مسیر اقتصاد/ با توجه به تعریفی که در گزارش « شناخت صحیح از تعریف مسکن، اولین گام سیاستگذاری » ارائه شد، «محل پایدار سکونت برای تامین آسایش و آرامش» را می‌توان تعریفی جامع از مسکن دانست. با اتکا به این مفهوم، می‌توان به ابعاد کلی اثرگذار بر تامین مسکن دست یافت. اجزای اصلی تعریف، محل پایدار، آسایش و آرامش است که سه رکن اصلی مسکن را تشکیل می‌دهند.
محل پایدار به دو عامل محیطی و محاطی تقسیم می‌گردد که در هر کدام از آنها آسایش و آرامش تاثیرگذار است. آسایش، ابعاد کالبدی و فیزیکی مسکن را در بر می‌گیرد و آرامش ابعاد روحی و معنایی کالبد را مدنظر دارد. این عوامل جدا از یکدیگر عمل نمی‌کنند و یکدیگر را تکمیل می‌کنند، بر هم اثر می‌گذارند و اثر می‌پذیرند.
ابعاد کلی مسکن طی نظرسنجی جمعی از خبرگان حوزه مسکن و شهرسازی، در نمودار زیر قابل مشاهده است:
کالبد، ایمنی، امنیت و هویت؛ ابعاد محاطی مسکن
آن دسته از ابعاد مسکن که با عوامل داخلی در ارتباط است و مستقیما بر یک واحد مسکونی معطوف می‌شود، محاطی خوانده می‌شود. از ویژگی مهم عوامل محاطی ارتباط مستقیم با کاربران یک واحد مسکونی و همچنین مالکیت خصوصی در این محدوده است. این دسته از عوامل نیز شامل چهار بعد کالبد، هویت، امنیت و ایمنی است که هر یک از این ابعاد چندین زیربعد داشته و مجموعا ۱۵ زیربعد را تشکیل می‌دهند.
برای مثال منظور از بعد کالبد یعنی آن دسته از ویژگی‌های یک واحد مسکونی که کاربر را احاطه می‌کند و به‌تنهایی شامل ۷ زیربعد است. نوع مسکن اعم از ویلایی یا بلندمرتبه بودن، مساحت مسکن و بسیاری موارد دیگر در این دسته قرار گرفته که اهمیت بالایی در شکل‌گیری آن دارند. از منظر تعداد زیر ابعاد، بعد کالبد را می‌توان موثرترین بعد در میان تمام عوامل محیطی و محاطی مسکن دانست.
امنیت اقتصادی و محیط زیست، موثرترین بعد از ابعاد محیطی مسکن
دسته دیگر عوامل تاثیرگذار بر شکل‌گیری مسکن نیز مرتبط با بستر آن است که می‌توان گفت به سکونت اشاره دارد. محلی که مسکن در آن واقع می‌شود اقتضائات خاص خود را دارد. دسترسی مناسب، زیرساخت‌های کافی، فرهنگ و جامعه‌ای که محل سکونت را تشکیل می‌دهد، از این گونه عوامل است که بی‌توجهی به هر یک از آنها نیز می‌تواند امر سیاستگذاری مسکن را با مشکل مواجه کند.
عوامل محیطی مسکن را به تعبیری دیگر می‌توان عوامل خارجی نامید که بر امر سیاستگذاری حوزه مسکن اثرگذار هستند و در اصل مواردی را شامل می‌شود که محیط پیرامون یک واحد مسکونی را شکل می‌دهد. ابعاد محیطی مسکن به پنج بعد امنیت اقتصادی، محیط زیست، اشتغال، فرهنگ و جامعه و زیرساخت تقسیم شده که هر یک چندین زیربعد داشته و مجموعا ۱۳ زیربعد را شامل می‌شوند. امنیت اقتصادی و محیط زیست در میان ابعاد محیطی مسکن هر کدام با چهار زیربعد بیشترین زیرابعاد را دارند.
توجه به ابعاد مسکن در سیاستگذاری لازمه ایجاد سکونتگاه‌های استاندارد
به منظور سیاستگذاری و برنامه‌ریزی حوزه مسکن، نیاز است که تمامی ابعاد این حوزه مورد توجه قرار گیرد. هدف از بیان موارد، تهیه مشخصه‌های مهمی است که می‌بایست به عنوان معیارهای سیاستگذاری تعیین شوند. به عنوان مثال تعیین حداقل مساحت واحد مسکونی معیاری است که ذیل محدوده واحد قرار می‌گیرد. در نتیجه توجه به هر یک از این عوامل در امر سیاستگذاری مسکن ضروری بوده و شناخت ناقص از ابعاد تاثیرگذار در برنامه‌ریزی مسکن ممکن است باعث عدم شکل‌گیری نگرش جامع در این امر گردد.
تبعات این گونه برنامه‌ریزی نه نتها از نظر اقتصادی با صرف هزینه برای تامین مسکن حائز اهمیت بوده، بلکه در شکل‌گیری سکونتگاه‌های انسانی فاقد استانداردهای زیستی تاثیرگذار است. همچنین ساکنان این مناطق به اجبار فشارهای ناشی از اشتباهات تصمیم گیران را متحمل شده و در نهایت به بحران‌های اجتماعی و اقتصادی نیز ختم می‌شود.
تامین مسکن تنها ایجاد یک واحد مسکونی و یا چهار دیواری نیست، بلکه اقتضائاتی فراتر از آن دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. به نظر می‌رسد هدفگذاری سیاستگذاران در این حوزه باید در جهت ایجاد سکونتگاه‌های استاندارد با در نظر گرفتن تمام نیازهای ساکنان آن باشد تا بتوان مسکنی با کیفیت را به جامعه عرضه داشت. صرفا تولید واحدهای سکونتی بدون درنظر گرفتن زیرساخت‌ها و سرانه‌ها تنها منجر به صرف هزینه برای مسکنی ناکارآمد و بعضا یک سرپناه خواهد شد که کارایی لازم را ندارد.
منبع:
گزارش پژوهشی «تعیین استانداردهای مسکن متناسب با نیاز در کلانشهر تهران»، اندیشکده اقتصاد مقاومتی
انتهای پیام/ مسکن
