بازار ارز در ایران طی سال‌های اخیر همواره دچار نوسانات و چالش‌های بسیاری بوده است و نرخ ارز به عنوان لنگر اسمی تورم در اقتصاد ایران عمل کرده است. لذا شناخت ارکان و بازیگران این بازار برای ثبات بخشی و کاهش آسیب‌های ناشی از نوسانات ضروری است. در همین راستا سیدمحمدرضا موسوی کارشناس مسائل ارزی در گفتگو با مسیر اقتصاد اظهار داشت: یکی از ویژگی های بازار ارز ایران این است که نوسانات این بازار عمدتا از دو عامل مهم ناشی می شود. یک عامل تحولات مربوط به نیازهای واقعی اقتصاد اعم از نیازهای تجاری و نیازهای خدماتی است و عامل دیگر مربوط به تحریک انتظارات تورمی و به دنبال آن افزایش برخی از تقاضاهای خاص در بازار غیررسمی اعم از تقاضای خروج سرمایه، تقاضای سفته بازی، تقاضای ذخیره ارزش و … است که ارتباط واقعی چندانی با تقاضای واقعی ارز ندارد.
گلوگاه‌های خاص زمانی در بازار ارز ایران
موسوی با اشاره به اینکه در بازار واقعی ارز در بازه های مختلف زمانی نیازهای ارزی ایران چه در بخش تجارت چه در بخش خدمات متفاوت است، افزود: مثلا در نیمه دوم سال شمسی معمولا مازاد تقاضا در بازار ارز وجود دارد که از عوامل مختلفی ناشی می شود. در آذرماه که پایان سال میلادی است شرکت های ایرانی که طرف قرارداد با شرکت های خارجی هستند باید تسویه ارزی انجام دهند یا در دی ماه و بهمن ماه که آغاز سال نوی چینی است و تعطیلاتی از طرف چین وجود دارد تبادل ارز تجاری با چین با اختلال مواجه می شود.
وی افزود: در اسفندماه نیز که پایان سال شمسی است، تجار کشور تسویه حساب‌های داخلی دارند و برخی ثبت سفارش‌ها و تقاضاها برای بهره‌مندی از قیمت کمتر در سال جاری انجام می‌شود. یا مسافرت‌های خارجی نوروزی هم باعث ایجاد تقاضای بیشتر ارز در اسفندماه می‌شود. همه این موارد موجب انباشت تقاضا در نیمه دوم سال می شود.
این کارشناس ارزی ادامه داد: از سوی دیگر در نیمه اول سال شمسی در بازه اردیبهشت تا تیرماه معمولا در بازار ارز به سبب مازاد عرضه، آرامش و ثبات وجود دارد. لذا آن عاملی که در بخش نیازهای واقعی ارزی تعیین کننده است، آن نیازهایی است که در یک سری گلوگاه‌ها و بازه‌های زمانی سر باز می‌کند و باید برای آن فکری کرد.
تلاش بانک مرکزی برای پاسخگویی به همه نیازهای واقعی ارزی
موسوی با اشاره به اینکه معمولا نوسانات بازار ارز در نرخ بازار غیر رسمی خودش را نشان می‌دهد، گفت: چون در سال‌های اخیر حجم این بازار قابل توجه شده است، نرخ بازار غیررسمی به نرخ پیشران ارز تبدیل شده است. تلاش بانک مرکزی این است که تا جای ممکن نیازهای واقعی بازار ارز را شناسایی و کانال کشی کند و به بازار رسمی هدایت کند و با نرخ رسمی ارز به آن ها پاسخ دهد. این کار موجب کاهش بار از بازار غیررسمی خواهد شد.
وی افزود: در دو سه ماه اخیر همین اتفاق افتاد. در آذرماه بانک مرکزی مدیریت خوبی از خود نشان داد و افزایش آن‌چنانی در بازار غیررسمی وجود نداشت منتها در آغاز سال نوی چینی مشکلی که به وجود آمد و موجب اختلال جدی در بازار ارز شد، مربوط به کشتیرانی چین بود. در واقع صادرات ایران برای دریافت ارز خود از چین به دلیل تعطیلی دو هفته زودتر از موعد کشتیرانی چین با مشکل غیرمنتظره مواجه شد. این مشکل باعث ایجاد آغاز شوک و افزایش قیمت ارز از ۵۰ هزار تومان شد.
وی افزود: در این میان عوامل دیگری از جنس انتظارات تورمی نظیر طوفات الاقصی، جنگ‌های نیابتی ایران و .. بر روی این شوک سوار شد ولی البته انتظارات در افزایش قیمت چندان موثر نبود و مشکل اصلی از همان اتفاق واقعی در تجارت با چین بود. در ادامه هم تقاضای تجار و ارز مسافرتی در اسفندماه به افزایش تقاضا و نرخ ارز دامن زد. تعطیلی نوروزی برخی از صرافی‌های خارج از کشور که با ایران کار می‌کردند نیز در تداوم این افزایش قیمت مؤثر بود.
قرادادهای سلف ارزی راهکار مدیریت بازار ارز ایران است
سیدمحمدرضا موسوی در پایان با بیان راهکار حل مسئله مذکور گفت: بانک مرکزی برای رفع این مسئله باید تدبیر و پیش بینی بهتری داشته باشد. آن چیزی که مهم است این است که بانک مرکزی بتواند از یک سری ابزارها برای تراز کردن نیاز ارزی در گلوگاه ها و مقاطع زمانی خاص استفاده بکند. یعنی مازاد عرضه ارز در نیمه اول سال و کمبود عرضه ارز در نیمه دوم سال باید با استفاده از ابزارهایی با یکدیگر پوشش داده شوند. بانک مرکزی می‌تواند با استفاده از قراردادهای سلف ارزی مازاد عرضه ارز در نیمه اول سال را به کمبود عرضه ارز در نیمه دوم سال منتقل کرد تا نوسانات ارزی کمتری رخ دهد.
انتهای پیام/ پول و بانک
