مسیراقتصاد/ تولید جوجه‌گوشتی در صنعت مرغداری وابسته به گله‌های لاین است. ایران با داشتن مرغ لاین آرین جزء محدود کشورهای دارای صاحب علم و فناوری مرغ لاین است. بر اساس نمودار زیر طی سال‌های مختلف سهم سویه آرین در بازار کشور با تغییرات زیادی همراه بوده است.
تا اوایل دهه ۸۰ سهم سویه آرین در بازار داخلی بیش از ۸۰ درصد بود اما سهم این سویه به تدریج کاهش پیدا کرد به طوری که در دهه ۹۰ سهم سویه آرین در بازار داخلی به صفر رسید. اما با آغاز تحریم واردات مرغ اجداد در سال ۱۳۹۸، مجددا توجهات به سویه آرین جلب شد به طوری که سهم بازار آن در سال های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب به ۶ و ۸ درصد رسید.
از بین رفتن سهم بازار مرغ آرین باعث شد تا سرمایه‌گذاری جدیدی برای بهبود عملکرد و توسعه زیرساخت مجتمع لاین بابلکنار صورت نگیرد. در واقع مرغ لاین آرین تا قبل از تحریم واردات مرغ اجداد صرفا در مجتمع لاین بابلکنار با وجود کمترین امکانات نگهداری و حفظ می‌شد و هیچگونه اقدامی برای بهبود عملکرد این پرنده صورت نگرفت. همین مسئله باعث عقب افتادن این پرنده به لحاظ اقتصادی و عملکردی نسبت به دیگر سویه‌های وارداتی شد.
تشکیل کمیته ملی با هدف احیای مرغ لاین آرین
با آغاز تحریم واردات جوجه‌های اجداد، مجددا توجهات به مرغ لاین آرین جلب شد. در همین راستا به منظور احیای این پرنده، کمیته ملی احیای مرغ لاین آرین در سال ۱۳۹۹ در وزارت جهادکشاورزی تشکیل شد. یکی از کارویژه‌های این کمیته، گسترش بازار مرغ آرین بود. در همین جهت بسته حمایتی و ترویجی را برای تولید این سویه در نظر گرفتند.
رضایی معاون سابق تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی در مرداد سال ۱۳۹۹ موارد زیر را به عنوان بسته حمایتی و ترویجی معرفی کرد[۱]:
- اولویت در تامین و تحویل کامل نهاده‌های خوراک دام با نرخ مصوب به مرغداران
- اولویت تامین و تهیه دارو و واکسن با نرخ مصوب
- اولویت تامین تسهیلات با نرخ مناسب
- صدور حداکثر مجوز جوجه‌ریزی در طول سال
- عدم دریافت هرگونه هزینه در صدور مجوز جوجه‌ریزی
- حذف عوارض صادراتی و اولویت مجوز صادرات تخم مرغ نطفه‌دار و جوجه‌گوشتی مرغ آرین
- بخشودگی ۵۰ درصدی بیمه تکمیلی و اجباری سهم بیمه‌گذار
- اولویت خرید گوشت مرغ آرین برای ذخایر استراتژیک شرکت پشتیبانی امور دام کشور با قیمت بالاتر
- اجرایی کردن کامل دستورالعمل مرغ سایز
ایجاد فساد در پی سیاستگذاری‌های اشتباه جوجه‌ریزی سویه آرین
در ادامه در بهمن ۱۴۰۰ شیوه نامه صدور مجوز جوجه‌ریزی مرغ مادر گوشتی در راستای حمایت از سویه ملی آرین از سوی وزارت جهادکشاورزی ابلاغ شد تا مزارع مرغ مادر بسته به تعداد جوجه‌ریزی مرغ آرین امکان جوجه‌ریزی سویه های خارجی را داشته باشند.
این شیوه نامه باعث شده ۵۰ درصد از گله‌های مرغ مادر از سویه آرین باشد. متناسب با سهم ۵۰ درصدی سویه آرین در گله‌های مرغ مادر باید ماهانه ۶۰ میلیون قطعه جوجه یک روزه آرین تولید و در بازار از سوی مرغداران جذب می‌شد. اما هرگز این میزان جوجه‌گوشتی به علت عدم استقبال مرغداران در بازار جذب نشد به طوری که سهم این سویه همواره زیر ۱۰ درصد بازار بود.
در این میان به منظور افزایش سهم بازار جوجه‌گوشتی آرین در تیر ۱۴۰۱ دستورالعمل جوجه‌ریزی سویه آرین ابلاغ شد.
رضا مبصری دبیر انجمن تولیدکنندگان زنجیره‌ای گوشت مرغ در خصوص دستورالعمل جوجه‌ریزی سویه آرین اظهار داشت: مرغداران باید یک سوم از تولید خود را به پرورش سویه آرین اختصاص دهند. این مسئله می‌تواند ظرفیتی یا دوره‌ای باشد. به این معنا که مرغدار می‌تواند همزمان با پرورش سویه خارجی یک‌سوم ظرفیت تولید خود، سویه آرین تولید کند یا به ازای یک دوره پرورش سویه آرین دو دوره سویه خارجی پرورش دهد.
همچنین در صورتی که مرغداری تمایل به جوجه‌ریزی سویه آرین نداشت، می‌تواند در قالب قرارداد، تعهد خود را به مزرعه دیگری واگذار، و ما به التفاوت آن را پرداخت کند.[۲]
بررسی‌ها نشان می‌دهد این سیاست وزارت جهادکشاورزی مشکلات بسیاری را در صنعت ایجاد کرد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد رانت و فساد ناشی از حواله فروشی جوجه آرین
- حذف گله‌های جوجه آرین به بهانه بیماری و جوجه‌ریزی سویه خارجی
- تقلب در پرورش با جوجه‌ریزی سویه‌های خارجی به اسم سویه آرین
محمد فکوری عضو هیئت رئیسه انجمن جوجه یک روزه ضمن اشاره به شکست طرح‌های حمایتی دولت در ترویج پرورش سویه آرین گفت: برخی مرغداران به دلیل اجباری که در جوجه‌ریزی آرین دارند، یک سالن را آرین می‌ریزند، ولی در هفته‌های آغازین پرورش، سالن را به بهانه‌های مختلف بهداشتی معدوم سازی می‌کنند و جوجه‌های خارجی را جایگزین آن می‌نمایند. از طرفی هیچ یک از نهادهای نظارتی بررسی نکرده‌اند که جوجه‌ای که مرغدار خریده و در سالن پرورش ریخته است آیا از سویه آرین است یا نه.[۳]
از سوی دیگر با وجود اعتراض شدید مرغداران نسبت به سیاست جوجه‌ریزی متناظر، با حذف ارز ترجیحی در اردیبهشت سال ۱۴۰۱ و ایجاد چالش در صنعت مرغداری کشور به علت کاهش سرانه مصرف و مازاد تولید گوشت مرغ، عملا بسته ترویجی و حمایتی مرغ آرین بی‌اثر شد.
حفظ، ارتقاء و تثبیت سویه آرین از طریق یک شرکت زنجیره‌ای یکچارچه
بنابراین در شرایطی که سیاستگذاری‌های گذشته وزارت جهادکشاورزی برای احیای سویه آرین با شکست مواجه شده است، ضروریست به منظور حفظ، ارتقاء و تثبیت مرغ آرین ضمن لغو سیاست جوجه‌ریزی متناظر امکان ایجاد شرکت زنجیره‌ای یکپارچه از لاین تا جوجه‌گوشتی برای این سویه داخلی فراهم شود. چرا که با این کار می توان با استفاده از ظرفیت تولید قراردادی در بخش مرغ مادر و جوجه گوشتی زمینه هدایت هدفمند حمایت‌های دولتی را برای سویه آرین فراهم کرد.
از سویی با این اقدام ضمن انتخاب متولی تجاری واحد برای سویه آرین از اعتراضات شدید مرغداران در خصوص جوجه‌ریزی اجباری آرین جلوگیری می‌شود و از سوی دیگر با جمع آوری اطلاعات عملکردی آرین اقدامات لازم برای اصلاح نژاد و توسعه عملکردی این سویه توسط این شرکت زنجیره‌ای فراهم خواهد شد.
پی‌نوشت:
[۱] فارس؛شماره خبر: ۱۳۹۹۰۵۱۳۰۰۰۲۶۵
[۲] دامیران؛ شماره خبر: ۱۷۲۷۱
[۳] دامیران؛ شماره خبر: ۱۹۷۴۹
انتهای پیام/ کشاورزی
