به گزارش مسیر اقتصاد کتابی تحت عنوان «هنر شکست تحریم‌ها» توسط محمدرضا یزدی‌زاده اقتصاددان و عضو سابق شورای راهبردی مالیاتی کشور به رشته تحریر درآمده است. در این کتاب به محورهای اساسی مقابله با جنگ اقتصادی برای مقاوم‌سازی اقتصاد و خنثی‌سازی تحریم‌ها پرداخته شده است. آنچه در ادامه آمده مربوط به آسیب‌شناسی نظام مالیاتی کشور و راه‌حل‌های برطرف کردن نقاط ضعف آن است.
فشار مالیاتی به جای فعالیت‌های غیرمولد به تولید آورده می‌شود
نظام مالیاتی یکی از ناکارآمدترین بخش‌های اقتصاد کشور است. چرا که در دهه‌های گذشته علی‌رغم تراکم سرمایه‌های کشور در بخش‌های غیرمولد که جزء پربازده‌ترین، بی‌ریسک‌ترین و نقدشونده‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها هستند و موجب شکاف طبقاتی بسیار بالا شده‌اند، از سیاست‌های مالیاتی به عنوان ابزار هدایتگر اقتصاد استفاده نکرده است. اما در مقابل، به تولید که به عنوان پرریسک‌ترین، کم‌بازده‌ترین، شفاف‌ترین و دارای کمترین قدرت نقدشوندگی در بخش اقتصاد است، بیشترین فشار مالیاتی وارد آمده است.
اقتصاد غیرشفاف کشور بین ۴ تا ۸ برابر اقتصاد شفاف
همچنین مالیات که به عنوان یکی از پایدارترین روش‌های تامین بودجه دولت‌ها محسوب می‌شود، در ایران سهمی کمتر از ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی اقتصاد شفاف کشور را به خود اختصاص داده است. از طرفی کل اقتصاد ایران حداقل ۴ برابر و حداکثر ۸ برابر حجم اقتصاد شفاف تخمین زده می‌شود که در صورت شفاف سازی اطلاعات اقتصادی، می‌توان به حجم قابل توجهی از درآمدهای پایدار مالیاتی دست یافت. در این صورت ضمن تامین بودجه دولت، هیچ گونه فشاری بر اقشار متوسط و ضعیف جامعه برای اداره کشور وجود نخواهد داشت.
در واقع حجم بسیار بالای اقتصاد زیرزمینی معلول نظام ناکارآمد پولی کشور و تسهیل مبادلات اقتصاد زیرزمینی است که به وسیله شبه‌پول‌هایی از جمله چک حامل، مسکوکات، شمش‌های طلا و ارزهای خارجی، علاوه بر تسهیل فساد و ارتشاء، فرار مالیاتی وسیعی را نیز موجب شده است.
اجرا نشدن طرح جامع مالیاتی با هزینه بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومان
از دیگر آسیب‌های مهم نظام مالیاتی، عدم تخصیص مناسب امکانات نظام مالیاتی مانند نیروی انسانی و تجهیزات به سرفصل‌های مختلف مالیات است. به طوری که بیشترین امکانات، به کم‌بازده‌ترین سرفصل یعنی مالیات مستغلات اختصاص داده شده است. طرح جامع مالیاتی نیز با وجود هزینه‌کرد بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومانی، به علت عدم وجود یک نظام اطلاعات مالیاتی پویا مبتنی بر گردش مالی، تاکنون اجرا نشده است. نظامی که حلقه مفقوده مورد نیاز برای اتصال مدل سنتی کنونی به مدل مدرن است. امکان تفسیر به رای و اعمال سلیقه شخصی نظام تشخیص نیز که موجب زمینه‌سازی فساد و ایجاد وقفه‌های طولانی در وصول مالیات شده است، از جمله موارد دیگر آسیب در نظام مالیاتی کشور است.
راهکارهای پیشنهادی برای حل آسیب‌های نظام مالیاتی کشور
فرایند طولانی تغییرات لازم در قانون مالیات‌ها در مواجهه با شرایط مختلف اقتصادی عملا امکان استفاده از مالیات به عنوان ابزار قدرتمند سیاست‌های مالی را از بین برده است. بنابراین در گام اول، تغییر قوانین و مقررات مالیاتی باید سریع الحصول باشد، تا ضمن ایجاد انعطاف لازم در قوانین، شرایط لازم در زمینه تبدیل نظام مالیاتی به ابزار قدرتمند به سیاست‌های مالی را فراهم نماید. در گام دوم، سازمان مالیاتی که از یک سو سازمانی منفعل و تحت فشارهای سیاسی مختلف از سوی مجلس است و از سوی دیگر رییس این سازمان را باید هیات دولت با تفکرات بخشی و در تضاد با مسائل مالیاتی انتخاب کند، باید زیر نظر رییس جمهور و به عنوان یکی از معاونت‌های وی فعالیت کند. چرا که جداسازی بخش سیاست‌گذاری از اجرا لازمه اصلاح کارکردهای آن است. اقدامات مهم دیگری نیز برای افزایش کارایی نظام مالیاتی وجود دارد که در ادامه بدان پرداخته شده است:
مهم‌ترین اقدام برای افزایش کارایی نظام مالیاتی، کاهش حجم اقتصاد پنهان است که با کنترل و مدیریت شبه‌پول‌های مورد استفاده در تسهیل مبادلات اقتصاد زیرزمینی امکان‌پذیر است. طراحی، تصویب و اجرای مالیات بر عایدی سرمایه برای بخش‌هایی که دچار سفته‌بازی و تورم بخشی شده است.
- مهم‌ترین اقدام برای افزایش کارایی نظام مالیاتی، کاهش حجم اقتصاد پنهان است که با کنترل و مدیریت شبه‌پول‌های مورد استفاده در تسهیل مبادلات اقتصاد زیرزمینی امکان‌پذیر است.
- اصلاح و اجرای ماده ۱۶۳ قانون مالیات‌های مستقیم یکی دیگر از اقدامات لازم است. در این زمینه کلیه حساب‌های بانکی اشخاص حقیقی و حقوقی توسط بانک مرکزی به صورت یکجا مدیریت می‌شوند.
- اجرای مالیات بر عایدی سرمایه در مورد املاک، اتومبیل، ارز و طلا (و سایر فلزات گران‌بها)، از ضروریات اصلاحات نظام مالیاتی است چرا که گامی به سوی تامین مالیات از صاحبات ثروت و معکوس کردن جریان انتقال منابع از بخش فعالیت‌های مولد به غیرمولد است.
- مالیات بر کالاهای لوکس از جمله اتومبیل و املاک لوکس که از ضروریات حفظ ثبات اجتماعی و اقتصادی نیز است، باید به طور کامل اجرا گردد.
- مالیات بر مجموع درآمد به عنوان منبع تولید اطلاعات برای ایجاد بانک اطلاعات ملی و نظام تامین اجتماعی کارا باید اجرا شود.
- با تشکیل یک کارگروه کارشناسی مرکب از کارشناسان سازمان مالیاتی، جامعه مشاوران مالیاتی و حسابرسان رسمی، تمام موارد قوانین و مقررات که امکان تفسیر به رای در آنها وجود دارند، شناسایی و با تهیه دستورالعمل‌ها و تصریح وظایف کارگزاران نظام مالیاتی در برخورد با تمام حالات ممکن، امکان اعمال سلیقه و در نتیجه امکان ایجاد فساد و نیز وقفه‌های قابل اجتناب به حداقل می‌رسند.
همچنین با توجه به اینکه به جز مالیات حقوق و سایر مالیات‌های تکلیفی، مالیات فعالین اقتصادی با وقفه حدود دو و نیم سال وصول می‌گردد؛ عملا ارزش واقعی مالیات فعالین اقتصادی بسیار کمتر از ارزش اسمی پرداختی توسط فعالین اقتصادی است. لذا اجرای مالیات علی‌الحساب که موجب کاهش وقفه در وصول می‌گردد از اقدامات اساسی در ایجاد عدالت مالیاتی تلقی می‌شود. اجرای این نوع مالیات در کنار مدیریت نقل و انتقال شبه پول‌هایی مانند چک حامل، ارز و طلا، اقدام اساسی در جهت حرکت به سمت اقتصاد زیرزمینی و وصول مالیات از این بخش و تامین مالی مورد نیاز دولت خواهد بود.
انتهای پیام/ مالیات
