مسیر اقتصاد/ تولید طیف وسیعی از محصولات در صنایع نساجی، خودروسازی، کشاورزی، رنگ و رزین، ساختمان، پزشکی و لوازم خانگی نیازمند دسترسی به ماده پروپیلن و مشتقات آن است. در حال حاضر با توجه به کمبود عرضه پروپیلن و مشتقات آن در کشور، تأمین نیاز داخلی در این صنایع وابسته به واردات محصولات نهایی یا مواد واسط مبتنی بر پروپیلن است. هم‌اکنون در بخش پالایشگاه و پتروشیمی حدود ۱ میلیون تن پروپیلن تولید می‌شود. در جدول زیر ظرفيت توليد پروپيلن كشور به تفكيک واحدهای توليدكننده، آمده و همان‌طور که از جدول زیر قابل ملاحظه است، در حال حاضر تمام ظرفیت تولید پروپیلن کشور از طریق واحدهای کراکر بخار و RFCC است.
وزارت نفت با هدف افزایش تولید و تأمین پروپیلن و مشتقات آن، سه دسته از طرح‌ها شامل واحدهای خوراک ترکیبی و PDH، واحدهای تبدیل متانول به پروپیلن (MTP) و واحدهای تبدیل گاز به پروپیلن/پلی‌پروپیلن (GTP/GTPP) را تعریف کرده است. اما این در حالی است که در خصوص طرح‌های GTPP اسلام‌آباد غرب، طرح GTP امیرآباد (پتروشیمی میانکاله) و خطوط لوله انتقال پروپیلن به مناطق مرودشت و دامغان مسائل و چالش‌هایی علاوه بر نوع فرآیند تولید پروپیلن وجود دارد. در ادامه به مسائل طرح GTPP اسلام‌آباد غرب پرداخته خواهد شد.
طرح «تولید پلی‌پروپیلن از گاز طبیعی اسلام آباد غرب»، از مبانی تا جزئیات
طرح GTPP اسلام‌آباد غرب در قالب ۴ مجتمع و ۳ فاز اجرایی در تاریخ ۱۸ بهمن ماه ۱۳۹۹ آغاز شد. طرح ۵۴۵ میلیون دلاری GTPP اسلام‌آباد غرب با هدف اجرای طرح‌های زنجیره ارزش تولید پلی‌پروپیلن از گاز طبیعی در زمینی به مساحت ۵۴ هکتار در منطقه ویژه اقتصادی زاگرس احداث می‌شود. روزانه ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار نرمال مترمکعب گاز خوراک این مجتمع خواهد بود که بخش اعظم خوراک گاز این مجتمع از خط لوله ششم سراسری گاز از عسلویه و بخشی نیز از پالایشگاه ایلام تأمین خواهد شد.
به طور جزئی‌تر در مورد طرح تولید پلی‌پروپیلن از گاز طبیعی اسلام‌آباد غرب نکات و مسائل زیر وجود دارد:
- تشدید چالش متانول مازاد در سال ۱۴۰۴
- مسئله تأمین خوراک پایدار
- مکان‌یابی نادرست طرح پتروشیمی اسلام‌آباد غرب
- فقدان بازار مصرف و هزینه برای انتقال محصولات به مبادی صادراتی جنوب کشور
- مسئله تأمین آب مصرفی مورد نیاز طرح
تحمیل هزینه ۱۴ میلیون دلاری انتقال متانول مازاد به اقتصاد طرح اسلام آباد غرب
با افتتاح طرح‌های در حال تکمیل، مازاد تولید متانول کشور تا سال ۱۴۰۴ به ۲۳ میلیون تن در سال خواهد رسید. این مقدار، معادل ۶۲ درصد از تجارت جهانی متانول خواهد بود که بازاریابی، صادرات و انبارداری این حجم از متانول چالش جدی پیش‌روی صنعت پتروشیمی کشور است. به همین دلیل وزارت نفت مجوز چند طرح تولید متانول را که پیشرفت چندانی نداشتند، تمدید نکرده است تا مشکل مازاد عرضه آتی متانول بهبود یابد. روند افزایش ظرفیت اسمی تولید متانول تا سال ۱۴۱۱ در نمودار زیر[۱] قابل مشاهده است.
در واحد تولید متانول طرح GTPP اسلام آباد غرب مقدار ۲۳۵ هزار تن از ۶۶۰ هزار تن در سال متانول تولیدی مازاد خواهد بود که به عنوان محصول نهایی جهت صادرات در نظر گرفته شده است و با احتساب سایر محصولات مایع جانبی، در حدود ۳۰۰ هزار تن در سال محصولاتی در منطقه تولید می‌شود که می‌بایست مجدداً به سایر مناطق ارسال و صادر گردد.
تولید حجم بالای متانول مازاد در این طرح، ضمن ایجاد مشکلات ایمنی حمل‌و‌نقل جاده‌ای مایع خطرناک و اشتعال‌زایی متانول، هزینه بالای انتقال به مبادی صادراتی (۴۵ تا ۶۰ دلار در تن) را به اقتصاد طرح تحمیل می‌کند. همچنین به دلیل رقابتی نبودن قیمت محصولات تولیدی (ناشی از هزینه‌های انتقال) در مقایسه با مجتمع‌های احداث شده در سواحل جنوبی، پس از ساخت و بهره‌برداری نیز واگذاری مالکیت طرح به بخش خصوصی دشوار و فقط با اعطای تخفیف از محل بیت‌المال ممکن خواهد بود.
بنابراین یکی از دلایلی که طرح وزارت نفت برای تولید پروپیلن از متانول را توجیه‌پذیر می‌کرد، استفاده از ظرفیت متانول مازاد کشور در واحدهای MTP بود، ولی در طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب از گاز طبیعی برای تولید پروپیلن در واحد GTPP استفاده می‌شود.
تأمین پایدار خوراک پتروشیمی، مولفه مهم در حیات و بازده اقتصادی طرح‌ها
خوراک طرح پروپیلن اسلام‌آباد غرب، گاز طبیعی است و احداث واحد GTPP در منطقه مذکور در حالی در دستور کار قرار گرفته است که کشور مطابق نمودار زیر[۲] در سالهای آینده با ناترازی گاز مواجه خواهد شد. همچنین احداث طرح پتروشیمی GTPP اسلام آباد غرب با خوراک گاز طبیعی، علاوه بر تشدید محدودیت‌های تأمین خوراک در سالهای آتی با سیاست‌های اعلامی وزارت نفت مبنی بر عدم صدور مجوز جدید برای طرح‌های تولید متانول در تعارض است.
نکته قابل توجه دیگر تعداد پرشمار طرح‌های تعریف شده با خوراک گاز طبیعی است. با بهره‌برداری از این طرح‌ها در سالهای آینده کشور مجدداً با چالش کسری گاز مواجه خواهد شد و تجربه قطع گاز پتروشیمی‌ها در زمستان سالهای ۱۳۹۹، ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ تکرار خواهد شد. در این راستا از وزارت نفت انتظار می‌رود در طرح‌های جدید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کند که مصرف گاز طبیعی در بخش‌های غیرضرور پتروشیمی افزایش نیابد تا در آینده نیز کشور کمتر با چالش‌ها و تبعات کسری گاز مواجه شود.
بنابراین ضروری است طرح‌هایی از این قبیل که دارای مشکلات جدی همچون تأمین پایدار خوراک هستند؛ متوقف و با طرح‌های پایین‌دست دیگر که با آمایش سرزمین استان کرمانشاه مطابقت دارند؛ جایگزین شوند. همچنین طرح‌هایی نظیر PDH و MTP که خوراک آن‌ها گاز مایع و متانول بوده و از لحاظ فنی و اقتصادی نسبت به طرح‌های GTP/GTPP بهتر هستند؛ با انجام مطالعات دقیق امکان‌سنجی به منظور پاسخگویی به نیاز پروپیلن و زنجیره پایین دست آن در کشور توسعه یابند[۳].
پی‌نوشت:
[۱] کتاب سال صنعت پتروشیمی ایران، سال ۱۴۰۰
[۲] سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور بر اساس اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی (غیرقیمتی و قیمتی) در ماه‌های سرد و عادی تا افق ۱۴۲۰
[۳] گزارش کارشناسی اندیشکده اقتصاد مقاومتی، با موضوع «ارزیابی طرح جامع پروپیلن؛ اسلام‌آباد غرب، عسلویه و امیرآباد»
انتهای پیام/ انرژی
