به گزارش مسیر اقتصاد ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) مانند روبل دیجیتال روسیه نوعی بدهی شبه نقدی برای بانک‌های مرکزی است. اگرچه فناوری‌های مالی جدید در کوتاه‌مدت تأثیر چشمگیری بر هژمونی دلار آمریکا ندارد، اما پیش‌بینی می‌شود ارزهای CBDC و سیستم‌های پرداخت جایگزین در بلندمدت بتوانند استفاده از دلار و اثربخشی تحریم‌ها را کاهش دهند.
سیاست روسیه در مقابل ارزهای دیجیتال
روسیه یکی از کشورهایی است که همواره در خصوص ارزهای دیجیتال چالش‌هایی داشته است. بانک مرکزی این کشور به دلیل ریسک بی‌ثباتی مالی ناشی از ارزهای دیجیتال، برای سالیان متمادی با آن مخالفت می‌کرد. در روسیه این دیدگاه وجود دارد که توکن‌های خصوصی مانند بیت‌کوین با جایگزینی ارز و تضعیف سازوکارهای انتقالی سیاست پولی، می‌توانند تهدیدی جدی برای پول ملی این کشور باشند.
اگرچه بانک مرکزی روسیه در ابتدا ماینینگ و معامله‌ی ارزهای دیجیتال را مجاز دانست، اما در ژانویه ۲۰۲۲ پیشنهاد ممنوعیت استفاده از آنها را مطرح کرد و در عوض، تصمیم به تولید روبل دیجیتال کنترل‌شده توسط بانک مرکزی، به عنوان «راه حلی مناسب» برای امکان پرداخت ارزان و معتبر گرفت.
این ارزهای کنترل‌شده توسط بانک مرکزی یا همان CBDCها برخلاف سایر ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز، قدرت کنترل را به نهادهای دولتی برمی‌گرداند. روسیه مانند هر قدرت نوظهور دیگری از انجام این کار چندین انگیزه دارد:
- مدرن‌کردن سیستم مالی؛
- کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت معاملات؛
- افزایش رقابت در بازار مالی.
نقش روبل دیجیتال در کاهش وابستگی روسیه به دلار آمریکا
روسیه به عنوان کشوری تحریم‌شده از طرف آمریکا، ارزهای CBDC را راهکاری برای کاهش وابستگی به دلار امریکا، به حداقل رساندن ریسک تحریم‌ها و تقویت نقش روبل به عنوان یک ارز معتبر، حداقل در سطح منطقه‌ای تلقی می‌کند.
بانک مرکزی روسیه در سال ۲۰۲۰ «استراتژی تحولات بازار مالی خود تا سال ۲۰۳۰» را منتشر کرد و طی آن در خصوص راه‌اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه‌ی روبل توضیح داد. این ارز دیجیتال ظاهراً با هدف تکمیل شکل‌های موجود روبل روسیه، یعنی وجه نقد و حساب‌های بانکی راه‌اندازی می‌شود.
به گفته‌ی رییس بانک مرکزی روسیه، راه‌اندازی روبل دیجیتال اقدامی است که تقویت بیشتر زیرساخت‌های پرداخت، ایجاد رقابت، تولید ابزارهای مالی نوآورانه را تسهیل و امکان انجام خدمات مالی آسان‌تر و ارزان‌تر را برای افراد و شرکت‌ها فراهم می‌کند.
رویکرد طراحی بستر مبادله روبل دیجیتال
بانک مرکزی روسیه در آوریل سال ۲۰۲۱ به دنبال بازخوردهای دریافتی از موسسات مالی، استراتژی خود را به‌روزرسانی و اعلام کرد که یک خرده پول دیجیتال ملی [۱] در حال تولید است. همچنین بیان داشت که بانک روسیه [۲] صادرکننده‌ی روبل دیجیتال و متصدی پلتفرم آن خواهد بود.
بانک روسیه برای اجرای این پروژه مدلی دوگانه [۳] را اتخاذ کرد، که بر اساس پلتفرمی مبتنی بر دو فناوری جدید – فناوری‌های دفتر کل توزیع شده و سیستم متمرکز [۴] – عمل می‌کند. نسخه قبلی پروژه‌ی روبل دیجیتال بر اساس مدلی متمرکزتر طراحی شده بود، که کنترل و تنظیم آن تماماً توسط بانک مرکزی انجام می‌شد.
با این حال، پس از آنکه بانک‌های تجاری نگرانی خود را در مورد عدم واسطه‌گری (واسطه‌زدایی) [۵] بخش بانکی ابراز کردند، این مدل با نقش محوری‌تری برای بانک‌ها مجدداً طراحی شد. طبق مدل دوگانه، بانک‌های تجاری و سایر واسطه‌های مالی نقش بااهمیتی را در طراحی ارز CBDC ایفا می‌کنند.
همکاری بانک مرکزی و بانک‌های تجاری در راه‌اندازی روبل دیجیتال روسیه
در این الگو تقسیم کار بین بخش دولتی و خصوصی همچنان حفظ می‌شود؛ یعنی بانک‌ها به عنوان واسطه‌ی اصلی بین بانک مرکزی و مشتریان در ارائه‌ی خدمات مبادله‌ای و پرداخت عمل می‌کنند. بانک‌های تجاری اصلی روسیه از جمله اسبربانک، وی‌تی‌بی و گازپروم‌بانک [۶] آزمایش اولیه روبل دیجیتال را بر عهده دارند.
بانک روسیه بر اساس یک مدل مبتنی بر حساب [۷]، کیف پول‌های دیجیتالی را برای بانک‌های تجاری افتتاح کرده و از این طریق روبل‌های دیجیتال را در اختیار آنها قرار می‌دهد. در مقابل، بانک‌ها نیز وجوهی را دریافت می‌کنند که می‌بایست در حساب‌های مربوطه نگهداری کنند.
همچنین بانک‌های تجاری به نوبه‌ی خود کیف پول‌هایی را در اختیار مشتریانشان می‌گذارند که از طریق اپلیکیشن‌های موبایل در حالت آنلاین و آفلاین قابل دسترسی است. کیف پول‌های CBDC برخلاف مدل مبتنی بر توکن، به هویت دارندگان خود متصل می‌شوند تا از خطر پولشویی جلوگیری کنند.
حساب‌های روبل دیجیتال برخلاف حساب‌های بانکی استاندارد، نه جایی برای ذخیره‌ی ارزش بلکه یک ابزار مبادله‌ای تلقی می‌شود و به منظور کاهش رقابت میان بانک‌ها برای سپرده‌گذاری، این حساب‌ها بدون نرخ بهره طراحی شده‌اند. همچنین به منظور کاهش ریسک بالقوه‌ی خروج نقدینگی [۸]، سقف میزان سپرده در این کیف پول‌ها تعیین خواهد شد.
راه‌اندازی روبل دیجیتال موجب تقویت نظارت داخلی توسط دولت روسیه خواهد شد و بانک مرکزی این کشور قادر خواهد بود تا در زمان واقعی [۹] بر معاملات مالی نظارت و کنترل داشته باشد؛ امکانی که در حال حاضر برای هیچ کشوری میسر نیست.
منبع: مقاله «CENTRAL BANK DIGITAL CURRENCIES AND THE IMPLICATIONS FOR THE GLOBAL FINANCIAL INFRASTRUCTURE – JANUARY 2022»
پی‌نوشت‌ها:
[۱] retail CBDC
[۲] The Bank of Russia
[۳] two-tier model
[۴] centralized system
[۵] disintermediation
[۶] Sberbank, VTB, Gazprombank
[۷] account-based model
[۸] risk of liquidity outflow
[۹] Real Time
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
