مسیر اقتصاد/ زنجیره ارزش پروپیلن محصولات مهم و متنوعی همچون پلی پروپیلن[۱]، آکریلونیتریل[۲]، اکریلیک اسید[۳] و پروپیلن اکسید[۴] را شامل می‌شود. پلی‌پروپیلن با سهم ۶۰ درصدی در سبد محصولات این زنجیره، در حدود ۶۹ درصد از پروپیلن تولید شده در جهان را مصرف می‌کند و ظرفیت تولید بسیار بالاتری نسبت به سایر محصولات زنجیره دارد.
تولید جهانی پلی پروپیلن تا سال ۲۰۲۹ به ۱۰۰ میلیون‌تن خواهد رسید
به دلیل کاربردهای بالای پلی پروپیلن در صنایع راهبردی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی، پزشکی و نساجی، میزان تولید این محصول از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ به شکل قابل توجهی در سراسر جهان افزایش یافته است.
میزان تقاضای پروپیلن همواره روبه افزایش است اما پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد تولید این ماده با شتاب کمتری نسبت به دهه گذشته، افزایش می‌یابد. مطابق نمودار زیر با توجه به افزایش تقاضای جهانی، پیش‌بینی می‌شود میزان تولید پلی‌پروپیلن از ۷۷.۹ میلیون‌تن در سال ۲۰۲۲ به ۹۹.۶ میلیون‌تن در سال ۲۰۲۹ برسد. عمده این افزایش تولید در کشور‌های آسیایی است.
دلیل اصلی کاهش شتاب تولید پلی‌پروپیلن نسبت به سال‌های گذشته، عواملی همچون محیط‌زیست و پسماند پلی‌پروپیلن است. در این شرایط جهان به سمت بازیافت و استفاده مجدد از این محصول خواهد رفت. به جهت این‌که بازیافت پلی‌پروپیلن در فرآیند‌های غیررسمی یا مقیاس بسیار کوچک و متعدد انجام می‌شود، اطلاعات دقیقی از میزان بازیافت پلی‌پروپیلن در دسترس نیست. اما تخمین زده می‌شود تا ۲ درصد از پلی‌پروپیلن تولید شده در دنیا بازیافت شده است و این میزان تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۱۰ درصد برسد.
کاهش سهم پلی‌پروپیلن در سبد محصولات زنجیره ارزش پروپیلن
با کاهش سرعت رشد تولید پلی‌پروپیلن و افزایش تولید و تقاضای سایر محصولات زنجیره، سهم این محصول در سبد محصولات زنجیره ارزش پروپیلن کاهش خواهد یافت. مطابق نمودار زیر در سال ۲۰۲۲، در حدود ۶۰ درصد از سبد محصولات زنجیره ارزش پروپیلن را پلی‌پروپیلن تشکیل داده است. درحالی‌که با افزایش ۲۰ میلیون تنی تقاضای پلی‌پروپیلن تا سال ۲۰۲۸، سهم پلی‌پروپیلن از سبد محصولات این زنجیره به ۵۳ درصد کاهش خواهد یافت.
برنامهریزی کشور برای افزایش ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن به ۵.۵ میلیون تن
ایران با کمبود خوراک پروپیلن مواجه است. در این شرایط برای افزایش تولید پروپیلن برنامه‌ریزی‌های متعددی انجام شده است. در برنامه هفتم و هشتم توسعه صنعت پتروشیمی، طرح‌های متعددی برای افزایش ظرفیت تولید پروپیلن برنامهریزی شده است و میزان تولید پروپیلن تا ۶ میلیون تن افزایش خواهد یافت و عمده این خوراک تولیدی به واحدهای پلی‌پروپیلن انتقال می‌یابد.
مطابق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، ظرفیت تولید پلی‌پروپیلن به بیش از ۵.۷ میلیون تن خواهد رسید. این نکته حائز اهمیت است که کشور با کمبود پلی‌پروپیلن مواجه است و تولید ۷۰۰ هزار تنی پلی‌پروپیلن در کشور با تقاضای ۲.۵ میلیون تنی همخوانی ندارد. اما اختصاص این حجم از خوراک به واحدهای پلی‌پروپیلن منجر به مغفول ماندن سایر محصولات زنجیره ارزش پروپیلن و اشباع پلی‌پروپیلن در بازار ایران خواهد شد.
در این شرایط بهتر است طرح‌های توسعه زنجیره ارزش پروپیلن بازبینی شود و خوراک این طرح‌ها بین سایر طرح‌های پایین‌دستی پروپیلن بازتوزیع شود. بازتوزیع خوراک پروپیلن و اختصاص این خوراک به سایر طرح‌های توسعه زنجیره ارزش پروپیلن و تعریف طرح‌های تولید محصولاتی همچون پلی‌اورتان، سوپرجاذب و آکریلونیتریل، علاوه بر جلوگیری از اشباع بازار پلی پروپیلن، از واردات بیش از ۱ میلیارد دلاری جلوگیری می‌کند و ارزش افزوده این زنجیره را به بیش از ۵ میلیارد دلار افزایش می‌دهد.
منابع:
گزارش پژوهشی اندیشکده اقتصاد مقاومتی با موضوع ارزیابی الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در ایران
وبسایت آماری satista
پی‌نوشت:
[۱] Polypropylene
[۲] Acrylonitrile
[۳] AcrylicAcid
[۴] PropyleneOxide
انتهای پیام/ انرژی
