به گزارش مسیر اقتصاد گمرک جمهوری اسلامی ایران نقشی اساسی در مبارزه با قاچاق کالا دارد. یکی از اقداماتی که در سال‌های اخیر توسط گمرک صورت گرفته و توانسته تأثیری بسزا در افزایش میزان کشفیات قاچاق داشته باشد، بهره‌برداری از سامانه جامع گمرکی است.
بهره‌برداری از سامانه جامع گمرکی، علاوه بر مزایایی که در تسهیل فرآیند تجارت کشور داشته، از طریق اتصال سامانه‌های اطلاعاتی و همچنین حداقل کردن ارتباط حضوری کارشناسان با بازرگانان توانسته است امکان جعل اسناد و زد و بند را برای قاچاقچیان دشوار تر نماید.
اما اتکا به سامانه جامع گمرکی به تنهایی نمی‌تواند تأثیری بسزا در مبارزه با قاچاق کالا و کاهش آمار آن داشته باشد. در واقع سامانه جامع گمرکی تنها زمانی میتواند در مبارزه با قاچاق کالا مؤثر باشد که به عنوان بخشی از یک برنامه جامع در نظر گرفته شود؛ که برای مبارزه‌ی همه جانبه با قاچاق کالا، در تمامی مقاطع از زمان ورود کالا تا زمان خرده فروشی طراحی شده باشد.
درحال حاضر با وجود استفاده از سامانه جامع گمرکی، همچنان میزان کشفیات بخش کوچکی از کل قاچاق کالا به کشور را شامل می‌شود و کالاهای قاچاق کماکان با روندی قابل توجه از مبادی قانونی در حال ورود به کشور هستند.
یکی از الزامات پیشگیری از این اقدامات قاچاقچیان، بررسی محموله‌های وارداتی با استفاده از دستگاه‌های «اشعه ایکس» یا همان «ایکس‌ری» در زمان عبور از گمرک است. در این روش اقلام موجود در کانتینرها با دستگاه‌های ایکس‌ری اسکن شده و امکان راستی آزمایی اظهارات واردکنندگان فراهم می‌شود.
با اینحال در حال حاضر امکان عبور بخش بسیار کمی از کل کانتینرهای وارداتی از این دستگاه‌ها فراهم است. تا جایی که رهبر انقلاب در سخنان ابتدای سال جاری با ورود جزئی به مسئله مبارزه با قاچاق، از کمبود دستگاه‌های ایکس‌ری در گمرکات کشور انتقاد فرمودند.
طبق آمار گمرک در سال‌های فعالیت دولت یازدهم، تعداد دستگاه‌های ایکس‌ری کامیونی به بیش از دو برابر قبل افزایش یافته و در حال حاضر تعداد ۱۲ دستگاه ایکس‌ری کامیونی در گمرکات اجرائی در حال بهره برداری است.[۱]
طبق این آمار تا سال ۱۳۹۲ تنها ۵ دستگاه ایکس‌ری در گمرکات کشور فعال بوده و اکنون نیز تنها ۱۲ دستگاه ایکس‌ری در گمرکات کشور فعال هستند. با این حال آمار نشان میدهد در دولت یازدهم نیز همت چندانی به خرید و تجهیز گمرکات با دستگاه‌های ایکس‌ری به منظور ارزیابی محموله‌های وارداتی وجود نداشته است.
در سال گذشته بیش از ۸۸ گمرک مرزی و داخلی در زمینه واردات کالا به کشور فعال بوده‌اند. در چنین شرایطی وجود تنها ۱۲ دستگاه ایکس‌ری بسیار کمتر از حد انتظار است.
به عنوان نمونه در گمرک شهیدرجایی بندرعباس که فعال‌ترین گمرک کشور در واردات کالاست و سالانه بیش از ۳۰ درصد محموله‌های وارداتی از این گمرک وارد کشور می‌شوند، روزانه حدود ۴ تا ۶ هزار کانتینر وارد می‌شود. طبق گفته مسئولین گمرک در سال‌های گذشته تنها کمتر از ۱۵۰ عدد از این کانتینرها مورد بازبینی توسط دستگاه‌های ایکس‌ری در این گمرک قرار می‌گرفته است؛ که نشان از آمار ۳ درصدی بازبینی محموله‌های وارداتی با استفاده از دستگاه‌های ایکس‌ری در مجهزترین گمرک کشور دارد.
چنانچه گمرکات کشور به دستگاه‌های ایکس‌ری پیشرفته‌ای که سرعت بالایی دارند و قابلیت اسکن بار کامیون‌ها بدون نیاز به پیاده شدن راننده را نیز دارا هستند مجهز شوند، با هریک از این دستگاه‌ها قابلیت اسکن بیش از هزار کامیون در روز فراهم است.
بنابراین اگر بخواهیم دست کم نیمی از کامیون‌های ورودی با این دستگاه‌ها ارزیابی شوند، لازم است برخی از گمرکات فعال‌تر مانند گمرک شهید رجایی بندرعباس، به حدود ۴ دستگاه و گمرکات دیگر دست کم به یک دستگاه ایکس‌ری مجهز گردند. در نتیجه برای تهجیز تمامی گمرکات کشور لازم است بیش از ۱۲۰ دستگاه ایکس‌ری در گمرکات کشور فعال باشند و به اسکن کالاهای وارداتی بپردازند.
این درحالیست که درحال حاضر یک دهم این میزان دستگاه ایکس‌ری در گمرکات وجود دارد و مشخص نیست چه تعداد از آن‌ها قدیمی و مستعمل و چه تعداد جدید و پرسرعت هستند.
بنابراین ضروری است هرچه سریعتر گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان دستگاه‌های ایکس‌ری خود را به حدی برساند که در تمامی گمرکات کشور بیش از نیمی از کانتینرهای ورودی از طریق این دستگاه‌ها مورد راستی آزمایی قرار بگیرند تا احتمال کشف محموله‌های قاچاق افزایش یابد و انگیزه قاچاقچیان نیز کمتر گردد.
نکته دیگر اینکه درحال حاضر به طور کامل قابلیت تولید این دستگاه‌ها با استفاده از توان متخصصان داخلی فراهم است و تولید و تعمیر و نگهداری این دستگاه‌ها میتواند اشتغال مناسبی برای تعدادی از نیروی کار تحصیل کرده کشور ایجاد نماید. بنابراین لازم است تمامی این دستگاه‌های ایکس‌ری از شرکت‌های توانمند داخلی خریداری گردد.
پینوشت:
[۱] www.irna.ir/fa/News/82526726/
