مسیر اقتصاد/ به منظور کاهش زمان و هزینه فرایندهای گمرکی و همچنین کاهش امکان تخلفات، اقدامات متعددی از جمله اصلاحات ساختاری در گمرک کشورها انجام پذیرفته است. یکی از ابزارهای رایج در این زمینه، استفاده از ابزار مدیریت ریسک است.
افزایش کارایی همزمان با کاهش کنترل، ثمره «مدیریت ریسک در گمرک»
گمرک‌های مدرن جهت دستیابی همزمان به امنیت و تسهیل تجارت، از دو ابزار مدیریت ریسک[۱] و حسابرسی پس از ترخیص[۲] استفاده می‌کنند. گمرک با کمک این ابزارها میتواند با وجود محدودیت منابع و زمان، ضمن کاهش کنترلها، کارایی آن را حفظ و حتی بهبود بخشد.
با اجرای ایده‌های تسهیل‌گر تجارت از قبیل مدیریت ریسک و رفتار ترجیحی با فعالان اقتصادی مورد اعتماد و با سابقه مثبت، میتوان به میزان قابل توجهی منابع را آزاد و از این منابع برای هدف قرار دادن سایر فعالیتهای پنهان فرامرزی استفاده کرد.
تشریح مدیریت ریسک در گمرک
سازمان جهانی گمرک مدیریت ریسک را در واژه‌نامه اصطلاحات گمرکی بین‌المللی به عنوان «فعالیتهای هماهنگ شده توسط ادارات به منظور هدایت و کنترل ریسک» تعریف میکند. مدیریت ریسک یک روش منطقی و سامانه‌ای برای شناسایی، تجزیه و تحلیل و کنترل ریسک است.
مدیریت ریسک میتواند با هر فعالیت، عملکرد یا فرآیندی در سازمان مرتبط باشد و سازمان را قادر می‌سازد تا از فرصتها استفاده کند و زیانهای احتمالی را به حداقل برساند (سازمان جهانی گمرک، ۲۰۰۳).[۳] مدیریت ریسک به عنوان شناسایی روش‌مند و اجرای تمام اقدامات لازم برای محدود کردن مواجهه با ریسک گمرکی، تعیین میکند که کدامیک از افراد، کالاها و وسایل حمل و نقل باید تا چه اندازه مورد بررسی قرار گیرند.
افراد، کالاها و وسایل حمل‌ونقل پرخطر تحت کنترل و مداخله سطح بالا قرار می‌گیرند. در نظر گرفتن تسهیلات تجاری برای موارد کم‌خطر به ادارات گمرک کمک میکند تا بر اولویت‌ها و استقرار منابع محدود برای مقابله با مناطقی که بیشترین خطر را دارند، تمرکز کنند.
به طور کلی، ریسک در گمرک را میتوان «احتمال عدم انطباق تشریفات با قوانین و مقررات ملی» تعریف کرد. در این زمینه، میتوان ریسک ایمنی و امنیتی که سلامت و امنیت عمومی را تهدید میکند و ریسکهای مالی که ممکن است به از دست دادن درآمد منجر شود را برشمرد.
«۴ مسیر کنترل گمرکی» روشی کاربردی برای گزینش پذیری
ساماندهی مدیریت ریسک و به‌کارگیری موفقیت‌آمیز روش گزینش‌پذیری[۴]، فرآیندهایی پیوسته و وابسته با یکدیگر هستند. یکی از کاربردیترین روش‌های گزینش‌پذیری، ایجاد مسیرهای کنترل گمرکی است:
- مسیر سبز: بدون کنترل (ترخیص فوری بدون بازرسی)؛
- مسیر زرد: کنترل اسناد؛
- مسیر قرمز: کنترل اسناد و کنترل فیزیکی؛
- مسیر آبی: کنترل در مرحله بعد (حسابرسی پس از ترخیص).
با توجه به شاخص‌ها و پروفایل ریسک تعیین شده برای کالاها، وسایل نقلیه و افراد، هر محموله به یکی از کانال‌های ۴ گانه هدایت می‌شود. افسر گمرک نیز در صورتی که در طول فرآیند نسبت به کالا، وسیله نقلیه یا فردی مشکوک شود، میتواند اظهارنامه گمرکی را از کانال تعیین شده تغییر مسیر دهد.
چرا کنترل ریسک اهمیت دارد؟
مفهوم مدیریت ریسک به عنوان ابزاری جهت افزایش رفاه و تسهیل تجارت مطرح است و از آن به عنوان یک موضوع ضروری در گمرک مدرن یاد شده و در بسیاری از قراردادها و اسناد بین‌المللی مورد تاکید قرار گرفته است.
با توجه به توصیه سازمانهای بین‌المللی و تدوین اسناد جامع در زمینه لزوم اتخاذ رویکردهای مدیریت ریسک، کشورهای مختلف به ویژه کشورهای عضو سازمان جهانی گمرک در صدد اجرایی‌سازی اقدامات مدیریت ریسک در ادارات گمرک خود بوده‌اند.
منبع: مرکز پژوهشهای مجلس، مطالعه تطبیقی و بررسی فرایندها، ساختار و عملکرد گمرک در کشورهای چین، ترکیه و امارات، ۲۵۶۲
پی‌نوشت:
[۱] -Customs Risk Management (CRM)
[۲] -Post Clearance Audits
[۳] -WCO (World Customs Organization). (2003).
[۴] -selectivity
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
