیمی به‌صورت ایمن و کارآمد ذخیره‌سازی، جابه‌جا و به صنایع پایین‌دستی توزیع شوند. همچنین این تأسیسات به‌عنوان یکی از ارکان اصلی لجستیک در مدل تأمین محصولات پتروشیمیایی، نقشی اثرگذار و حیاتی در بهبود کارایی زنجیره تأمین دارند.
در واقع پایانه‌های ذخیره‌سازی نقش پل ارتباطی میان تولیدات پتروشیمی و کاربرد آن‌ها در صنایع گوناگون پایین‌دستی را ایفا می‌کنند. این پایانه‌ها با توانایی ذخیره‌سازی محصولات مایع و گازی، امکان مدیریت بهینه جریان مواد را در زنجیره تأمین فراهم می‌سازند.
پی‌نوشت:
[۱] Ford
[۲] BASF
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «سازِکارهای تأمین نهاده‌های پتروشیمیایی در صنایع پایین‌دستی»
انتهای پیام/ انرژی
