به گزارش مسیر اقتصاد طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی در سال گذشته میزان کل صادرات کشور بدون احتساب نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی ۳۴.۵ میلیارد دلار و میزان واردات کشور ۴۳.۷ میلیارد دلار بوده است. از این میزان ۶.۳ میلیارد دلار سهم صادرات محصولات غذایی و کشاورزی و ۸.۶ میلیارد دلار سهم واردات این محصولات بوده است.
در جدول زیر میزان صادرات و واردات بخش محصولات غذایی و کشاورزی در سال ۱۳۹۵ نشان داده شده است.
چنانچه از جدول بالا مشخص است، میزان واردات محصولات غذایی و کشاورزی کشور در سال گذشته از نظر وزنی بالغ بر ۱۱.۵ میلیون تن و از نظر قیمت دلاری ۲.۴ میلیارد دلار بیشتر از صادرات این بخش بوده است. با اینحال به دلیل افزایش صادرات و کاهش واردات، تراز منفی بخش کشاورزی ایران در سال ۱۳۹۵ در مقایسه با سال قبل از آن حدود ۶۰۰ میلیون دلار بهبود یافته است.
اما از نظر بخش‌های صادراتی و وارداتی در حوزه محصولات غذایی و کشاورزی، عمده صادرات ایران در این بخش را میوه و سبزیجات و لبنیات تشکیل می‌دهد درحالیکه کالاهای وارداتی این بخش عمدتا غلات، دانه‌های روغنی، روغن و غذای دام هستند.
در جدول زیر میزان صادرات و واردات محصولات غذایی و کشاورزی ایران در سال ۱۳۹۵ به تفکیک بخش نشان داده شده است:
چنانچه در جدول بالا مشخص است، تراز تجاری محصولات غذایی و کشاورزی ایران در بخش‌هایی همچون میوه، سبزیجات، لبنیات، فرآورده‌های غذایی، فرآورده‌های غلات، ادویه‌جات (زعفران)، شیلات، دام زنده و شیرینی و شکلات مثبت است. در حالیکه در بخش‌های غلات، دانه‌های روغنی، انواع روغن، غذای دام، انواع گوشت، شکر، چای و قهوه، حبوبات و بذر این تراز منفی است.
در نتیجه میتوان گفت عمده محصولات صادراتی ایران در بخش محصولات غذایی و کشاورزی مربوط به بخش‌های غیر اساسی است و در مقابل بخش عمده محصولات وارداتی ایران را محصولات اساسی کشاورزی تشکیل داده است.
محصولات اساسی کشاورزی آن دسته از محصولات هستند که در زنجیره تولید و تأمین نیازهای اساسی بدن انسان همچون پروتئین، کربوهیدرات و چربی مورد استفاده قرار می‌گیرند. محصولاتی همچون غلات، روغن و دانه‌های روغنی، غذای دام، گوشت و شکر جزء این دسته از محصولات قرار می‌گیرند.
گرچه در سال‌های اخیر و با همت مسئولین وزارت جهاد کشاورزی وضعیت واردات محصولات اساسی کشاورزی تاحدودی بهبود یافته، اما آمار واردات کشور در بخش محصولات غذایی و کشاورزی نشان می‌دهد که همچنان ایران در زمینه تأمین نیازهای اساسی غذایی به واردات وابستگی زیادی دارد.
در جدول زیر میزان صادرات و واردات محصولات غذایی و کشاورزی در سال ۱۳۹۵ به تفکیک اساسی و غیر اساسی بودن نشان داده شده است:
همانطور که از جدول فوق مشخص است، در سال ۱۳۹۵ میزان صادرات محصولات غذایی و کشاورزی اساسی تنها ۱.۵ میلیارد دلار بوده درحالیکه میزان واردات این محصولات در حدود ۷ میلیارد دلار بوده است؛ این مسئله تراز تجاری ایران در محصولات غذایی و کشاورزی اساسی را به منفی ۵.۴ میلیارد دلار رسانده است.
در مقابل اما عمده صادرات ایران در این بخش محصولات غیر اساسی را شامل میشده و تراز تجاری ایران در محصولات غذایی و کشاورزی غیر اساسی مثبت ۳.۱ میلیارد دلار بوده است.
به طور کلی میتوان گفت در سال ۱۳۹۵ میزان تراز تجاری محصولات غذایی و کشاورزی ایران مقداری بهبود یافته اما همچنان منفی است. علاوه بر این ترکیب محصولات صادراتی و وارداتی این بخش نشان از وابستگی ایران در تأمین نیازهای اساسی غذایی خود به واردات دارد.
