وابستگی اقتصاد به نفت، مهم‌ترین عامل بحران‌های ارزی نیجریه

وجود یک بازار ارز با خروجی نرخ ارز قابل‌پیش‌بینی همواره یکی از خواسته‌های کشورهای در حال‌ توسعه و نوظهور بوده است. در این میان کشورهایی که اقتصاد آن‌ها به صادرات نفت یا منابع طبیعی[۱] وابستگی دارد به علت این وابستگی، منابع ارزی به شکل مستقیم به آن‌ها و تأثیرپذیری غیرمستقیم مصارف ارزی از آن‌ها به‌شدت در معرض بحران‌های ارزی قرار می‌گیرند. این وابستگی بر دیگر بخش‌های اقتصاد نیز تأثیر گذاشته و موجب مشکلات دیگری می‌گردد که عمق بحران‌های ارزی را تشدید می‌کنند. کشور نیجریه در دهه اخیر به‌ویژه چند سال گذشته مثال بسیار پندآموز در رابطه با تحلیل بحران‌های ارزی است. تحلیل ریشه‌های بحران‌های ارزی نیجریه درس عبرت خوبی برای دیگر کشور‌ها قرار خواهد گرفت.

وابستگی به نفت به‌عنوان عوامل اصلی بروز بحران‌های ارزی در نیجریه

تئوفیلوس اِکه[۲] کارشناس و وکیل فعالیت‌های اقتصادی نیجریه‌ای از مؤسسه تمپلارس در گفتگو با مسیر اقتصاد بیان داشت: بحران‌های ارزی نیجریه در دهه گذشته به چندین عامل قابل نسبت‌دادن هستند. مهم‌ترین عامل، وابستگی شدید این کشور به نفت به‌عنوان منبع اصلی درآمدهای ارزی است. بازارهای جهانی نفت در زمان بحران‌های ارزی با کاهش‌های متناوب در هر دو سمت عرضه و تقاضا بسیار ناپایدار بوده‌اند. این کارشناس افزود: از آنجایی‌که درآمدهای نفتی منبع اصلی[۳] ارز خارجی برای نیجریه است، هرگونه کاهش جهانی در قیمت‌ها یا تقاضای نفت، مستقیماً جریان ورودی دلار به کشور را کاهش داده و با توجه‌ به کاهش منابع ارزی، متعاقباً فشار تقاضا در بازار شدت می‌گیرد.[۴]

وجود آربیتراژ ماندگار و طولانی مدت و تمسک به نظام ارزی میخکوب

این کارشناس ضمن معرفی آربیتراژ[۵] مزمن در بازار ارزهای خارجی (فارکس) به‌عنوان عامل دیگری که به عمق بحران‌های ارزی نیجریه دامن زده است، بیان داشت: زمانی که تقاضا برای ارز خارجی از عرضه فراتر می‌رود، قیمت ارز خارجی افزایش می‌یابد، در نتیجه همین مسئله منجر به احتکار و سودجویی بازیگران در بازار موازی یا سیاه یعنی جایی که ارز با نرخ‌های بالاتر فروخته می‌شود، خواهد شد. این رویه به طور عمیقی ریشه دوانده و چالش‌های ارزی کشور را تشدید کرده است.

این کارشناس اقتصادی، برای توضیح بیشتر متذکر شد: علاوه بر این، نیجریه قبلاً از یک نظام نرخ ارز میخکوب[۶] استفاده می‌کرد، به نحوی که نایرا[۷] با یک نرخ خاص توسط دولت تعیین شده بود. در حالی که این امر ثباتی را فراهم می‌کرد، اما نتوانست پویایی[۸] واقعی بازار را منعکس کند، همین سیاست باعث ایجاد یک وضعیت ارزی غیرشفاف شد که به گستردگی بحران ارزی کمک کرد.

بررسی نقش تورم در بحران های ارزی اخیر نیجریه

وی در ادامه افزود: عوامل خاصی مانند تورم، وابستگی به نفت، سیاست‌های ارزی، بی‌ثباتی سیاسی و عوامل اقتصادی جهانی را می‌توان در بروز بحران‌های ارزی نیجریه مؤثر دانست. در ژانویه ۲۰۲۴، تورم نیجریه از ۲۸.۹۲ درصد به ۲۹.۹۰ درصد افزایش یافت که بالاترین میزان آن در بیست سال گذشته است. این امر قدرت خرید نایرا را کاهش داده است، به‌طوری‌که مصرف‌کنندگان با مقدار پول یکسانی، کمتر خرید می‌کنند.

این کارشناس نیجریه‌ای از ایالت لاگوس نیجریه بیان داشت: تورم فزاینده در نیجریه، همچنین در افزایش مداوم نرخ‌هایی مانند نرخ سیاست پولی و نرخ‌های وام‌دهی مؤثر بوده است. این امر تمایل سرمایه‌گذاران داخلی به نایرا را تضعیف می‌کند و منجر به افزایش تقاضا برای سایر ارزها می‌شود. وی در همین راستا افزود: همین‌طور، وابستگی نیجریه به نفت نیز تضمین می‌کند که کاهش قیمت‌های جهانی نفت به طور مستقیم بر ثبات نایرا تأثیر می‌گذارد، کاهش درآمدهای ارزی خارجی و اعتماد سرمایه‌گذاران از جمله نتایج آن است.

وی در پایان برای تأیید مطالب خود اظهار داشت: طبق گفته‌های اولایمی کاردوسو، رئیس بانک مرکزی نیجریه، درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت از ۹۳.۸۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۱ به ۳۱.۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت که منجر به کاهش ارزش نایرا شد.[۹]

پی‌نوشت:

[۱] Natural Resources

[۲] Theophilus Eke

[۳]  درآمدهای ناشی از نفت با میزان در سال ۲۰۲۳ و به طور میانگین فقط ۸۶% از ارزش صادرات این کشور را به تنهایی شامل می شود.

[۴] در این شرایط، حتی اگر تقاضا برای ارز و درنتیجه مصارف ارزی ثابت بماند، به این دلیل که منابع ارزی و عرضه ارز با کاهش روبه‌رو شده بر فشار تقاضای ارز افزوده خواهد شد. به عبارت دیگر کاهش ذخایر ارزی منجر به شکل گیری انتظارات منفی از افزایش نرخ ارز شکل خواهد گرفت

[۵] فرصت سودجویی

[۶] نظام نرخ ارز در نیجریه در فراز و نشیب زیادی در تاریخ اقتصاد این کشور به سر برده است و برای مدت طولانی از بعد از تعدیلات ساختاری صندوق بین‌المللی پول در سال ۱۹۸۶ تمایل به شناورسازی آن وجود داشته است درحالی‌که در برهه‌هایی همچنان به شکل تثبیتی بوده یا حتی میخکوب در نظر گرفته می‌شده است. گفتنی است ساختار چندنرخی ارز از ویژگی‌های نظام ارزی نیجریه بوده است.

[۷] نایرا، واحد پول ملی منتشر شده از بانک مرکزی نیجریه از بعد از استقلال این کشور است.

[۸] Dynamics

[۹] لینک خبرِ نقل قول شده: کلیک کنید!

انتهای پیام/ پول و بانک