مسیر اقتصاد/ نحوه تعیین کردن قیمت حامل‌های انرژی از جمله گاز طبیعی در کشورهایی که تولیدکننده هستند، اغلب به میزان دخالت دولت در اقتصاد بستگی دارد؛ چرا که مهم‌ترین مقوله موجود در قیمت‌گذاری گاز طبیعی در کشورهای تولیدکننده، میزان دخالت دولت در نحوه تعیین قیمت آن است. مهم‌ترین وجه تمایز مقوله‌های «تعیین» یا «تنظیم» قیمت گاز طبیعی، سیاست‌های حمایتی دولت و رابطه آن با بازار است.
آغاز تعرفه‌گذاری پلکانی گاز طبیعی در کشور از سال ۱۳۷۳
به دلیل جایگاه پر اهمیت گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی کشور، دولت سیاست‌های بسیار سخت‌گیرانه‌ای در زمینه تعیین قیمت گاز طبیعی بخش خانگی کشور اتخاذ و قیمت گاز طبیعی را بر اساس دیدگاه‌های سیاسی و اجتماعی (RSP[۱]) و بسیار ارزان، تعیین می‌کند.
در اوایل خرداد ماه سال ۱۳۷۳، در جلسه شورای اقتصاد اولین سازوکار تعرفه‌گذاری پلکانی گاز طبیعی در کشور برای مصارف خانگی ابلاغ شد. در این روش، مصارف خانگی گاز طبیعی به صورت پلکان‌های مشخصی تعبیه شدند و مصرف‌کنندگان با قرار گرفتن در هر پلکان، بهاء مشخصی برای گاز طبیعی پرداخت می‌کنند.[۲]
در سال ۱۳۷۸ الگوی تعرفه‌گذاری پلکانی مصارف خانگی دچار تغییراتی شد و با تصمیم دولت در تعدادی از پلکان‌ها، فرمول شناوری جایگزین تعرفه‌های ثابت مندرج در پله‌ها گردید. در سال ۱۳۸۱، طبقه‌بندی جدیدی از مصارف گوناگون گاز طبیعی اعلام شد. مصارف مختلف مطابق با دسته‌بندی‌هایی همچون تجاری و صنعتی، گروه‌بندی شدند.
در سال ۱۳۸۲، مطابق نظر وزرات نفت تعرفه‌گذاری پلکانی حذف گردید و عدد ثابت ۷۵ ریال در تمام طول سال جایگزین شد و این عدد تا پایان سال ۱۳۸۵ به ۸۰ ریال به ازای هر متر مکعب رسید؛ اما در سال ۱۳۸۶ مجددا الگوی تعرفه‌گذاری پلکانی جایگزین تعرفه ثابت شد.
هدفمندی یارانه‌ها؛ نقطه عطف تعرفه‌گذاری گاز طبیعی مصارف خانگی در کشور است
اجرای هدفمندی یارانه‌ها در سال ۱۳۸۹، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی کشور پس از انقلاب اسلامی شناخته می‌شود. در این طرح، تعرفه گاز طبیعی افزایش یافت و همچنین، طبقه‌بندی استان‌ها تغییر کرد و تعرفه گاز طبیعی بر مبنای «اقلیم» توسط دولت تعیین شد.
از سال ۱۳۸۹ الی ۱۳۹۲، تعرفه سه پلکان اول گاز طبیعی مصارف خانگی نسبت به پلکان بعدی با افزایش ۲۰ ریالی مواجه شد اما از پلکان چهارم به بعد، هر پلکان نسبت به پله بعدی، با افزایش ۳۰ ریالی مواجه می‌شد.
در سال ۱۳۹۳ تعرفه ابلاغی گاز برای مصارف خانگی در تمامی پلکان‌ها در ماه‌های سرد سال نسبت به سال گذشته با افزایش ۱۴۰ ریالی مواجه شد. نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که از سال ۱۳۹۶ الی ۱۳۹۸ نیز تعرفه سه پلکان اول ثابت ماند و تعرفه باقی پلکان‌ها نیز مطابق با تغییرات سالانه، دچار افزایش تعرفه شد.
ثابت ماندن تعرفه سه پله اول الگو مصارف خانگی گاز در تعرفه‌گذاری طی نُه سال اخیر
از تاریخ ۱۳۹۴/۰۳/۰۶ در کشور، تعرفه سه پلکان اول مصارف خانگی تا امروز تغییری نکرده است که ریشه این سیاست تثبیت قیمت از جانب دولت، عدم اعمال فشار بر سبد هزینه مصرفی خانوار کم درآمد (CPI[۳]) و عرضه گاز طبیعی مقرون به صرفه به این دسته از خانوار اعلام شده است اما کارشناسان زیادی معتقدند که دولت با اعمال سیاست تثبیت قیمت در تعرفه مصارف خانگی، هزینه فرصت زیادی را در ازای اتخاذ سیاست فوق از دست خواهد داد.
این درحالی است که دولت تاکنون، تعرفه گاز طبیعی پلکان‌های چهارم الی دوازدهم را به صورت سالانه افزایش داده ولی بیشترین افزایش مربوط به دو پلکان آخر الگوی تعرفه‌گذاری مصارف خانگی است که در حال حاضر با قیمت پنجاه و شصت هزار ریال به مصرف‌کننده عرضه می‌شود.
عرضه گاز ارزان قیمت به بخش خانگی ره‌آورد دولت در زمینه قیمت‌گذاری گاز در کشور
بنابراین سیاست دولت‌ها طی چند دهه اخیر، متمرکز بر توزیع حداکثری گاز در سراسر کشور و عرضه مقرون به صرفه گاز طبیعی به بخش خانگی بوده است که نتیجه آن، افزایش هزینه فرصت تخصیص گاز به صنایع عمده و کاهش درآمد دولت از محل فروش داخلی گاز طبیعی خواهد بود.
پی‌نوشت:
[۱] Regulation Social and Politic
[۲] nigc.ir
[۳] Consumer Price Index
منبع: گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع «بررسی الگوی قیمت‌گذاری گاز طبیعی در ایران و جهان»
انتهای پیام/ انرژی
