مسیر اقتصاد/ برنامه‌ریزی شهری اصولا بر اساس تعداد کاربران یک شهر صورت می‌گیرد و پایه آن را فضای مورد نیاز هر کاربر و یا هر خانوار شکل می‌دهد. در کشور ایران شورای عالی شهرسازی و معماری که یکی از مراجع عالی تصمیم‌گیری این حوزه است، سرانه‌های مورد نیاز کاربری را برای هر نفر در یک شهر تعیین کرده است. مجموع این سرانه‌ها فضای مورد نیاز هر فرد را در شهر مشخص می‌کند. این گزارش سعی دارد تراکم جمعیتی حاصل از سرانه‌های شورای عالی را با مساحت در اولویت سکونت در ایران مقایسه کند.
۱۵ درصد از مساحت ایران، در اولویت توسعه
از کل مساحت کشور ایران ۱۵ درصد در اولویت سکونت قرار دارد و این میزان ۲۴۷۲۲۹ کیلومتر مربع را شامل می‌شود.[۱] هرچند پراکندگی ۱۵ درصد اولویت‌دار سکونت متفاوت است و بصورت یکنواخت در کشور قابل بهره‌برداری نیست.
قابل توجه اینکه میزان ذکر شده تنها مساحت در اولویت سکونت است و بخش زیادی از ۸۵ درصد دیگر از مساحت ایران قابل برنامه‌ریزی برای سکونت است؛ همچنین بسیاری از شهرهای ایران که تا امروز به زیست خود ادامه داده‌اند مشخصا در این محدوده قرار ندارند و این زمین ها بعضا بلااستفاده مانده است.
بدیهی است با توجه به پراکندگی این ۱۵ درصد نمی‌توان انتظار داشت شهرها تنها در این محدوده شکل بگیرند یا توسعه یابند اما می‌توان آمار ذکر شده و تحلیل پیش رو را به عنوان نمونه‌ای نویدبخش برای امکان توسعه شهرهای ایران دانست.
مجموع سرانه‌های شورای عالی شهرسازی؛ تنها نیم درصد از مساحت ایران
در روش‌های مرسوم برنامه‌ریزی شهری عموما سرانه کاربری‌های تعریف شده در کشور پایه و اساس برنامه‌ریزی قرار می‌گیرند. از طرفی سرانه‌ها بی‌ارتباط با تراکم جمعیتی نبوده و چون بر اساس نفر تعیین می‌شوند بر این امر تاثیرگذارند.
در ایران سرانه کاربری‌های شهری توسط شورای عالی شهرسازی و معماری ارائه شده است که مجموع این سرانه‌ها برای شهرهای بزرگ حداکثر ۹۲.۲۴ مترمربع به ازای هر نفر می‌شود. به عبارتی مطابق این سرانه مساحت ۷۹۳۲ کیلومتر مربع برای زندگی ۸۶ میلیون نفر کفایت می‌کند، که تنها کمتر از ۴ درصد مساحت در اولویت توسعه (نیم درصد از کل مساحت کشور ایران) برای پوشش آن کافیست. همچنین مجموع سرانه‌های شهرهای با جمعیت کمتر از ۵۰ هزار نفر ۱۰۶.۹۵ است که مساحت ۹۱۹۷ کیلومتر مربع برای زندگی ۸۶ میلیون نفر کفایت می‌کند و باز هم کمتر از ۴ درصد مساحت اولویت دار سکونت در کشور ایران می‌شود.[۲]
خانه‌های کوچک مقیاس یا آسمان‌خراش، دو گزینه‌ی روی میز
با توجه به سرانه های شورای عالی شهرسازی و معماری برای طراحی و برنامه ریزی به‌ویژه در شهرهای بزرگ که کمتر از ۲۵ متر مربع مساحت مسکونی به ازای هر نفر را پیشنهاد می‌دهد، باید برای تامین مسکن مطابق بعد خانوار که ۳.۳ است، ناچارا به خانه‌های کوچک مقیاس (حدود ۸۰ متر) رجوع کرد و یا برای دستیابی به وسعت بیشتر زندگی، ساختمان‌های بلند مرتبه را ترجیح داد. اما سرزمین ایران وسعتی بیش از این دراختیار ساکنان خود قرار داده است و اینگونه سکونت با فرهنگ و سبک زندگی ایرانیان هماهنگ نیست. [۳]
معضلات متعدد شهرنشینی با تراکم فعلی
با سرانه‌های شورای عالی شهرسازی و معماری، تراکم جمعیتی شهرهای بیش از یک میلیون نفر بین ۱۰۸ الی ۱۲۹ نفر در هکتار و شهرهای کمتر از ۵۰ هزار نفر تراکم حدود ۹۳ نفر در هکتار می‌شود.
با نگاهی به تراکم بسیاری از شهرهای ایران ازجمله کلانشهرها می‌توان دریافت در حالی که این شهرها هنوز به کمترین تراکم ناشی از سرانه‌های شورای عالی (۱۰۸ نفر بر هکتار) نرسیده‌اند، ساکنان این شهرها از مشکلات ترافیک و عرضه مسکن مناسب رنج می‌برند. با لحاظ بیشترین تراکم جمعیتی در حال حاضر کلانشهر تهران با تراکم ۱۴۰ نفر بر هکتار از بیشینه تراکم جمعیتی حاصل از شورای عالی شهرسازی و معماری عبور نموده است.
منابع:
[۱] داده‌های آمایش سرزمین سازمان برنامه بودجه
[۲] شورای عالی شهرسازی و معماری (۱۳۸۹)
[۳] مرکز آمار ایران
انتهای پیام/ مسکن
