ناترازی صنعت برق یکی از چالش‌های جدی ایران در سال‌های اخیر بوده است. این موضوع به معنای عدم تعادل بین تولید و مصرف برق است و می‌تواند به قطعی‌های گسترده، افت ولتاژ و مشکلات دیگر در شبکه برق منجر شود. در این راستا صالح رحیمی کارشناس انرژی در گفتگو با مسیر اقتصاد گفت: یکی از دلایل اصلی ناترازی در صنعت برق، افزایش چشمگیر تقاضا به ویژه در بخش ساختمان است.
اتلاف انرژی در زنجیره تولید تا مصرف، بسیار زیاد است
وی ادامه داد: طی سال‌های اخیر، رشد سریع تقاضا برای برق به دلیل عوامل مختلفی از جمله افزایش جمعیت، گسترش شهرنشینی و بهبود دسترسی به انرژی در مناطق مختلف کشور، به ویژه روستاها و شهرستان‌ها، تشدید شده است. این در حالی است که عرضه برق نتوانسته همگام با این رشد تقاضا افزایش یابد. از یک سو، هدف بلندمدت کشور، دستیابی به رشد پایدار تولید و افزایش جمعیت است. از سوی دیگر باید توجه داشت که این اهداف به طور معمول با افزایش مصرف همراه است. لذا مصرف انرژی مشکلی ندارد، آنچه اشتباه است، عدم بهینه‌سازی مصرف است.
رحیمی با تاکید بر اینکه در زنجیره تولید تا مصرف انرژی، شاهد تلفات هستیم، گفت: این تلفات نه تنها در مراحل تولید، بلکه در مراحل انتقال و توزیع نیز به دلیل فرسودگی تجهیزات و سایر عوامل فنی، به شدت محسوس است. از جمله این تلفات می‌توان به اتلاف انرژی در تجهیزات مصرف‌کننده برقی اشاره کرد. این تجهیزات شامل دستگاه‌های سرمایشی و گرمایشی، ماشین‌آلات دوار صنعتی و کلیه وسایلی است که در ساختمان‌ها، ادارات و صنایع به کار می‌روند. همچنین بسیاری از تجهیزات مصرف‌کننده برق، به ویژه در حوزه سرمایش، دارای بازده انرژی پایینی هستند.
مصرف بهینه انرژی به یک اولویت تبدیل نشده است
این کارشناس حوزه انرژی افزود: از طرفی انرژی قابل توجهی صرف می‌شود تا دمای محیط به میزان یک درجه سانتی‌گراد کاهش یابد. با این حال، به دلیل عدم حفظ دمای مطلوب پس از خاموش شدن سیستم سرمایشی، انرژی مصرفی به هدر می‌رود؛ چراکه محیط به سرعت مجدداً گرم می‌شود. به عبارت دیگر، انرژی به آسانی بین محیط داخلی (که برای خنک نگه داشتن آن هزینه و انرژی صرف شده) و محیط خارجی مبادله می‌شود. این نشان‌دهنده اتلاف انرژی قابل توجه در انتهای زنجیره مصرف است. علاوه بر این، فرهنگ مصرف انرژی در کشور ما، به‌ویژه در گذشته، به گونه‌ای بوده است که انرژی به عنوان یک کالای ارزشمند و محدود تلقی نمی‌شده و چون همواره منابع عظیم انرژی در دسترس بوده، مصرف بهینه انرژی به یک اولویت تبدیل نشده است.
فرسودگی شبکه و کاهش سرمایه‌گذاری، ناترازی برق را تشدید می‌کند
رحیمی با اشاره به اینکه در بخش عرضه انرژی نیز با چالش‌های جدی مواجه هستیم، تاکید کرد: افزایش چشمگیر هزینه‌های سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌ها، به ویژه در پی نوسانات ارزی، منجر به افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه، کاهش توانایی نیروگاه‌ها در تولید برق به صورت اقتصادی شده است. در نتیجه، سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاهی با چالش‌های متعددی روبرو شده است.
وی افزود: کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری و مشکلات بازپرداخت تسهیلات صندوق توسعه ملی توسط نیروگاه‌های جدیدالتاسیس، از جمله این چالش‌ها هستند. در این شرایط، سرمایه‌گذاری قابل توجهی در حوزه تامین برق صورت نگرفته و عرضه همگام با تقاضا رشد نکرده است. علاوه بر این، فرسودگی شبکه برق و واحدهای نیروگاهی موجود موجب شده است با وجود افزایش ظرفیت تولید، تمام ظرفیت عملی موجود در کشور به طور کامل به مصرف‌کنندگان نهایی نرسد.
این کارشناس انرژی اضافه کرد: متأسفانه در همین شرایط، بسیاری از پست‌های برق تنها به یک ترانسفورماتور مجهز هستند و در نتیجه، ظرفیت تحمل بار شبکه محدود شده است. افزایش قابل توجه مصرف برق به ویژه در فصل تابستان، این محدودیت را تشدید کرده و باعث شده است که ترانسفورماتورهای موجود با حداکثر ظرفیت خود کار کنند. در صورت بروز هرگونه مشکل فنی در این ترانسفورماتورها، به دلیل نبود تجهیزات جایگزین، قطعی برق اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
توسعه نیروگاهی و توسعه شبکه برق برای رفع ناترازی باید با هم انجام شود
وی تاکید داشت: وقتی توسعه در شبکه اتفاق نمی‌افتد، به مرور با افزایش تقاضا و مصرف برق، ولتاژ در شبکه برق افت می‌کند و این برای تجهیزات متصل به شبکه بسیار خطرناک است و خود یک عامل قطعی برق است. لذا نه تنها توسعه نیروگاهی مهم است بلکه همراه با آن توسعه شبکه برق نیز مهم است.
رحیمی ادامه داد: احداث نیروگاه و افزایش ظرفیت انتقال برق در شبکه انتقال تا توزیع برق، به ویژه در مناطق نزدیک به سکونتگاه‌های شهری، با محدودیت‌ها و چالش‌های متعددی روبرو است. امکان‌سنجی چنین طرح‌هایی در مناطق مختلف کشور مستلزم بررسی دقیق عوامل فنی، اقتصادی و اجتماعی است. مدیریت صحیح منابع، اولویت‌بندی پروژه‌ها و تنوع‌بخشی به سبد انرژی کشور، از جمله مواردی هستند که در این زمینه حائز اهمیت است.
این کارشناس انرژی افزود: در برخی از فصول سال، حتی با فرض کاهش تقاضا، کشور با چالش جدی تامین سوخت مواجه است. وابستگی شدید بخش انرژی به سوخت‌های فسیلی و به ویژه گاز طبیعی، این مشکل را تشدید کرده است. در بسیاری از مواقع، به دلیل کمبود گاز، تامین سوخت نیروگاه‌ها با اختلال مواجه می‌شود. این موضوع علاوه بر ایجاد محدودیت در تولید برق، منجر به افزایش مصرف سوخت‌های مایع مانند گازوئیل و نفت کوره شده است. استفاده از این سوخت‌ها علاوه بر آلودگی محیط زیست، به تجهیزات نیروگاهی نیز آسیب می‌رساند.
تنوع‌بخشی در سبد انرژی، راهکاری برای مقابله با نوسانات برق
وی با تاکید بر اینکه ضروری است تنوع‌بخشی به منابع انرژی کشور مورد توجه قرار گیرد، گفت: اتکای صرف به یک نوع سوخت نه تنها کشور را با خطر کمبود مواجه می‌کند، بلکه از نظر امنیتی و دفاعی نیز کشور را آسیب‌پذیر می‌سازد. مجموعه این عوامل، ضرورت تغییر رویکرد در این زمینه را بیش از پیش آشکار می‌سازد. با توجه به افزایش سریع مصرف برق، فرسودگی زیرساخت های نیروگاهی و شبکه برق به صورت بالقوه ظرفیت خاموشی دارد. تجهیزات موجود به دلیل عمر بالا، عدم ظرفیت کافی و آسیب‌پذیری در برابر رخدادهای مختلف، منجر به قطعی‌های موقت و کوتاه‌مدت برق می‌شوند.
رحیمی بیان داشت: ضروری است در سبد سوخت کشور، هم به انرژی‌های تجدیدپذیر و هم به نیروگاه‌های زغال‌سوز و هسته‌ای به عنوان بخشی از بار پایه توجه کافی شود. با توجه به ناپایداری ذاتی انرژی‌های تجدیدپذیر، توسعه سیستم‌های ذخیره‌سازی انرژی، مانند نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای یا باتری‌های بزرگ‌مقیاس، راهکاری برای جبران این ناپایداری است.
توسعه نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای باری کاهش ناترازی برق ضروری است
وی اظهار داشت: نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای، به عنوان نوعی ذخیره‌ساز انرژی، نقش مهمی در تأمین پایدار انرژی ایفا می‌کنند. این نیروگاه‌ها با بهره‌گیری از اختلاف ارتفاع، انرژی برق را در ساعات کم‌بار (آف پیک) به صورت انرژی پتانسیل در مخازن آب ذخیره می‌کنند. بدین ترتیب، در ساعات پیک مصرف، با رهاسازی آب از مخازن و چرخاندن توربین، برق تولید شده به شبکه سراسری تزریق می‌شود.
این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: در حال حاضر، کشور تنها به یک نیروگاه تلمبه ذخیره‌ای مجهز است، اما با توجه به نوسانات مصرف برق و اهمیت تأمین پایدار انرژی، توسعه این نوع نیروگاه‌ها در سبد تولید برق کشور توصیه می‌شود. نیروگاه‌های تلمبه ذخیره‌ای به عنوان ذخیره‌سازهای انرژی، نقش مهمی در تنظیم فرکانس شبکه، بهبود پایداری سیستم و افزایش بهره‌وری از منابع انرژی ایفا می‌کنند.
انتهای پیام/ انرژی
