به گزارش مسیر اقتصاد پیش از اینکه غرب از رشد پویای آسیا و خلأهای زیرساختی آن استفاده کند، قدرت‌های آسیایی سعی کردند از فرصت‌های توسعه بالقوه آن از طریق پروژه‌هایی مانند کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب به رهبری هند، ایران و روسیه (INSTC) بهره بگیرند. این کریدور که در سال ۲۰۰۰ و پیش از ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) تاسیس شد، برای روسیه بعنوان جایگزین کریدور حمل و نقل اروپا-قفقاز-آسیا (TRACECA) و ابزاری در راستای تقویت نفوذ خود است. همچنین برای دهلی‌نو، وسیله‌ای برای دسترسی به آسیای مرکزی، دور زدن پاکستان و ایجاد ارتباطات با اروپا بود. احتمالا در دو دهه اخیر، سناریوی ژئوپلیتیکی مسیر به طور غیرقابل برگشتی تغییر یافت به ویژه در شرایطی که ایران و روسیه تحت تحریم‌های شدید غرب بودند، اما نیاز به اتصال درون منطقه‌ای افزایش یافته که رشد طرح‌های اتصالی گویای آن است.
دلایل افزایش اهمیت کریدور شمال-جنوب
با توجه به افزایش تنش‌ها بین هند و چین و بی‌ثباتی کنونی جهانی به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹ و جنگ اوکراین، کریدور شمال-جنوب به عنوان ابزار ادغام فرامنطقه‌ای اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۰، هند، ایران و روسیه در سن پترزبورگ توافقنامه بین دولتی در مورد INSTC را امضا کردند که در سال ۲۰۰۲ به تصویب رسید. عضویت در این کریدور ۷۰۰۰ کیلومتری از آن زمان به بعد گسترش یافته و شامل سیزده کشور عضو – هشت کشور آن عضو کشورهای مشترک المنافع (CIS) هستند – و یک ناظر است.
کریدور شمال-جنوب یک شبکه چند وجهی شامل مسیرهای دریایی، ریلی و جاده‌ای است و جایگزینی ارزانتر و سریع‌تر برای اتصال بخش‌هایی از اروپا، روسیه، آسیای مرکزی، منطقه خلیج‌فارس و اقیانوس هند را فراهم می‌کند. همچنین INSTC به عنوان یک پروژه با چندین ذینفع، یک ابتکار چندجانبه‌گراست که هدف آن نه تنها اتصال مناطق مختلف، بلکه توسعه درون منطقه‌ای اقتصادهای متنوع، پویا و غنی از منابع را نیز دنبال می‌کند.
اگرچه پروژه INSTC آهسته پیش می‌رود و هنوز به اهداف مورد نظر خود نرسیده است، اما اهمیت آن به ویژه پس از همه‌گیری COVID-۱۹ و نیاز به زنجیره‌های تامین جایگزین برای کاهش وابستگی به چین، افزایش یافته است. همچنین، پس از جنگ اوکراین، ادعاهایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه روسیه قصد دارد از INSTC به عنوان یک مسیر بالقوه حیاتی برای پیوند با منطقه وسیع‌تر آسیا در راستای دور زدن تحریم‌های غرب استفاده کند. تسریع در راه‌انداز INSTC این موضوع را تأیید می‌کند؛ بطوریکه از اکتبر ۲۰۲۲، چندین قطار باری روسی از طریق ایران، عازم هند شدند.
همچنین در ژوئیه ۲۰۲۲، INSTC از طریق شاخه شرقی خود یعنی مسیر روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، ایران، هند فعالیت خود را آغاز کرد. اولین محموله با ۳۹ کانتینر از طریق راه آهن به بندرعباس ایران و سپس از طریق دریا به بندر ناواشیوای هند منتقل شد. علاوه بر این، اولین حمل‌ونقل آزمایشی از طریق سیستم الکترونیکی پیمان تیر (TIR) بین هند و ایران، در سپتامبر ۲۰۲۲ رسماً توسط دهلی ارائه شد که نشان‌دهنده رشد عمودی INSTC در سال گذشته است.
غلبه فرصت‌ها بر چالش‌های کریدور INSTC
براساس برآوردها، تا سال ۲۰۳۰ کریدور شمال جنوب می‌تواند سالانه بین ۱۴.۶ تا ۲۴.۷ میلیون تن بار را حمل کند که بیش از ۷۰ درصد از کل حمل و نقل کانتینری بین اوراسیا، منطقه خلیج فارس و جنوب آسیا است. علاوه بر این، بر اساس گزارش دولت هند در سال ۲۰۱۴، INSTC تقریبا ۳۰ درصد ارزانتر از مسیر سنتی کانال سوئز است. با کاهش شدید زمان و هزینه‌های حمل و نقل، INSTC در تامین نیازهای انرژی هند کمک خواهد کرد، به خصوص که انتظار می‌رود مکانیسم پرداخت روپیه توسط بانک مرکزی هند در تجارت جهانی نه تنها با روسیه، بلکه واردات نفت از ایران را نیز تسهیل کند. علاوه بر این، با وجود رشد فزاینده طرح BRI در آسیای مرکزی و اروپا، INSTC می‌تواند به عنوان یک موازنه یا اهرم تجاری مورد استفاده قرار گیرد. در مجموع، تحولات ژئوپلیتیکی کنونی موجب افزایش اهمیت کریدور شمال-جنوب شده است.
با این وجود، چندین چالش داخلی و خارجی در راستای توسعه INSTC وجود دارد. برخلاف BRI که با منابع موسسات مالی تخصصی چینی حمایت می‌شود، INSTC بدون برنامه بلندمدت مشخص حرکت می‌کند. بانک‌های توسعه منطقه‌ای یا کشورهای عضو INSTC بیشتر بودجه آن را تأمین می‌کنند که نه پایدار است و نه قابل مقایسه با BRI. با وجود این چالش‌ها، هند به عنوان یک قدرت جهان جنوب، باید سیاست خارجی خود را با ایجاد ارتباطات قوی تجاری و اتصال از طریق INSTC مدیریت کند. در بلندمدت، INSTC به یک مکانیسم ساختاریافته و دیجیتالی نیاز دارد که همکاری و همخوانی در سیاست‌ها را تسهیل و در نتیجه یکپارچگی منطقه‌ای را تسریع می‌کند.
در مجموع، کریدور شمال-جنوب از نظر استراتژیک برای هند بسیار مهم است، چون مسیر کریدور پاکستان را دور می‌زند، دسترسی دهلی به آسیای مرکزی و افغانستان و همچنین تقابل مناسب با کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) را فراهم می‌کند. بنابراین هند به دنبال افزایش ارزش استراتژیک INSTC است. در سفر نخست وزیر نارندرا مودی به تهران در سال ۲۰۱۶، هند متعهد شد تا سقف ۵۰۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری، از جمله ۱۵۰ میلیون دلار خط اعتباری از اگزیم بانک به سازمان بنادر و دریانوردی ایران برای ساخت اسکله، توسعه بندر چابهار به عنوان یک مرکز تجاری فراهم کند، چون امکان ایجاد یک مسیر زمینی-دریایی جایگزین برای تجارت با آسیای مرکزی را فراهم می‌کند و بنابراین بخشی جدایی‌ناپذیر از INSTC است.
منبع: ترندز ریسرچ
انتهای پیام/ حمل و نقل
