به گزارش مسیر اقتصاد صادرات گاز ایران به عراق طی ماه‌های گذشته با افزایش چهار برابری همراه بوده و روزانه ۳۰ تا ۴۰ میلیون متر مکعب گاز از ایران به عراق صادر شده است. [۱] طبق توافقی که خرداد سال گذشته بین ایران و عراق منعقد شد، ایران موظف است در چهار ماه گرم سال، روزانه ۵۰ و در زمستان نیز بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون مترمکعب گاز به عراق صادر کند. [۲] این موارد موجب افزایش طلب ایران از عراق شده است.
تداوم صادرات گاز و برق ایران به عراق در شرایطی است که همچنان موضوع بدهی عراق به ایران حل نشده باقی مانده و به نظر می‌رسد دو دولت اقدامی برای حل‌وفصل آن در دستور کار ندارند.
طلب ۱۱ میلیارد دلاری ایران از عراق بابت صادرات گاز و برق
در آخرین اظهار نظر رسمی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد با اعلام طلب ۱۰ تا ۱۱ میلیارد دلاری دولت ایران از عراق بابت صادرات گاز و برق اظهار داشت که برخی از شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه انرژی عراق از جمله شرکت مپنا نیز حدود ۱.۲ میلیارد دلار از دولت عراق طلب دارند. [۳]
چالش اصلی روابط مالی صادرات گاز و برق ایران به عراق چیست؟
مشکل اساسی در روابط بانکی ایران و عراق در خصوص پرداخت هزینه گاز، مسدودشدن پول ایران در حساب دلاری شرکت ملی گاز در بانک TBI عراق است؛ به عبارت دیگر بر اساس تحریم‌های بانکی آمریکا علیه ایران، امکان استفاده از این منابع برای پرداخت هزینه‌های وارداتی یا انتقال به سایر حساب‌های بانکی وجود ندارد.
در این شرایط اگرچه در برخی از مقاطع زمانی معافیت‌های ۱۲۰ روزه برای خرید گاز توسط عراق صادر می‌شود اما در این صورت نیز سازوکار مالی بین ایران و عراق همچنان دلاری (یا یورویی) است و به این ترتیب کاملا توسط آمریکا (و اروپا) قابل رصد و رهگیری است. در واقع چالش اصلی روابط مالی صادرات گاز و برق ایران به عراق، اصرار بر دریافت هزینه آن صرفا به ارزهای دلار و یورو است.
در آمد ۱۱۵ میلیارد دلاری عراق از صادرات نفت در سال ۲۰۲۲
طبق آمارها کشور عراق در سال ۲۰۲۲، به طور متوسط روزانه بالغ بر ۳.۷ میلیون بشکه نفت خام صادر کرده که درآمدی ۱۱۵ میلیارد دلاری برای این کشور به وحود آورده است. [۴]
از سوی دیگر در حال حاضر عراق تقریباً تمامی نفت خود را با ارز دلار به فروش می‌رساند. همین موضوع سبب شده است که این کشور یکی از ۳۰ کشور اول نگه‌دارنده اوراق خزانه آمریکا باشد. طبق آمار وزارت خزانه‌داری آمریکا کشور عراق در فوریه ۲۰۲۳، بیش از ۴۰ میلیارد دلار از اوراق خزانه آمریکا را در اختیار دارد و بالاتر از هلند، ایتالیا، اسپانیا و سوئد در رتبه ۲۹ بزرگترین نگه‌دارندگان اوراق خزانه آمریکا است. [۵]
هند و چین خریدار ۵۵ درصد از نفت عراق
با این حال طبق آمار بیش از نیمی از صادرات نفت عراق به مقصد کشورهای هند و چین صادر می‌شود. هر کدام از این دو کشور به طور متوسط روزانه ۱ میلیون بشکه نفت از عراق واردات می‌کنند [۶] که به این ترتیب حدود ۶۰ میلیارد دلار از درآمدهای نفتی عراق در سال ۲۰۲۲ از این دو کشور تأمین می‌شود.
تسویه بخشی از طلب ایران از عراق با ارزهای یوآن و روپیه
بنابراین اگر کشورهای هند و چین با همکاری کشور عراق، بخشی از خرید نفت خود را به روپیه و یوآن انجام دهند، منابع ارزی حاصل از فروش نفت عراق متنوع خواهد شد و از این طریق می‌توان بخشی از بدهی عراق به ایران را به ارزهای یوآن چین و روپیه هند تسویه کرد.
این منابع یوآنی و روپیه‌ای جدید می‌تواند پاسخگوی بخشی از نیازهای ارزی کشور برای واردات از کشورهای چین و هند باشد. این موضوع در حالی است که کشورهای چین و هند نیز با گسترش سازکارهای تجارت با ارزهای ملی، بستر شکل‌گیری تجارت نفتی عراق با ارزهای یوآن و چین را فراهم کرده‌اند.
برقراری رابطه دوجانبه بانکی با عراق و استفاده از منابع ارزی ایران در این کشور برای تأمین کالاهای مورد نیاز کشور، سرمایه‌گذاری در کشور عراق و همچنین تخصیص ارز مسافری به زائران ایرانی در عراق به دینار با استفاده از کانال بانکی از دیگر اقداماتی است که هم می‌تواند به وصول مطالبات ایران از عراق کمک کند و هم سبب افزایش روابط تجاری و همکاری‌های اقتصادی دو کشور شود.
پی‌نوشت‌ها:
[۴] پایگاه تحلیلی گزارش نفت عراق
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
