مسیر اقتصاد/ در اقتصاد، ابزارهای مختلفی برای تنظیم بازار وجود دارد که یکی از آنها ابزار قیمتی است. ابزار قیمتی عبارت است از تغییر قیمت یک کالا یا خدمت به منظور ایجاد تعادل در بازار. البته عوامل مختلفی بر اثربخشی ابزار قیمتی در تنظیم بازار تاثیر می‌گذارند. این عوامل عبارتند از شرایط اقتصادی، شرایط اجتماعی و اقدامات دولت. در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹، این عوامل به گونه‌ای بودند که ابزار قیمتی در تنظیم بازار سوخت موثر واقع شد. اما در سال ۱۳۹۸، این عوامل به گونه‌ای بودند که ابزار قیمتی منجر به بروز اعتراضات و ناآرامی‌های اجتماعی شد.
مختصات اقتصادی کشور در «تیر ۸۶ تا آذر ۸۹» با «آبان ۹۸» چه تفاوت‌های بنیادینی دارد؟
در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۹، دولت ایران از ابزار قیمتی برای کنترل مصرف سوخت استفاده کرد. این ابزارها شامل افزایش قیمت سوخت، توسعه شبکه کارت سوخت و توسعه سبد سوختی کشور (با استفاده از سی‌ان‌جی) بود. این اقدامات منجر به کاهش مصرف سوخت و بهبود وضعیت منابع مالی دولت شد. در سال ۱۳۹۸، دولت ایران مجددا از ابزار قیمتی برای کنترل مصرف سوخت استفاده کرد. با این حال، این اقدامات به نتایج مورد انتظار منجر نشد و منجر به اعتراضات گسترده مردمی شد.
در این سال‌ها پنج شرط لازم برای استفاده از ابزار قیمتی در ایران فراهم بود. به طور مثال نرخ ارز در سال‌های ۸۶ تا ۸۹، به طور نسبی ثابت بود و انتظارات تورمی در سطح پایینی قرار داشت. این امر، به کاهش اثرات تورمی افزایش قیمت‌ها کمک می‌کرد. فشار هزینه‌ای بر اقتصاد ایران تحمیل نشده بود. این امر نیز به کاهش اثرات تورمی افزایش قیمت‌ها کمک می‌کرد.
بانک مرکزی در سال‌های ۸۶ تا ۸۹، سیاست‌های انقباضی در پیش نگرفت. این امر، به کاهش اثرات تورمی افزایش قیمت‌ها کمک می‌کرد. همچنین مخارج مصرفی خصوصی و مصرف سوخت در سال‌های ۸۶ تا ۸۹، به‌طور واقعی افزایش یافته بود. این امر، به افزایش کشش‌پذیری مصرف نسبت به قیمت کمک می‌کرد.
استفاده از ابزارهای قیمتی برای مدیریت مصرف بسیار پرریسک و مخاطره‌آمیز است
اما در سال ۱۳۹۸، شرایط اقتصادی ایران متفاوت از سال‌های گذشته بود. پنج شرط لازم برای استفاده از ابزار قیمتی در این سال فراهم نبود. از جمله این شرایط می‌توان به افزایش انتظارات تورمی، فشار هزینه‌ای بر اقتصاد ایران و سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی اشاره کرد.
مخارج مصرفی خصوصی و مصرف سوخت در سال ۹۸، به طور واقعی کاهش یافته بود. این امر، به کاهش کشش‌پذیری مصرف نسبت به قیمت کمک می‌کرد. در سال ۹۸، عدم وجود پنج شرط لازم برای استفاده از ابزار قیمتی، منجر به افزایش اعتراضات و اغتشاشات گسترده‌ای شد. این اعتراضات و اغتشاشات، نشان‌دهنده این واقعیت بود که استفاده از ابزار قیمتی، بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، می‌تواند منجر به پیامدهای نامطلوب شود.
کاهش مصرف سال ۹۹ ناشی از افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸ بود؟
ممکن است کسی بگوید که در سال ۱۳۹۹ نیز مصرف سوخت کاهش یافت. اما این کاهش مصرف به دلیل شیوع بیماری کرونا بود و ارتباطی با افزایش قیمت سوخت نداشت. در سال ۹۹، به‌دلیل کاهش فعالیت‌های اقتصادی در پی شیوع بیماری کرونا، مصرف سوخت در سراسر جهان کاهش یافت.
برای استفاده موفق از ابزار قیمتی، لازم است که پنج شرط لازم برای استفاده از این ابزار، در کشور فراهم باشد. همچنین، لازم است که دولت‌ها، قبل از افزایش قیمت‌ها، اقدامات لازم را برای کاهش انتظارات تورمی و افزایش کشش‌پذیری مصرف و تولید انجام دهند. با توجه به شرایط نامناسب اجتماعی و اقتصادی و نداشتن زیرساخت‌های مناسب، افزایش قیمت بنزین، با کاهش مصرف بنزین همراه نخواهد بود.
انتهای پیام/ انرژی
