مسیر اقتصاد/ پروپیلن یکی از محصولات پایه پتروشیمی است که به شکل مستقیم در صنایع کاربرد ندارد و برای استفاده به واحدهای پایین‌دست در پتروشیمی‌ها به منظور تولید پلی‌پروپیلن و پروپیلن‌اکسید منتقل می‌شود. با این وجود الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در کشورهای جهان متفاوت است و هر کشور متناسب با شرایط داخلی و تحولات پایین‌دستی، این زنجیره را توسعه داده و محصولات زنجیره ارزش پروپیلن را تولید می‌کند.
به‌طور کلی پروپیلن تاکنون در کشور توسعه چشم‌گیری پیدا نکرده است و با توجه به افزایش تولید پروپیلن مبتنی بر ماده ۴۷ برنامه هفتم توسعه تا ۱۱.۶ میلیون تن، ضروری است الگوی توسعه پایین‌دست زنجیره ارزش پروپیلن، بازنگری شده و علاوه‌بر ایجاد ارزش افزوده و جلوگیری از خام‌فروشی، موجب مقاوم‌سازی اقتصاد و توسعه صنایع بزرگ و کوچک پایین‌دستی شود.
تأمین خوراک پایدار شرط اساسی در توسعه زنجیره ارزش پروپیلن
مهم‌ترین موضوع در توسعه زنجیره ارزش پروپیلن تأمین خوراک پایدار است و در شرایط فعلی به دلیل کمبود پروپیلن در کشور، توسعه طرح‌های زنجیره ارزش آن متوقف شده است. بیش‌تر پروپیلن جهان در واحدهای کراکر بخار و پالایشگاه‌ها تولید می‌شود؛ اما با توجه به زمان بهره‌برداری طولانی و هزینه‌های سرمایه‌گذاری بالا، ایجاد واحدهای کراکر بخار و پالایشگاهی راهکاری بلند مدت محسوب خواهد شد.
بنابراین واحدهای فرایند تولید مستقیم پروپیلن همچون GTO/GTP/GTPP، MTO/MTP و PDH تعریف شده است تا خوراک واحدهای زنجیره ارزش پروپیلن را تأمین کند. این واحدها نسبت به واحدهای تولید غیرمستقیم پروپیلن کوچک‌تر بوده و نیاز به سرمایه‌گذاری کمتری خواهند داشت و مجوز این واحدها همراه با ایجاد و توسعه صنایع پایین دست پروپیلن صادر شده است. در این شرایط عمده این شرکت‌ها به جهت سهولت تولید و حجم بالای تقاضای جهانی، عموما برنامه‌ریزی خود را بر مبنای تولید پلی‌پروپیلن قرار داده‌اند. اما با توجه به تجربه مازاد متانول، باید طرح‌ها، مجوز‌ها و موافقت‌های اصولی تولید پلی‌پروپیلن را به گونه‌ای تنظیم نمود تا سبد محصولات زنجیره ارزش پروپیلن به شکل متوازنی توسعه یابد و تولید پلی‌پروپیلن در کشور اشباع نشود.
لزوم توسعه زنجیره ارزش پروپیلن به صورت متوازن
به‌طورکلی، الگوی توسعه زنجیره ارزش پروپیلن باید متناسب با رویکرد بازار‌های داخلی و خارجی و همچنین توسعه متوازن سبد باشد. علاوه‌براین به علت فرآیند پیوسته صنعت پتروشیمی تولید برخی محصولات به شکل مستقیم امکان‌پذیر نیست و افزایش تولید محصولی همچون پلی‌اورتان به توسعه واحدهای پروپیلن‌اکساید و پلی‌ال وابسته است. بنابراین زنجیره ارزش پروپیلن باید به صورت افقی و عمودی توسعه داده شود.
محصولات زنجیره ارزش پروپیلن چه در شرایط فعلی و چه در آینده ظرفیت مطلوبی برای صنایع داخلی و صادرات دارند. به طور کلی در سال ۲۰۲۲، ظرفیت تولید جهانی محصولات زنجیره ارزش پروپیلن که در نمودار زیر آمده‌‌اند، ۱۲۴.۵ میلیون تن در سال بوده است و تا سال ۲۰۲۸ به ۱۷۳ میلیون تن خواهد رسید. اما در حال حاضر، ظرفیت تولید این محصولات در کشور کمتر از ۸۰۰ هزارتن در سال است که عمده آن را پلی‌پروپیلن تشکیل می‌دهد. درحالی‌که تولید این محصولات در کشور علاوه‌بر جلوگیری از واردات ۱ میلیارد دلاری در سال، می‌تواند سالانه بیش از ۴ میلیارد دلار درآمد ارزی داشته باشد.
لایسنس و تجهیزات ۲ ابزار مهم در توسعه زنجیره ارزش
با وجود ایجاد ظرفیت صادرات، درآمد ارزی و تأمین نیاز‌های داخلی، تولید محصولات زنجیره ارزش پروپیلن ساده نیست و به زیرساخت‌هایی همچون فناوری و سرمایه‌گذاری نیاز دارد. همچنین برخی محصولات دانش و فناوری بسیار پیچیده‌ای دارد و ممکن است خطراتی همچون انفجار و آثار مخرب محیط زیستی داشته باشند. به‌عنوان نمونه آکریلونیتریل شرایط تولید بسیار پیچیده‌ای دارد و به دلیل عدم وجود دانش‌فنی تاکنون در کشور تولید نشده است.
در سال‌های گذشته، ایران همواره با تحریم شرکت‌های توسعه‌دهنده و عرضه‌کننده لایسنس‌های روز جهان مواجه بوده و تنها راه خنثی‌سازی تحریم‌ها توسعه دانش و فناوری داخلی به منظور بومی‌سازی و استفاده از تجربه کشورهای دارنده لایسنس همچون چین است.
منابع:
شرکت ملی صنایع پتروشیمی
اتاق بازرگانی تهران
انتهای پیام/ انرژی
