مسیر اقتصاد/ تحولات سیاسی-اقتصادی جهان در طول چند دهه گذشته نشان می‌دهد کشورهای دنیا در حال عبور از نظام دوقطبی و ایجاد یک نظام چندقطبی در گستره روابط بین‌الملل هستند. مهم‌ترین شواهد و نمادهای این نظام چندقطبی، سر برآوردن قدرت‌های نوظهور در دنیا و شکل‌گیری اتحادیه‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است. در میان این اتحادیه‌ها، شاید بتوان بریکس را یکی از نمونه‌های موفق در دهه اخیر دانست. اتحادیه‌ای که در بحبوحه بحران مالی ۲۰۰۹ با هدف بهبود وضعیت اقتصاد جهانی و اصلاح رویه مؤسسات مالی ایجاد شد و تاکنون موفقیت‌هایی در جهش اقتصادی اعضای خود رقم زده است، اکنون برای نقش‌آفرینی در جهت کاهش سلطه دلار آماده می‌شود.
ظرفیت بزرگ اعضای بریکس برای به چالش کشیدن سلطه دلار
آنچه اهمیت بریکس در نقشه جدید اقتصاد بین‌الملل را نشان می‌دهد، حضور کشورهایی مانند چین و روسیه در این اتحادیه است. ویژگی مشترک این کشورها، درک مشترک از آسیب‌های جهان روایی ابزارها و سازوکارهای مالی غربی و تلاش برای به چالش کشیدن آن است. این مسئله پس از تبدیل‌شدن این سازوکارها به ابزار تحریمی غرب علیه کشورها غیرهمسو، اهمیت بیشتری پیدا کرد.
کشور روسیه از سال ۲۰۱۴ تمهیداتی را برای مقابله با تحریم‌های احتمالی غرب اندیشیده است. ایجاد سازوکار پیام‌رسانی مستقل از سوئیفت، تقویت ذخایر طلا و استفاده از ارزهای ملی در تبادلات تجاری از جمله اقدامات روسیه در این راستا بود. پس از بحران نظامی اوکراین نیز تحریم‌های گسترده‌ای از سوی کشورهای غربی در حوزه‌های مالی و تجاری علیه روسیه اعمال شد. اما این تحریم‌ها با واکنش‌های روسیه نظیر ممنوعیت خروج ارز از کشور، الزام صادرکنندگان به بازگشت ارزهای صادراتی، توسعه تجارت روبلی و پیوند دادن روبل با استاندارد طلا روبرو شد. اقداماتی که برخلاف انتظار غرب، منجر به رشد بیشتر ارزش روبل و کندتر شدن سلاح دلار در مبادلات بین‌المللی بود.
کشور چین نیز در طول دهه‌های اخیر هم‌زمان با توسعه روابط مالی و سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف، به تضعیف بیشتر دلار در مبادلات تجاری دامن زده است. رئیس بانک مرکزی چین در سال ۲۰۰۹ صراحتاً خواستار کنار گذاشتن دلار به‌عنوان ارز ذخیره جهانی به دلیل عدم اعتماد به سلطه پولی ایالات‌متحده شد. این کشور در ابتدای دهه گذشته با توسعه سرمایه‌گذاری از طریق طرح یک کمربند یک جاده، به‌تنهایی جایگزین صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی شد و بزرگ‌ترین طلبکار خالص جهان لقب گرفت. افزایش سهم یوآن در مبادلات تجاری و سبد ارزی صندوق بین‌المللی پول (SDR) و مطرح کردن آن به‌عنوان یک ارز جهان روا نیز از جمله اقدامات چین در راستای دلار زدایی مبادلات مالی بین‌المللی بود.
در ماه‌های اخیر با شدت گرفتن بحران انرژی و غذایی در جهان در اثر بحران نظامی در اوکراین، کشورهایی نظیر هند نیز به‌منظور حفظ امینت انرژی و غذایی خود از همراهی با تحریم‌های ضد روسی غرب سر باز زده‌اند. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اشتراک اعضای مهم و اثرگذار بریکس-روسیه، چین و هند- در همراهی با سازوکارهای رقیب سازوکار مبتنی بر دلار در مبادلات مالی بین‌المللی، نشانه مهمی از ظرفیت بالای این اتحادیه در به چالش کشیدن سلطه دلار بر نظام مالی بین‌المللی است.
بریکس در یک‌قدمی ایجاد ارز ذخیره جهانی به‌عنوان رقیب دلار
بر اساس آنچه تاکنون بیان شد، اعضای مهم و اثرگذار بریکس تاکنون موفق شده‌اند تلاش‌های خود را برای ایجاد سازوکارهای جایگزین سازوکار مالی مبتنی بر دلار در سطح ملی و دوجانبه به سرانجام برسانند. با توجه به قدرت اقتصادی و اثرگذاری بالای کشورهای مذکور در بریکس، به نظر می‌رسد اکنون زمان آن فرا رسیده است که این تجربه موفق صرفاً در سطح ملی و دوجانبه منحصر نماند و به یک اقدام جمعی در سطح اتحادیه بریکس تسری یابد. در همین راستا برخی از مقامات روسی در حاشیه چهاردهمین اجلاس سران بریکس، پیشنهاد ایجاد ارز ذخیره جهانی مبتنی بر سبد ارزی اعضای بریکس را مطرح کرده‌اند. پیشنهادی که لازمه موفقیت آن، توسعه مبادلات دوجانبه اعضای بریکس با ارزهای ملی است.
با توجه به حجم مبادلات بالای کشورهای عضو بریکس با سایر کشورهای جهان، می‌توان انتظار داشت عملیاتی شدن ایده ایجاد ارز ذخیره جهانی به‌عنوان جایگزین دلار، تأثیر بسزایی در کاهش نفوذ و سلطه دلار و نهادها و سازوکارهای پشتیبان آن در مبادلات مالی بین‌المللی داشته باشد.
منبع: راشاتودی
انتهای پیام/ پول و بانک
